Файл: азастан Республикасыны табии ресурсты леуетін тиімді пайдалану жніндегі мемлекеттік саясат.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.11.2023
Просмотров: 80
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
«Қазақстан Республикасының табиғи ресурстық әлеуетін тиімді пайдалану жөніндегі мемлекеттік саясат»
МАЗМҰНЫ
| | КІРІСПЕ | 3 |
| 1 | Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуеті | 5 |
| 1.1 | Географиялық орналасуы және климаттық ерекшеліктері | 5 |
| 1.2 | Қазақстанның табиғи ресурстары: жер, су, минералдық және басқа да ресурстар | 6 |
| 1.3 | Елдің экономикасы мен дамуы үшін табиғи-ресурстық әлеуеттің маңызы | 9 |
| 2 | Табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдалану саласындағы мемлекеттік саясат | 11 |
| 2.1 | Қазақстандағы мемлекеттік саясаттың дамуына тарихи шолу | 11 |
| 2.2 | Табиғи ресурстарды пайдалануды реттейтін заңнамалық және нормативтік актілер | 12 |
| 2.3 | Табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдалануды мемлекеттік қолдаудың құралдары мен тетіктері | 13 |
| 2.4 | Саясатты іске асырудағы мемлекеттік органдар мен құрылымдардың рөлі | 14 |
| 3 | Табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдаланудың мәселелері мен перспективалары | 15 |
| 3.1 | Табиғи ресурстарды жеткіліксіз игеру және пайдалану | 15 |
| 3.2 | Экологиялық проблемалар және табиғи-ресурстық әлеуетті дұрыс пайдаланбаудың салдары | 17 |
| 3.3 | Табиғи ресурстарды пайдалану тиімділігін арттырудың инновациялық технологиялары мен әдістері | 18 |
| 3.4 | Мемлекеттік саясатты дамыту және оңтайландыру перспективалары | 20 |
| | ҚОРЫТЫНДЫ | 22 |
| | ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ | 23 |
КІРІСПЕ
Қазіргі әлемде табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдалану мемлекеттердің орнықты дамуының негізгі факторы болып табылады. Табиғи ресурстар экономикада, әлеуметтік салада және экологиялық тұрақтылықта маңызды рөл атқарады. Қазақстан Республикасы ауқымды табиғи-ресурстық әлеуетке ие бола отырып, осы салада тиімді мемлекеттік саясатты әзірлеу және іске асыру қажеттілігіне тап болады.
Өзектілігі. Қазақстан әлемдегі табиғи ресурстарға бай елдердің бірі болып табылады. Республикада мұнай, газ, уран, мыс, көмір және басқа да пайдалы қазбаларды қоса алғанда, минералдық ресурстардың едәуір қоры бар. Сонымен қатар, елде кең жер ресурстары, биоәртүрлілік және су ресурстары бар. Бұл табиғи-ресурстық әлеует экономиканы дамыту және Қазақстан азаматтарының әл-ауқатын қамтамасыз ету үшін елеулі мүмкіндіктер ұсынады.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуетін тиімді пайдалану жөніндегі мемлекеттік саясатты зерделеу және оның елдің тұрақты дамуына қол жеткізудегі рөлін анықтау болып табылады. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттер қойылады: Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуетіне шолу жүргізу, осы саладағы мемлекеттік саясатты дамытудың тарихи аспектілерін зерделеу, заңнамалық және нормативтік актілерді талдау, мемлекеттік қолдаудың құралдары мен тетіктерін айқындау, сондай-ақ табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдаланудың проблемалары мен перспективаларын анықтау.
Зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуетін тиімді пайдалану жөніндегі мемлекеттік саясат.
Зерттеу пәні: Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатында қолданылатын, елдің табиғи-ресурстық әлеуетін тиімді пайдалануға бағытталған тетіктер, құралдар мен тәсілдер. Заңнамалық және нормативтік актілерді талдауды, мемлекеттік органдар мен құрылымдардың рөлін, инновациялық технологиялар мен әдістерді, осы саладағы проблемалар мен перспективаларды қамтиды.
