Файл: 1. Атом рылысыны планетарлы моделін сынан алым кім ай елді алымы ай жылы сынды.ppt

-Бірде Эйнштейн жолдастарының үйінде қонақта отырғанында 18 жасар қызбен танысты. «Сіздің мамандығыңыз қандай?»- деп сұрады ақ шашты ғалымнан  ол қыз.
«Мен өз өмірімді физиканы зерттеуге жұмсадым», — деп жауап берді Эйнштейн. «Сіз осы жасыңызда әлі де физиканы оқисыз ба?- Мен оны бұдан бір жыл бұрын- ақ бітіргенмін» деді бикеш. Физикамен қоштасуға болмайды. Қадам бассаң техниканың әрбір жетістігі, микродүние, макродүние, тіпті мегадүниедегі тылсым, жұмбақ құбылыстардың ашылуы физика ғылымының ҒТП -дегі ролінің қаншалықты маңызды екендігін көрсетеді. Қазіргі 21 ғасыр — ақпарат ғасыры.
Бұл ғасырда Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың  жолдауындағы «Өмір бойы білім алу керек» қағидасы  әрбірімізге жол сілтейтін қағида болу керек. Сондықтан білім алу жолында «Талап пен еңбек, бәрін де жеңбек » деген қанатты сөзбен  сабағымызды бастаймыз.


1.Атом құрылысының «планетарлық» моделін ұсынған ғалым кім? Қай елдің ғалымы? Қай жылы ұсынды?


Ағылшын ғалымы Э.Резерфорд,
1911 жылы


2.Атомның құрылысын кім айтып береді?


Атомның центрінде ядро орналасқан, электрондар ядро айналасында эллипстік орбита бойымен қозғалады.


3.Электрон қалай белгіленеді?
Заряды қандай? Массасы нешеге тең?


( -10е)


Электрон


mе= 9,1*10-31кг


4.Протон қалай белгіленеді?
Заряды қандай? Массасы нешеге тең?


( 11р)


П р о т о н


mp= 1,6726 *10-27кг


5. Нейтрон қалай белгіленеді?
Заряды қандай? Массасы нешеге тең?


Н е й т р о н


(01n )


mn= 1,6749 *10-27кг


6.Массалық сан дегеніміз не? Қалай белгіленеді, формуласы қандай?
7. Нуклон дегеніміз не


(А= Z+N)


(Протон мен нейтронның жалпы санын нуклон дейміз.)


8.Химиялық элементтің ядросының белгіленуі?

---

9.Изотоп дегеніміз не?
10.Изобара дегеніміз не?


(zAХ)


(Z=Z, A≠A)


(Z ≠ Z, A = A)


11. Радиоактивтік дегеніміз қандай құбылыс? 


12. Радиоактивтік ыдырау заңы қай ғалымдар ашты? 


Өздігінен сәуле шығару
құбылысы – радиоактивтік
деп аталады.


Э.Резерфорд, Содди


13. - ыдыау формуласы  


14. β -ыдырау формуласы


“Ой қозғау”


Постер қорғау


Ядролық реакция. Ядролық реакцияның өту механизімі.


Жасанды радиоактивтілік.


Ядролық реакциядағы энергияның түрленуі.


Ядролық реакциялар  деп атом ядросының басқа ядромен, элементар бөлшектер және γ- кванттарымен өзара әсерелсуі кезінде болатын түрленулерді айтамыз.


Ядролық реакцияның жазылуы:
a+A→B+b немесе A(a,b)B
A- бастапқы ядро
а- атқылаушы бөлшек
В- туынды ядро
b- ядродан бөлінетін бөлшек


Радиоактивтілік құбылыстардың келесі түрлері кездеседі:
1. α – ыдырау;
2. β – ыдырау;
3. ядролардың γ – сәулелер шығаруы;
4. ауыр ядролардың спонтанды (өз-бетімен) ыдырауы;
5. протондық радиоактивтілік.


Ядролық реакцияның энергетикалық шығуы:
∆ E= E01 – E02 немесе
∆ E= [(Mя1+Мя2)- (Мя3-Мя4)] с2

Бөлшектер мен ядролардың реакцияға түскенге дейінгі және реакциядан кейінгі тыныштық энергияларының айырымын ядролық реакцияның энергетикалық шығуы деп атайды. Егер Е>0 болса, онда реакцияда энергия бөлінеді, тыныштық энергияның есебінен реакция өнімдерінің кинетикалық энергиясы артады. Мұндай реакция экзотермалық деп аталады. Егер Е<0 болса, онда реакция кезінде энергия жұтылады, кинетикалық энергияның кемуі есебінен жүйенің тыныштық энергиясы артады. Осындай реакция эндотермалық деп аталады.

