Файл: Дайындаан лімл А. Т. Тексерген Жандаркулов А. А.pptx

Туберкулез этиологиясы, эпидемиологиясы, патогенезі және патоморфологиясы. Туберкулезді бактериологиялық диагностика әдістері

Дайындаған: Әлімқұл А.Т.

Тексерген:Жандаркулов А.А.

Нұр-Сұлтан 2019

«Астана Медициналық Университеті»КЕАҚ

“Фтизиатрия” кафедрасы

Жоспары

• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• Этиологиясы
• Эпидемиологиясы
• Патогенезі және патологиялық анатомиясы
• Клиникалық көріністері
• Диагностикасы
• Қорытынды
• Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

• Біріншілік туберкулез ағзаның қорғаныс серпілісі әлсіреген адамдарда вирулентті ТМБ массивті жұғуында дамиды.Эпидемиялық жағдайдың шарттарына қарай біріншілік ТМБ жұқтырушылық көбінесе балалық шақта жүреді,сондықтан туберкулездің біріншілік формасын балалар мен жасөспірімдерде анықтайды.

Туберкулез – қоздырғышы негізінен аэрогендік механизммен берілетін антропоноздық және зооноздық бактериялық жұқпалы ауру. Көбінесе өкпенің зақымдалуымен, организмнің улануымен, аллергизациялануымен, әртүрлі ағзалар мен тіндерде (сүйекте, буында, лимфатикалық түйіндерде, бүйректе, т.б.) сонымен қатар әлемде тегіс таралуымен, әлеуметтік бейімділігі төмен адамдардың жиірек зарарлануымен және ЖИТС-пен қосарлана өтуіне байланысты қазіргі жағдайда аса маңызды ауру ретінде сипатталады.

Туберкулез қоздырғышы – микобактерияны (“Кох таяқшасын”) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу немесе сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм. Тұқымдасы- Mycobacteriaseae

Түысы – Mycobacterium

Түрлері – M.tuberculosis, M. bovis, M. africanum, M. avium, M. leprae.



 Қоздырғыш тыныс жолдары, шырышты қабықшалар және терідегі жаралар арқылы енеді. Бірінші ошағы — өкпе немесе ішек жолдарының лимфа бездері. Осы жерде гранулематозды қабыну пайда болады, туберкула деген төмпешік пайда болады. Төмпешік эпителоидты, лимфоидты, плазматикалық жазушалардан, макрофагтардан, алып көп ядролы Лангханс жазушалырынан тұрады және ортасында некроз байқалады. Осы гранулеманы — Гон ошағы деп атайды.

Гранулема, лимфоангит, лимфоаденит бүл біріншілік туберкулезды ошақ пневмонияға әкеледі. Осы ошақтан қоздырғыш гематогенді және лимфогенді жолмен басқа мүшелерге тарайды. Егер иммунитет жоғары болса- гранулема дәнекер капсуласына оралады, осы ошақта туберкулез таяқшасы анабиозға ушырайды, сақталады. Алиментарлы жолмен жұққанда туберкулез таяқшасы ішек лимфа бездерін зақымдайды. 

---

Патогенезі.

Туберкулез оқиғасының эпидемиологиялық алғышарттар

Инфекция

қоздырғышының

көзі:



• Науқас адам

• Ауру мал

• Құстар (сирек).

бактерияны көптеп

бөлетін белсенді

науқастар

берілу жолы:

•Экзогенді:

ауа- тамшылы

(жөтелу, түшкіру,

сөйлеу)

ауа шаңды

жанасу

жынысты жолмен

•Эндогенді:

Трансплаценталық

қан және лимфа



Берілу факторы:



•Инфицирленген ауа

•Микобактериямен

ластанған тағам

•Тұрмыстық заттар

•Ластанған ауадағы

тозаң

Қауіпті топтар:



1.Медицина

қызметкерлері

2.Ұйымдасқан коллектив

3. Қарттар үйі

4.Тыныс алу жүйесінде

созылмалы ауруы бар адамдар

5.Жүкті әйел,жасөспірім,бала

6.Ауырған адаммен қатынаста

болғандар және т.б



Ауру дамуына ықпал ететін факторлар – иммунитеттің әлсіреуі.

- толыққанды, үйлесімді тамақтанбау.

- ауыр аурулардың қатар жүруі (АҚТҚ,қант диабеті,ойық жара ауруы т.б);

- суық тигізу;

- зиянды әдеттер;

- созылмалы күйзелісті жағдайлар.

патологиялық анатомиясы

• ТМБ алғаш жұққаннан кейін марфологиялық өзгерістер плеврада,окпеде,кеудеішілік лимфа түйіндерінде түзіледі.Басқа ағзаларда бұл өзгерістер сирек кездеседі.
• Туберкулездік жұқпаның үдеуі жасушааралық кеңістікке,сосын лимфаға және ТМБ қалдық өнімдері қанға түсуімен жүреді.

• Кеуде ішілік лимфа бездердің туберкулезі – біріншілік туберкулездің жиі кездесетін формасы.Өкпе тінінде арнайы өзгеріссіз лимфа түйіндерінің зақымдалуымен сипатталады.

Инфильтративті

Туморозды(ісікті)

Бастапқы туберкулездік кешен

• Біріншілік туберкулездің ауыр формасы.Оның пайда болуына ТМБ жоғары вирулентті ,массивті жұғуы,ағзаның резистеттілігінің төмендеуі әсер етеді.
• Біріншілік туберкулездік кешен – ТМБ енген жерде дамиды.Аэрогенді жұғу кезінде әдетте алғаш альвеолалар зақымдалады.