Зерттеу барысында ғылыми әдебиеттерді, Ресми құжаттар мен статистикалық деректерді талдауды, сондай-ақ сараптамалық сұхбаттарды және басқа елдердің тәжірибесімен салыстырмалы талдауды қоса алғанда, әртүрлі әдістер мен тәсілдер қолданылатын болады.
"Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуетін тиімді пайдалану жөніндегі мемлекеттік саясат" тақырыбындағы зерттеудің ғылыми жаңалығы мынадай аспектілерде жатыр:
-
Мемлекеттік саясатты зерделеудің кешенді тәсілі: зерттеу тек заңнама мен нормативтік актілерді талдауды ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік органдар мен құрылымдардың рөлін, инновациялық технологиялар мен әдістерді, сондай-ақ табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдаланудың проблемалары мен перспективаларын талдауды қамтиды. -
Зерттеудің өзектілігі: бұл зерттеу Қазақстан Республикасының өзінің табиғи ресурстарын орнықты дамытуға және оңтайлы пайдалануға ұмтылысы аясында өзекті болып табылады. Бұл қолданыстағы мемлекеттік саясатты кешенді талдау және бағалау, сондай-ақ оны жетілдіру бойынша ұсыныстар ұсынады. -
Басқа елдердің тәжірибесін зерттеу: жұмыста табиғи-ресурстық әлеуетті тиімді пайдалану жөніндегі мемлекеттік саясаттарға салыстырмалы талдау жүргізіледі, бұл Қазақстан Республикасының контекстінде қолданылуы мүмкін озық тәжірибелер мен табысты стратегияларды анықтауға мүмкіндік береді. -
Практикалық маңыздылығы: Зерттеу нәтижелері елдің табиғи-ресурстық әлеуетін пайдалануды оңтайландыруға, экономиканың тиімділігін арттыруға, экологиялық тәуекелдерді төмендетуге және халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал ете отырып, Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатын әзірлеу және іске асыру практикасында пайдаланылуы мүмкін.
Осылайша, бұл зерттеудің ғылыми жаңалығы оның кешенді зерттеу тәсілінде, тақырыптың өзектілігінде, басқа елдердің тәжірибесін есепке алуда және оның нәтижелерінің Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясаты үшін практикалық маңыздылығында жатыр.
Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуетін тиімді пайдалану жөніндегі мемлекеттік саясатты зерделеу өзекті ғылыми және практикалық маңызға ие. Тиімді мемлекеттік саясатты табысты іске асыру халықтың өмір сүру деңгейін жақсартуға, қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға, экономиканы дамытуға және елдің халықаралық аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Жұмысты одан әрі шолуда Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуеті, осы саладағы мемлекеттік саясаттың ерекшеліктері, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану мәселелері мен перспективалары қаралатын болады. Сондай-ақ заңнамалық актілер мен мемлекеттік қолдау тетіктерін талдау ұсынылады, сондай-ақ осы саладағы мемлекеттік саясатты жетілдіру бойынша ұсынымдар ұсынылады.
Бұл зерттеу табиғи-ресурстық әлеуетті пайдалану саласындағы қолданыстағы мемлекеттік саясатты түсіну және бағалау үшін, сондай-ақ оны тиімді пайдалану стратегиясын әзірлеу, инновациялық технологиялар мен әдістерді енгізу үшін маңызды мәнге ие. Бұл Қазақстан Республикасының тұрақты дамуын нығайтуға және оны халықаралық деңгейде бәсекеге қабілетті етуге мүмкіндік береді.
1 Қазақстан Республикасының табиғи-ресурстық әлеуеті
1.1 Географиялық орналасуы және климаттық ерекшеліктері
Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы өзінің географиялық жағдайы мен климаттық ерекшеліктеріне байланысты айтарлықтай табиғи-ресурстық әлеуетке ие. Бұл әлеуетті айқындайтын негізгі факторлардың бірі оның кең аумағы болып табылады, ол шамамен 2,7 миллион шаршы шақырымды құрайды, бұл Қазақстанды әлемдегі тоғызыншы ірі мемлекет етеді.