Радиоактивтілік 


Табиғи радиоактивтілік 


Жасанды радиоактивтілік 


табиғатта кездесетін тұрақсыз изотоптарда байқалады.


ядролық реакциялардың нәтижесінде алынған радиоактивті изотоптарда байқалады.

? + 42He → 3014Si +11p
2713Al + 42He → 3014Si +11p

Ядролық реакцияның энергетикалық шығуы

---

н анықтау бойынша есеп шығарайық. 147N + 42He → 178O + 11H


147N + 42He → 178O + 11H
М (147N) = 14,003074 м.а.б ∆ E= [(Mя1+Мя2)- (Мя3-Мя4)]∙с2
M(42He)= 4,002603 м.а.б ∆ E= [(Mя1+Мя2)- (Мя3-Мя4)] ∙931,5 МэВ
M(178O)= 16,999133м.а.б ∆ E= [(14, 003074+4,002603)- (16,999133+1,007825)] ∙931,5 МэВ
M(11H)= 1,007825 м.а.б. = -1,1932515 МэВ≈ -1,2 МэВ<0, ∆ E<0 эндотермалық
∆E- ? Жауабы: ∆ E≈ -1,2 МэВ

Деңгейлік тапсырмалар

Жоғары деңгей.

1. № 8.7.4.


2. Суретте атомның энергетикалық деңгейінің диаграммасы берілген. Мына өтулердің қайсысы жұтылудың ең аз жиілігіне сәйкес келеді?


Жауабы: 4.


Жауабы: 238 МэВ.


Орташа деңгей


1. № 8.7.1.

2. Суретте төрт атомның схемасы берілген. Қара нүктелермен электрон бейнеленген. атомына қай схема сәйкес келеді?

Жауабы:


Жауабы: a) 10n, ә) 3819K, б) 42He, в) 94Be


1. Атом ядросының басқа ядромен, элементар бөлшектер және γ - кванттармен өзара әсерлесуі кезінде болатын түрленулер ..... ...... деп аталады.
2. Бөлшектер мен ядролардың реакцияға түскенге дейінгі және реакциядан кейінгі тыныштық энергияларының айырымын ...... ....... ....... ......... деп атайды.
3. Ядролық реакция кезіндегі кинетикалық энергиялардың өзгеруі реакцияға қатысқан бөлшектер мен ядролардың тыныштық энергияларының өзгерісіне тең. Мұндай реакция ........ деп аталады.
4. Егер ∆Е <0 болса, онда реакция кезінде энергия жұтылады,
Кинетикалық энергияның кемуі есебінен жүйенің тыныштық энергиясы артады. Осындай реакция ......... деп аталады.


Төменгі деңгей

Физикалық диктант жауабы:

1. ядролық реакциялар
2. ядролық реакцияның энергетикалық шығуы
3. экзотермалық
4. эндотермалық

Семантикалық карта

Семантикалық карта жауабы:

Теориялық
тест


1. Ядролық реакцияны сипаттайтын формула


А) a+A→B+b


В) А-b→В+а


С) a+b→B+ A


А) ∆ E= E01 – E02


С) Е=hν


В) Ем.б= Еб/А


2. Ядролық реакцияның энергетикалық шығуы


3. Экзотермалық реакция үшін қай тұжырым дұрыс?


А) ∆Е=0


В) ∆Е <0


С)∆Е >0


4. Эндотермалық реакция үшін қай тұжырым дұрыс?


С) ∆Е=0


В) ∆Е <0


А) ∆Е >0


5. Табиғатта кездесетін тұрақсыз изотоптарда байқалатын радиоактивтік?


А) Жасанды


В) Табиғи


С) Еріксіз


6. 1934 жылы жасанды радиоактивті

---

ашқан ғалымдар?


А) Ирен,Федерик
Жолио- Кюри


В) Содди, Бор


С)Резерфорд, Кюри


Теориялық тестің жауабы:


1. А
2. А
3. С
4. В
5. В
6. А


Сау болыңыздар!

0>0>

---