Файл: Курсты Жмыс Бастауыш сынып оушыларын тыдалым мен айтылым дадыларын дамытуды тиімді дістсілдері.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.01.2024
Просмотров: 107
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
қадамдар жасалады:
1. Әуелі жазғың келетін нәрсенің мақсатын анықтап алу (тақырып, идея, оқырман,
стиль, жанр).
2. Ойыңды дұрыс жеткізуді жоспарлау.
3. Шимай нұсқасын (өзгертілуі мүмкін жазылым түрі) жазып көру.
4. Түзету ( қателерді түзету және мазмұнын толықтыру).
5. Тексеріп шығу (сауаттылыққа тексеру және түзеу).
6. Дұрыс нұсқаны (екінші немес соңғы нұсқаны жазып шығу) жазу.
Оқылым рецептивті (қабылдаушы) дағдылар қатарына жатады. Яғни оқылым
дағдысы мәтінді жазу, айтуда гөрі, оған жауап қайтару немесе мақсатқа сай әрекет
етуді білдіреді. Қарапайым тілмен айтқанда жазба тілдегі мәтінді түсіну. Ол үшін біз
мәтін тілін сөздер деңгейінде, сөйлем деңгейінде және тұтастай мәтін деңгейінде түсіне
алуымыз қажет. Сонымен қатар мәтінде берілген ақпараттарды түсіну үшін ғалам туралы
білімімізді қолданамыз.
Оқылымның ішкі дағдылары:
Мазмұнын түсіну үшін оқу немесе көз жүгіртіп оқу (skimming) – мәтіндегі жалпы
идеяны түсіну үшін тез оқып шығу.
Нақты ақпараттарды табу үшін оқу (Scanning) – мәтін ішіндегі ақпараттарды
тауып алу үшін оқу, яғни ол үшін тұтас мәтінді түсініп оқу, мазмұнын білу маңызды
емес. Мысалы, мәтіннен қажет пайыздық көрсеткіштерді, жылдарды немесе қажетті
сөздерді тауып алу.
Детальді түрде оқу - әрбір сөздің мағынасын түсіну үшін мәтінді сөзбе-сөз оқу.
Мысалы, келісімшарттағы талаптарды немесе нұсқауларды түсіну үшін сөзбе-сөз
оқимыз.
Сөз мағынасын контекстен ажырату - мәтін ішіндегі таныс емес сөздің мағынасын
түсіну (болжау) үшін, оның айналасындағы сөздер мен сөйлемге назар аудару.
Мәтін құрылымын түсіну – мәтін құрылымының ұйымдастырылуын түсіну.
Мысалы, кіріспе бөлім, негізгі бөлім, қорытынды бөлім.
Болжай білу – оқылым тапсырмасы алдында қолданылатын тәсіл. Оқушылар
мәтінді оқымас бұрын оның мазмұны мен көтеретін мәселесі жөнінде ойланып, талқылап
көреді. Ол үшін олар мәтін тақырыбына, оған берілген суретке қарап болжай отырып,
сол тақырыпта өз білімдерін қолданады. Бұл тәсіл мәтінді оңай түсінуге көмектеседі.
Мәтін түрлерін ажырата білу – әр мәтіннің өзіне тән ерекшелігін,
ұйымдастырылуын, стилін ажырата білу. Мәтін түрлері: хат, мақала, жарнама, әңгімелер,
поэма, құттықтау қағазы, ақпараттық брошюра, үнпарақ (листовка), хабарландыру, т.б.
12
Экстенсивті оқылым – үлкен көлемді мақала немесе шығармаларды (роман,
әңгіме) оқу.
Интенсивті оқылым – мәтіндегі сөйлемдердің грамматикалық құрылымын, белгілі
бір тақырыпқа арналған сөздерді талқылау үшін оқу. Мұндағы мақсат оқушылардың
тілді дұрыс қолдана білудегі білімін арттыру.
