ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 40
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Географиялық орта — адамды қоршаған табиғат, қоғамдық өмірдің қажетті әрі тұрақты шарты; географиялық қабықтың бір бөлігі.
Географиялық орта түсінігі табиғаттың қоғам өміріне әсер ететін құбылыстары мен процестерін де қамтиды. Қоғам дамыған сайын оның материалдық қажеттерін қамтамасыз ететін табиғат ортасы да кеңейе береді. Географиялық қабықтың географиялық ортаға енбейтін бөліктері де ондағы табиғат жағдайларының қалыптасуына әсер етеді. Мысалы, Гималайдың биік шыңдары географиялық ортаға енбегенімен көршілес аймақтардың климатын қалыптастыруға қатысуы арқылы олардың географиялық ортасына да күшті ықпал етеді. Осы тұрғыдан алғанда, географиялық қабық тұтасымен географиялық орта болып табылады. Географиялық ортаның қоғам дамуындағы рөлі жөніндегі мәселе ойшылдар назарын ежелден-ақ аударып келеді. Қазіргі кезде табиғат пен қоғам арасындағы өзара қарым-қатынастар біртұтас жүйе аумағындағы қарым-қатынас ретінде қарастырылады. Географиялық орта — қоғам дамуының материалдық қайнар көзі. Адамзат қоғамы табиғатты өзгертетін сыртқы фактор бола тұра, осы өзгерістер жүретін географиялық ортаның айрықша құрамдас бөлігі болып есептеледі. Сондықтан географиялық ортаның қоғамдық элементтері мен табиғи элементтерінің қарама-қайшылықтары қоғамдық өндірісті дамытушы фактор ретінде айқындалады. Адамзат тіршілігін табиғат пен қоғамның ұдайы өзара әрекеттесуі ретінде бағалауға болады. Адамзат өз әрекеті нәтижесінде табиғи ортаға тән емес жаңа элементтерді (қалалар мен жолдар, егістіктер мен бау-бақшалар, бөгендер мен каналдар, т.б.) географиялық ортаның құрамына енгізеді. Қоғамның табиғи ортаға әсері қарқындаған сайын географиялық ортаның біртұтастығы да арта түседі. “Адамданған табиғат” ретіндегі географиялық ортаның күрделі сипаты оны танып-білу процесін де күрделендіре түседі. Бұл таным процесі географиялық ортаның үш құрамдас бөлігі (өлі табиғат, тірі табиғат және адамзат қоғамы) арасындағы аса маңызды сапалық айырмашылықтар мен ортақ заңдылықтарды және олардың жеке ерекшеліктерін ескергенде ғана мүмкін болады.
Географиялық ортаның Жердің биосфераның эволюциясының салдарынан пайда болды. Одан әрі оны дамыту бар. үш кезеңге ғалымдар бөлінген Барлық берілген мерзім. Біріншісі шамамен үш миллиард жыл созылды. Ол қарапайым мышдердің болуы болды. географиялық қоршаған ортаны бірінші қадамда атмосфера еркін оттегі аз мөлшерде қамтылған. Бірақ сол уақытта көмірқышқыл газының көп болды.
екінші кезеңі шамамен бес жүз жетпіс миллион жыл созылды. Ол үшін географиялық қабықтың даму және қалыптасу процесінде тірі организмдердің жетекші рөл тән болды. Осы кезеңде, органикалық шыққан жинақталған жыныстар, сондай-ақ атмосфера мен судың құрамын өзгерту. Барлық осы жасыл өсімдіктер фотосинтез байланысты болды. Бұл кезеңнің соңында Жер бетінде адам пайда кезеңі болды.
Қырық мың жыл бұрын географиялық қабықтың дамуындағы соңғы, қазіргі заманғы кезеңі басталды. Осы уақытта, адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас адамдар онсыз олар өмір сүреді және одан әрі дамы мүмкін емес, өйтайткені белсенді, географиялық ортаның тййткені белсенді, географиялық ортаның тййткені белсенді, географиялық ортаның тййткені белсенді, географиялық ортаның тййткені белсенді, географиялық ортаның түйсерділі ріклі б ріклі.
Сондықтан, адамзат жануарлар мен өсімдіктердің жаңа түрлерін әкелді. Ол неизведанные аумағын меңгерген және жабайы фауна мен флора ығыстырып отыр.
НЕГІЗГІ КОМПОНЕНТТЕРІ
Қандай кешендер географиялық ортасын қалыптастыру? Ол аумағында негізінен тұрады. Ол саяси-әлеуметтік немесе этникалық білім бар орын. аумағы мынадай құрамдас бөліктерден тұрады:
-
Географиялық жағдай. Ол т.б. экваторға және полюстер, нақты аралында оның қатысуымен, құрлықтың, бастап ауданның алыстығы көрсетеді географиялық жағдайымыздан Мемлекеттік (топырақ, климат, фауна, флора жәнебрітікік (топырақ, климат, фауна, флора жәнебеліріктерінтілків) ерекіншел т.н. -
бетінің бедері. Ол т.б. беріктігі аумағында, тау жоталары және төбеден қатысуымен, ойпаттары мен жазық қатысуымен, бір дәрежесімен сипатталады -
Топырақтың табиғаты. Олар Чернозем т.б. подзолистые және батпақты, және құмды болуы мүмкін -
Жер қойнауында. Бұл тұжырымдама аумағында геологиялық құрылымы, сондай-ақ минералдық байлық оған қатысуын мүмкіндіктерін қамтиды.