Клиникалық көорінісі

• Біріншілік туберкулез аз клиникалық симптомдармен білінбей өтуі және өздігінен жазылуы мүмкін.Өмірге қаіпті асқынулармен өтуі де мүмкін.
• Біріншілік туберкулездің негізгі клиникалық көріністері-туберкулездік уытталу,кеуде ішілік лимфа түйіндерінің туберкулезі,бастапқы туберкулездік кешен.

---

Біріншілік туберкулездік уытталу

• Туберкулездік уытталудың клиникалық симтомдары ретінде ОЖЖ зақымдалуы дамиды.Ол,әіресе,балаларда айқын көрінеді.науқас бала қозғыш ,жылағыш,тез өкпелегіш келеді.Тәбеті және физикалық ойлау қабілеті,зейіні,сонымен қатар көңіл бөлу қабілеті де төмендейді.Функционаьды вегетативті және қан тамыр өзгерістер тершеңдікпен,тахикардия,гипотониямен білінеді.

Кеуде ішілік лимфа бездерінің туберкулезі және бастапқы туберкулездік кешен.

• Емшек еметін және ерте жастағы балалардағы кеуде ішілік лимфа бездерінің туберкулезі және бастапқы туберкулездік кешеннің клиникалық көріністері айқын болады .Ал есейген кезде көріністер айқын емес.
• Жоғарғы қақпа көктамыр синдромы,бастың ауыруы,беттің ісінуі,цианозстридорозды тыныс алу.Дене қызуы 38-38,5С.Қақырықты жөтел,ауырсыну сезімі және плевритке еүдік.

Біріншілік туберкулез кезіндегі лимфа түйіндерінің ісінуі.

Диагностикасы

• Клиникалық анализді талдау кезінде,науқастың жасына ,туберкулездік науқаспен қатынаста болғанына,отбасында туберкулезбен ауырғандарға мән береді.БЦЖ вакцинасының маңызы зор.
• Диагностикалау критерилері:

1.Туберкулиндік диагностика

2.Рентгенолгоиялық зерттеулер

3.Жалпы қан анализі

Туберкулиндік диагностика

• Туберкулиндік сынамалардың нәтижелерін бағалау арқылы ТМБ-мен зарарланғанын анықтауға болады.Бұл,әсіресе,біріншілік туберкулездің ерте формасы туберкулездік уытталуға күдіктенгенде маңызды.Вакцина алмаған балада туберкулинге сезімталдығының өзгерісі немесе жасөспірімдерде Манту 2 ТЕ сынамасына оң алергиялық реакциясын вираж деп атаймыз.

• Вираж-ағзаға вирулентті ТМБ енгендігін көрсетеді.Ол бастапқы зарарланудың обьективті критерийі болып табылады.
• Балалар мен жасөспірімдерде вакцинация кезінде туберкулинге оң реакция анықталады.Ол вакцинация кейінгі аллергиямен байланысты.Ал ТМБ жұқтырған болса ,аллергиялық реакция жұқпалық реакцияға ауысады.Ол кезде Манту сынамасында 2 ТЕ енгізген жерінде инфильтрат көлемі,алдыңғы сынама нәтижесімен салыстырғанда 6 мм одан да көп көлемге үлкейеді.

Рентгенологиялық зерттеулер

Обективті көріністер болмаған кезде,бастапқы туберкулездің жеогілікті формаларында рентгенологиялық зерттеулер қолданылады.Туберкулинге виражы бар науқастарда өкпе түбірі кеңейуі,оның құрылымдық элементтерінің көрінбеуі,түбір маңы өкпе түбірінің суретінің күшейуі анықталады,осы кезде лимфа түйіндерінің зақымдалғандығы туралы нақты мәлімет болмағандықтан туберкулездік уытталу анықталады.

---

Кеуде ішіндегі лимфа түйіндеріндегі кальцинаттар

Біріншілік туберкулездің рентгенологиялық көріністері.

Пневматикалық

Пневматикалық

Сіңірілу және тығыздалу

Сіңірілу және тығыздалу

Петрификация

Петрификация

Жалпы қан анализі

• ЖҚА нәтижелерін бағалай отырып,уытталу синдромының айқындылығын және туберкулезді үрдістің фазасын анықтауға болады.Біріншілік туберкулез ерте кезеңінде қанда өзгерістер болмауы мүмкін.Кейде аздаған лейкоцитоз,таяқша ядролы нейтрофилдердің және ЭТЖ жоғарылауы,салыстырмалы лимфопения болуы мүмкін.

• Туберкулездің жедел формасында лейкоциттер 14,0-15,0·109/л дейін көтеріледі.Эозонофилдер мен лимфоциттер төмендейді.ЭТЖ 30-35 мм/сағ жоғарылайды.Біріншілік туберкулезі бар науқастарда ұзақ уақыт уытталу синдромынан гипохромды анемия дамиды.

Қорытынды

• Біріншілік туберкулез ағзаның қорғаныс серпілісі әлсіреген адамдарда вирулентті ТМБ массивті жұғуында дамиды.Эпидемиялық жағдайдың шарттарына қарай біріншілік ТМБ жұқтырушылық көбінесе балалық шақта жүреді,сондықтан туберкулездің біріншілік формасын балалар мен жасөспірімдерде анықтайды.Алғаш анықталған туберкулезбен ауыратын науқастардың 0,8-1% біріншілік туберкулез құрайды.

Қолданылған әдебиеттер

• Мишин В.Ю.Актуальные вопросы туберкулеза органов дыхания, М., 2013 г.
• Хоменко А.Г.Руководство по туберкулезу, М. 2011 г.
• Помельцев К.В.Рентгенодиагностика туберкулеза легких М., 2000

---