Оқылым дағдыларын сыныпта қолдану
• Егерде оқушы жоғарыда аталған дағдыларды (оқылым, жазылым, айтылым,
тыңдалым) өз ана тілінде меңгерген болса, онда оқушыға ол дағдыларды екінші тілде
қолдану оңайға түседі. Оларды екінші тілде қалыптастыру көп жағдайларда қиынға
түседі. Сол себепті төрт тілдік дағдыны әуелі ана тілінде қалыптастырған дұрыс.
• Мәтінді түсіну үшін оқушыларға өз білімдерін пайдаландыру мақсатында сабақтың
кіріспе бөлімінде жаттығулар ұйымдастыруға болады. Жаттығулар мәтіндегі суретпен
немесе тақырып мазмұнын болжаумен байланысты болу мүмкін. Сонымен қатар
миға шабуыл жаттығуын да қолдануға болады, яғни тақырыпқа байланысты идеялар,
сөздер немесе оқушылардың тәжірибесін тақтаға жазу, кейін оқып болған соң
салыстыру.
• Сонымен қатар мәтін оқушылардың жасына, тілдік деңгейіне сай дұрыс
таңдалуы қажет. Мазмұны қызықты етіп алыған мәтін оқушылардың тілге деген
қызығушылығын арттыруға көмектеседі. Егер мәтіндегі сөйлем құрылыс тым күрделі
болса, онда ол оқушыларға түсінуге тым қиын болуы мүмкін.
• Оқылымға арналған сабақ құрылымы төмендегідей:
Оқылым алдындағы тапсырма: мәтін тақырыбын ашуға бағытталған жаттығулар,
сөздерді алдын ала үйрету, мәтін мазмұнын болжауға байланысты сұрақтар қою.
Оқылым тапсырмасы: әртүрлі оқылым дағдыларын дамытуға арналған жаттығулар
(сұрақтар). Алғашқы жаттығулар жалпы мазмұнын түсінуге бағытталса, кейінгі
жаттығулар нақты ақпаратты табуға арналуы тиіс.
Оқылымнан кейінгі тапсырма: мәтінде көтерілген мәселеге, ақпараттарға
байланысты талқылау сұрақтары. Мұндағы сұрақтар олар үйренген жаңа сөздерді,
мәтінде кездестірген сөздерді қолдана отырып, жауап бере алатындай ұйымдастырылуы
қажет. Сонымен қатар сұрақтар оқушылардың өмірлік тәжірибесімен де байланысып, өз
көзқарастарын білдіруге мүмкіндік бере алатындай жасалуы керек.
1.2 Оқушының білім деңгейін көтерудің жолдары
Педагогикалық ұғымдар арқылы педагогикалық құбылыстар, олардың өзара байланысы, даму заңдылықтары айқындалады.
Педагогика – «пейдагогис» грек сөзі «пейда» - бала, гогос жетелеймін, «бала жетелеуші» - деген ұғымды білдіреді, тәрбие туралы ғылым.
Көп жылдар бойы ұйымдастырылған тәрбие мен тек балалар қамтылғандықтан, педагогиканы бала тәрбиесі туралы ғылым деп атады.
тәрбиені, білім беруді, оқытуды зерттейтін теориялық және қолданбалы ғылымның жиынтығы.
Жас ұрпақтар тәрбиесі туралы ғылым.
Адам тәрбиесі туралы ғылым.
Адам дамуының әрбір жас кезеңіне сәйкес оған білім беру, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, өмірге даярлау туралы ғылым.
Педагогика ғылымының пайда болуы мен қалыптасуы, дамуы қоғамдық өндірісті сақтап, дамыту, өскелең ұрпақты өмірлік іс тәжірибемен қаруландыру, болашақ өмірге нәтижелі даярлау негізіндегі қоғамның әлеуметтік қажеттілігінен туады. Ол қоғамдық қызмет атқарады.
Педагогика пәні – ғылым танымдық сала ретінде педагогика пәнінің зерттеу саласы – қоғамның ерекше қызметі – тәрбие.
оқу – тәрбие мәдени ағарту мекемелерінде ұйымдастырылатын тәрбие, оқыту мен білім беру.