климаттық жағдайлар екінші компоненті географиялық ортаның табылады. Ол мыналарды қамтиды:
-
берілген саладағы алынған күн энергиисының сапасы мен саны; -
маусымдық және тәуліктік температуралық өзгерістер; -
табиғат және жауын-шашынның мөлшері; -
ауаның ылғалдылығы; -
бұлттылық дәрежесі; -
Мәңгілік мерзлоты топырақта болуы; -
желдің, т.б. күші мен бағыты -
климаттың тұжырымдамасын бөлігі болып табылады табиғи ортаның барлық элементтері.
Жер биосфераның келесі құрамдас су болып табылады. Бұл тұжырымдама өзен және теңіз, көлдер мен батпақтар, минералды көздері мен жер асты сулары жатады. өте қатты дамыған «Ман-табиғат» жүйесі. Осылайша, адам қызметінің көптеген аспектілері және т.б. ірі әсері гидрографиялық режимдерін теңіздер, көлдер мен өзендер, олардың температурасын, ағымдағы, тұздылығын, замерзаемость бар
«Қоғам» деген сөздің мағынасы кең: алғашқы қауымдық қоғам, феодалдық қоғам, капиталистік қоғам, француз қоғамы, демократиялық қоғам т.б. Бұл арада алдымен белгілі бір қауымның немесе жеке бір елдің тарихи даму кезеңдері еске түседі. Ал осы сөзді жалпы мағынада алсақ, онда бүкіл адамзат тарихы және оның болашағы туралы ойлаймыз. Бұл - әлемнің барлық халықтарының жиынтығы жөніндегі ұғым. Басқа сөзбен айтсақ, адамдардың өзара қатынас тәсілі және бірігу формаларынан түратын, табиғаттан ерекшеленген дүниенің бір бөлігі.
Қоғам туралы түсінікті нақтылай түссек, қоғам деп - бірігіп еңбек ететін жеке адамдардың жиынтығын және олардың арасындағы екі жақты қатынасты айтамыз. Біріншісі, қоғам - адамның өмір сүру тәсілі. Қоғамсыз адам жоқ, адамсыз қоғам жоқ. Екіншіден, қоғам жеке адамдардан ғана тұрмайды, ол сол жеке адамдардың өзара қатынасын көрсетеді. Жеке адам қоғамға ұжым арқылы енеді. Ол сонымен қатар бірнеше ұжымдардың мүшесі болады (еңбек, партия, кәсіподак,, т.б.). Демек, қоғам - ұжымдардың ұжымы, бірлігі болып көрінеді.
Адамдар қоғамда белгілі бір әлеуметтік топқа, тапқа, ұлтқа жатады. Әлеуметтік топтардың, таптардың, ұлттардың экономикалық, әлеуметтік, саяси, мәдени өмірдегі көп салалы байланыстары мен іс-әрекеті қоғамдық қатынас деп аталады.
Сонымен, қоғамды адамдардың өмір сүру тәсілі деп түсіну үшін, олардың өмір сүруін қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастарды білу қажет. Қоғамдық қатынас мынадай ерекшеліктерімен сипатталады:
1) қоғамға қажетті қатынас түрлері болады;
2) субьект (жеке адам, адамдар) топтық сипатта болады;
3) қоғамның обьективтік сипаты болады, яғни қоғам адамдар сол қатынасқа енгісі келе ме жоқ па, оған қарамастан өмір сүреді.
Қоғамның материалдық өндіріс саласындағы қатынасы мен рухани саласындағы қатынасын ажырата білу керек. Біріншісі қоғамның өмір сүруі мен дамуына материалдық жағдай жасайды, ал екіншісі (идеологиялық, саяси, құқықтық, имандылық т.б.) - адамдардың рухани-мәдени құндылықты жасаудағы өзара байланыста-рының нәтижесі. Сонымен қатар материалдық және рухани қатынастар ...
Географиялық қоғам — кәсіпқой географтар мен географияға ден қоятын адамдардың ерікті ғылыми бірлестігі; дүние жүзінің 60-тан астам елінде бар. Олардың ең байырғылары — Париждік (1821 ж. ұйымдасқан), Берлиндік (1828 ж.), Лондондағы Корольдік (1830 ж.), Мексикалық (1833 ж.), Орыс (1845 ж.), Нью-Йорктегі Америка (1852 ж.) географиялық қоғамдары. Кейбір мемлекеттерде бірнеше дербес Географиялық қоғамдар бар. Географиялық қоғамдар өздерінің қызметі арқылы география ғылымының дамуы мен кеңейе таралуына ықпал жасайды. Географиялық қоғамдардың басшылығымен және белсенді қатысуымен ғылыми экспедитаялар, конференциялар, тағы да басқалары өткізіледі, журналдар, монографиялар, ғылыми еңбектердің жинақтары, карталар және атластар басылып шығарылады. 1871– 1913 жж. Географиялық қоғамдар халықаралық географиялық конгрестерді шақырудың бастамашысы болды, кейін бұл функция Халықаралық географиялық одақтың құзырына берілді. Қазақстанда Географиялық қоғамдар 1950-ші жылдардың басында құрылды.