Қазақстанның географиялық жағдайы оған түрлі табиғи ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Мысалы, ел Еуразия құрлығының орталығында орналасқан, бұл оның геосаяси маңыздылығын және транзиттік маршруттарды дамыту мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Қазақстан солтүстігінде Ресеймен, шығысында Қытаймен, оңтүстігінде Қырғызстанмен, Тәжікстанмен және Өзбекстанмен, оңтүстік-батысында Түрікменстанмен шектеседі. Мұндай жағдай Қазақстанды Шығыс пен Батыс арасындағы байланыстырушы буын етеді, бұл халықаралық сауданың дамуына және экономикалық ынтымақтастыққа ықпал етеді.
Қазақстанның табиғи ресурстарына да әсер ететін әртүрлі климаттық жағдайлары бар. Жалпы, Қазақстанның климаты континенталдылығымен және құрғақтығымен сипатталады. Елдің батысы мен солтүстік-батысында климат қоңыржай континентальға жақын, қысы суық және жазы жылы. Шығыс пен оңтүстікте климат континентальды болады, жазы ыстық және қысы суық болады.
Бұл климаттық ерекшеліктер Қазақстанның табиғи ресурстарының алуан түрлілігіне әсер етеді. Мысалы, елде егіншілік пен мал өсіру үшін пайдалануға болатын кең жер ресурстары бар. Сондай-ақ, Қазақстанда табиғи газ, мұнай, уран, көмір, сирек металдар және басқа да пайдалы қазбалардың қомақты қоры бар. Сонымен қатар, ел су ресурстарына, соның ішінде өзендерге, көлдерге және су қоймаларына бай.
Климаттық жағдайлар Қазақстанда ауыл шаруашылығы мен энергетика секторының дамуына да ықпал етеді. Елдің кейбір аймақтарында қатал климат пен ылғалдың жетіспеушілігі ауыл шаруашылығына қиындық туғызады, алайда қазіргі заманғы технологиялар мен суару жүйелері осы жағдайларда да ауыл шаруашылығын дамытуға мүмкіндік береді. Қазақстан сондай-ақ өзінің энергетикалық жүйесін әртараптандыру және қазба отындарына тәуелділікті азайту үшін жел энергетикасы және күн энергиясы сияқты жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды белсенді дамытуда.
Жалпы, Қазақстан Республикасының географиялық жағдайы мен климаттық ерекшеліктері оның табиғи-ресурстық әлеуетін пайдалану және дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасайды. Бұл елге ауыл шаруашылығы, энергетика, тау-кен өндірісі және туризм сияқты әртүрлі салаларда экономикалық өсуге, инвестициялауға және жан-жақты дамуға мүмкіндік береді.
Жоғарыда көрсетілген табиғи ресурстардан басқа, Қазақстан Республикасы өзінің табиғи-ресурстық әлеуетінің тағы бірнеше маңызды компоненттеріне ие.
-
Орман ресурстары: Қазақстанда ормандардың едәуір алқаптары, әсіресе елдің солтүстік және шығыс өңірлерінде орналасқан. Бұл ормандар ағашты, биоотын өндіруге арналған ағаш қалдықтарын және басқа да орман өнімдерін қамтамасыз ететін құнды табиғи ресурс болып табылады. -
Биоалуантүрлілік: Қазақстан әртүрлі экожүйелер мен жануарлар мен өсімдіктер түрлерінің отаны болып табылады. Елде сирек кездесетін және ерекше түрлердің көп саны бар, соның ішінде қар барысы, тау аргалы, құм Бөкені, қызғылт пеликан және т.б. Биоәртүрліліктің бұл байлығы экотуризмді дамытуға және табиғи экожүйелерді сақтауға мүмкіндік береді. -
Минералдық ресурстар: Қазақстан әлемдегі ең ірі кен және металл өндірушілердің бірі болып табылады. Елде мыс, мырыш, қорғасын, темір, алтын, күміс және басқа да пайдалы қазбалардың едәуір қоры бар. Бұл ресурстарды өндіру және өңдеу Қазақстан экономикасының маңызды салалары болып табылады және шетелдік инвестицияларды тартады. -
Су ресурстары: Қазақстанда өзендер, көлдер және су қоймалары түріндегі кең су ресурстары бар. Еліміздегі кейбір ірі өзендерге Ертіс, Сырдария және Орал жатады. Бұл су ресурстары ауыл шаруашылығында, энергетикада, өнеркәсіпте және сумен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. -
Табиғи парктер мен қорықтар: Қазақстан биоәртүрлілік пен табиғи экожүйелерді сақтау үшін қорғалатын аумақтар ретінде қызмет ететін табиғи парктер мен қорықтардың кең желісімен мақтанады. Алтын Эмл, Бурабай және Көкшетау ұлттық парктері танымал туристік бағыттар болып табылады және адамдарға табиғат сұлулығынан ләззат алуға мүмкіндік береді.