Адамның жеке басының даму, қалыптасы мәнін зерттеу негізінде арнайы ұйымдастырылған педагогикалық процесс.
Тұлғаның жеке басының дамуы мен тәрбиесі арасындағы заңды байланыстарды зерттеу, оның негізінде тәрбиелеу қызметінің теориялық және әдістемелік негзін құру.
адамның адамды тәрбиелеуі. Тәрбиелік іс - әрекет.
Арнайы ұйымдастырылған әлеуметтік сала.
Педагогиканың категориялары: Педагогика, халықтық педагогика, этнопедагогика, адамзаттың дамуы мен қалыптасуы, тәрбие, білім беру, оқыту, ұлттық тәлім тәрбие, әлеуметтік қоғамдық қалыптасу және тәрбие. Өзін өзі тәрбиелеу, өз бетімен білім алу, қайта тәрбиелеу, өз білімін жетілдіру, педагогикалық методология, методологиялық негіздер, зерттеу әдістері, тәсілдері. Тәрбие, білім беру, оқыту, даму, қалыптасу, педагогикалық процесс.
Тәрбие - нақты педагогикалық мақсатты, есепті міндетті шешуге бағытталған, тәрбиеші мен тәрбиеленушінің мақсат бағыттылы, жүйелі өзара ықпал қызмет ету процесі.
қоғамдағы өмір мен еңбекке даярлау барысында қажетті әлеуметтік іс-тәжірибені аға ұрпақтың жас ұрпаққа беруі, жас ұрпақты оны меңгеруі.
Жеке адамның бойында белгілі бір қасиеттер мен сапаларды қалыптастыру үшін мақсатты, бағытты, жоспарлы, жүйелі жүргізілетін процесс.
Ғылыми дүниетанымын, көзқарасымен сенімін, іс-әрекетін табиғи үйлестіре алатын, жан-жақты үйлесімді дамыған адамды мақсатты, жүйелі, жоспарлы қалыптастыру процессі.
Жаңа ұрпақты қоғамдық өмірге, өндіргіш еңбекке даярлау мақсатын көздеп, оларға қоғамдық тарихи тәжірибені ауыстыру процесі.
Оқыту:оқушыларды жүйелі біліммен, іскерлік және дағдылармен қаруландыратын, олардың танымдық, шығармашылық белсенділігін арттыру, санасы мінез құлқына, дүниеге көзқарасына, сеніміне әсер етуге бағытталған оқытуш мен оқушы арасында оқыту мен оқу өзара тығыз байланысты, мақсатты, жүйелі жүргізілетін педагогикалық процесс.
Мұғалім мен оқушы әрекеттестігінің барысында білімді, іскерлікті және дағдыны меңгеруге жағдай жасайтын мақсатты процесс, оқушыны тәрбиелеу мен дамыту да жүзеге асырылады. Бұл оқушы мен мұғалімнің мақсатты түрде өзара әрекет жасау процессі. Бұл процестің барысында білім беру, тәрбие беру, адамның дамуы, оның білім алуы жүзеге асырылады.
Білім беру:
оқыту мен тәрбие жұмысын біріктіретін және жеке бастың дамуына ықпал жасайтын процесс. Оқушылардың жалпыланған қоғамдық – тарихи тәжірибені игеру және меңгеру процесі мен нәтижесі. Адам баласы жасағаан білімдер жүйесін игеруді, соның негізінде дүниеге көзқарасты, таным білім қабілетін, сана сезімін, мінез құлқын қалыптастыру. Арнайы оқу сабақтарында ұйымдастырылатын мақсатты оқыту процесін ғана қастып қоймайды, өздігінен, әртүрлі хабар деректеррімен білім алуды да қамтиды. Білім беру – кең әлеуметтік мағынада тәрбиелеудің құрамды бөлігі.
Педагогикалық процесс жеке тұлғаны жан-жақты жарасымды дамыту үшін мұғалім мен оқушының, тәрбиелеуші мен тәрбиеленушінің бірлестікте, ынтымақтастық, өзара байланысты, мақсатты, бағытты жүргізетін қызметі.
Педагогикалық тәжірибе – мұғалімнің іс – тәжірибеде оқу тәрбие жұмысы процесінде алған білімнің, іскерлігінің, дағдысының жиынтығы.
Бірыңғай педагогикалық талап - отбасы мен мектеп үшін педагогикалық ұжым жасаған оқу-тәрбие жұмысының жалпы бағыты.
ІІ.Жаңартылған білім беруде айтылым мен тыңдалым дағдысын дамытудың маңызы
2.1 Білім саласында педагогтың оқушымен байланысы
Бүгінгі таңда өскелең ұрпақ еліміздің өркениет жолындағы талаптарына төтеп бере алуы үшін білім мен тәрбиені жаңа сапалық өзгерістер деңгейіне көтеруді талап етуде. Мектеп құрылымында болып жатқан өзгерістер, тәрбиелік мақсаттармен алмасу, оның даму ерекшеліктерін бекіту, полимодальды оқытуға көшу сияқты мәселелер орындаушылардан шығармашылық бастаманы, жоғары сапалы жұмысты, кәсіби шеберлікті талап етеді. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ойлап, өз бетінше сапалы, дәлелді шешім қабылдауды үйренуі керек. Адамның қабілетін дамытып, оның өлуіне жол бермеу арқылы оның рухани күш-қуатын шыңдап, өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Өйткені адам тек жаратушы ғана емес, жаратушы да. Бұл үлкен жауапкершілікті талап ететін күрделі мақсат. Оны шешу үшін ең алдымен білім мазмұнын жаңартып, озық әдіс-тәсілдерді енгізіп, әрбір азаматтың жеке қасиеттерін, қабілетін, шығармашылығын, дарындылығын дамытатындай етіп ұйымдастыру қажет. Сонда ғана мектеп өміріне өзгеріс енгізетін, өмір жолын өзі таңдай алатын азамат болып тәрбиеленеді.
Білім беру саласында қоғамның жаңа ақпараттық ортасын қалыптастырып қана қоймай, жаңа жағдайда өмір сүріп, жұмыс істеуге тиіс адамдар дайындалып, тәрбиеленеді. Алдымен, сапалы білімнің не екенін анықтап алайық. Соңғы онжылдықта білім сарапшылары «сапа» сөзін жиі қайталады. Сапаны бақылау білім беру ұйымдарына білім берудің негізгі құндылықтары мен идеалдарын, яғни шындықты еркін іздеу және білімді мүддесіз тарату үшін қажет. Еуропада білім сапасын академиялық бағалау бойынша комиссия құрылып, конференциялар өткізілуде. Ресейде адам және білім квалиметриясы (өнім сапасын сандық бағалау әдістемесі) бойынша симпозиумдар өтті. Дегенмен, бұған қарамастан білім сапасының тұжырымдамасы ғана қалыптасып келе жатқанын мойындау керек: әдістер айқындалып, сапа көрсеткіштері, аспектілері қалыптасады, өлшемдер мәселесі көтеріледі.
Педагогикалық зерттеу процесінде оқушыларға білім беру мен оқытудың жаңа әдістерін оқу-тәрбие үрдісіне енгізудің маңызы өте зор. Сабақтың тиімділігі оқушылардың тақырып бойынша материалдарды оқып, зерделеуінде, танымдық қызығушылықтарын арттыруда, түрлі зерттеу тапсырмаларын орындауда көрінеді. Оқытудың осы жаңа әдістерін қолдану арқылы мұғалім де, оқушы да табысқа жетіп, білімін жетілдіреді. Қазіргі таңда мектептің оқу-тәрбие процесінде 50-ден астам педагогикалық технологиялар қолданылатыны белгілі. Бұл технологиялардың барлығын бір сабақта қамту мүмкін емес. Демек, мектепте әр пәнді оқыту технологиясын таңдап, таңдап, оны тәжірибеде жетілдіру арқылы оқушының оқу жетістіктерін арттыруға болады. Бұл жерде оқушының мінез-құлқына – технологияны меңгеруіне, ынта-ықыласына, тілегіне назар аудару керек.