Жалпы, Қазақстан Республикасының Табиғи-ресурстық әлеуеті елеулі және алуан түрлі болып табылады. Ол экономиканы дамытуға, биоәртүрлілікті сақтауға, туризмді дамытуға және халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға көптеген мүмкіндіктер береді. Дегенмен, бұл табиғи ресурстарды болашақ ұрпақ үшін сақтау үшін оларды тұрақты басқаруды және ұқыпты пайдалануды қамтамасыз ету де маңызды.
1.2 Қазақстанның табиғи ресурстары: жер, су, минералдық және басқа да ресурстар
Қазақстан Республикасы Жер, су, минералдық және басқа да ресурстарды қоса алғанда, табиғи ресурстардың едәуір алуан түрлілігіне ие. Олардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық:
-
Жер ресурстары: Қазақстанның жалпы ауданы шамамен 2,7 миллион шаршы шақырым болатын орасан зор Жер ресурстары бар. Бұған ауылшаруашылық жерлері, шабындықтар, жайылымдар мен ормандар кіреді. Жердің едәуір бөлігі ауыл шаруашылығында дәнді дақылдар, көкөністер, жемістер, бұғылар, ірі қара және ұсақ мал өсіру үшін қолданылады. -
Су ресурстары: Қазақстан өзендерді, көлдерді, су қоймаларын және жер асты суларын қоса алғанда, су ресурстарының кең желісіне ие. Ең маңызды өзендерге Ертіс, Сырдария, Орал және Іле жатады. Бұл өзендер сумен қамтамасыз етеді, ауыл шаруашылығы үшін суаруды жүзеге асырады және гидроэнергетика көзі ретінде қызмет етеді. Сонымен қатар, Қазақстанда Орталық Азиядағы ең ірі ішкі су денесі-Арал теңізі орналасқан. -
Минералдық ресурстар: Қазақстан минералдық ресурстардың бай көзі болып табылады. Елде мұнай, табиғи газ, көмір, уран, сирек металдар, темір рудасы, алтын, күміс және басқа да пайдалы қазбалардың едәуір қоры табылды. Көптеген халықаралық компаниялар осы ресурстарды барлау мен өндіруге белсенді инвестиция салады. -
Энергетикалық ресурстар: Қазақстан энергетикалық ресурстар саласында айтарлықтай әлеуетке ие. Мұнай мен газдан басқа, елде жел, күн және гидроэнергетика сияқты маңызды жаңартылатын энергия көздері бар. Жел және күн электр станциялары Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде дамуда, бұл энергетикалық жүйені әртараптандыруға ықпал етеді. -
Орман ресурстары: Қазақстанда орман ресурстарының едәуір алқаптары бар, әсіресе елдің солтүстік өңірлерінде. Ормандар биоотын өндіру үшін ағашты, ағаш қалдықтарын қамтамасыз етеді, сонымен қатар жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлерінің тіршілік ету ортасы болып табылады. -
Биоалуантүрлілік: Қазақстан-биоалуантүрлілікке бай бірегей биологиялық аймақ. Елде сирек кездесетін және ерекше жануарлардың көптеген түрлері бар, соның ішінде қар барысы, тау аргалы, Тұран жолбарысы, құм Бөкені және т.б. Қазақстан аумағының едәуір бөлігі биоәртүрлілікті сақтау үшін табиғи қорықтар мен ұлттық саябақтарға бөлінген.