Файл: Магистрлік диссертация болаша педагогпсихологтарды педагогикалы мдениетін дамытуды ылыми негіздері.docx
Добавлен: 26.10.2023
Просмотров: 126
Скачиваний: 6
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
-
Студенттер контингенті.
Білім алушылардың педагогикалық мамандыққа түсуді қалауы көп жағдайда болашақ кәсіби қызметімен байланыса бермейді. Өкінішке орай, студенттерді педагогикалық мамандықтарға қабылдау шарттарына өзгерістер енгізу туралы көптеген ұсыныс (мысалы «теру» емес, «таңдау» қағидаты бойынша) өз шешімін таба алмады.
Сонымен қатар, педагогикалық тағлымдамадан (практикадан) өткен студенттердің біраз бөлігі білім беру мекемелерінде жұмыс істеуге үзілді-кесілді қарсы болады. Сондықтан да мұғалімдер қатары көбінесе кәсіби дайындығы нашар және педагогикалық мәдениеті төмен мамандамен толығуға міжбүр болады;
-
педагогтарды даярлауда ерекше орын алатын психологиялық-педагогикалық цикл пәндерінің пәндерінің білім беру жағдайы.
Сонымен қатар, ЖОО-лар университеттер дәрежесіне ауысқаннан кейін іргелі дайындық айтарлықтай күшейе түскенімен, бірақ психологиялық-педагогикалық дайындық әлсіреді.
Студенттер психология мен педагогиканың жүйелі курстарын, әдетте, жетінші немесе сегізінші семестрде бітіреді және олармен тоғызыншы және оныншы семестрлерде, мемлекеттік емтиханға дейін кездеспейді. Ал педагогикалық бейіндегі мамандарды даярлаудың қазіргі оқу жоспарларында психология және педагогика бойынша мемлекеттік емтихан қарастырылмаған;
-
психологиялық-педагогикалық пәндер курстарының мазмұнының жұтаңдығы.
Студенттер мектептің қазіргі мәселелерімен жақсы таныс емес, білім беру саласына қатысты нормативтік құжаттарды (жалпы орта білім беруді дамыту тұжырымдамалары, мектептегі білім беру мазмұнын жаңарту, кәсібилендіру, оқушыларды сыныптан тыс жұмыстарға ұйымдастыру, идеологиялық жұмыс) жеткілікті меңгермеген;
-
болашақ мамандардың педагогикалық мәдениетін қалыптастыруда маңызды рөл атқаратын практикалық дайындық деңгейінің жеткілікті ұымдастырылмауы.
Нақтырақ айтсақ, педагогикалық практика кезеңінде көптеген кәсіби дағдылар студенттерде қалыптаспайды немесе нашар қалыптасады, студенттер қазіргі заманғы технологиялармен, тәрбие мен оқытудың әдістерімен. технологияларымен жете таныспайды. Бұл педагогикалық практиканың мерзімдері үнемі қысқарып отыратындығына, оларға басшылықты біліктілігі жеткіліксіз адамдар жүзеге асыратындығына, практика кезеңінде оқытушылар тарапынан практиканттарға бақылаудың жеткіліксіздігіне байланысты;
-
оқу сабақтары мен сабақтан тыс жұмыстардың өзара байланысының күрделілігі және білім алушылардың өзіндік жұмыстың маңызын жеткілікті түсіне бермеуі.
Бұл жағдай бүгінгі таңда жоғары білім беру жүйесі реформаланған кезде, студенттердің өзіндік жұмысына ерекше назар аударылған кезде және білім беру парадигмасы түбегейлі өзгерген кезде (студенттерді оқытудан гөрі олардың өздерін–өздері дамытуға көшу) өте маңызды. Өкінішке орай, тәжірибе көрсеткендей, көптеген студенттер өзіндік жұмыстың не екенін жеткілікті түсінбейді және өз бетінше жұмыс жасап, жетістікке жетуді елестете алмайды;
-
студенттермен жасалатын тәрбие жұмысын оңтайландырудың қажеттілігі.
Бүгінде тәрбие жұмысына айтарлықтай көңіл бөлінгендігіне қарамастан, мұғалімдердің едәуір бөлігі студенттермен ұйымдастырылатын тәрбие жұмысы артық жұмыс деп санайды. Осыдан кейін оқу үрдісі мен тәрбие жұмысының арасында алшақтық туындайды.
-
мұғалімнің жеке басының кейбір кемшіліктері.
Көбінесе мұғалімдердің өздері (әсіресе жоғары мектептің психологиясы мен педагогикасының ерекшеліктерімен таныс емес адамдар) студенттерге өз ой-пікірін, көзқарасын қабылдауды міндеттейді, дайын тұжырымдар ұсынады, басқа авторлардың көзқарастарын елемейді.
Аталған мәселелерді ескере отырып, жоғарғы оқу орындары студенттердің педагогикалық мәдениетін қалыптастырудың кейбір жолдарын анықтауға болады.
Ең алдымен, студентке өз қабілеттері мен қызығушылықтарына сәйкес өзін-өзі көрсетуге және өзін жасауға, өз қабілетін ашуға мүмкіндік беруі керек. Бұған оқытудың ақпараттық моделінен бас тарту және оқу үрдісін ғылыми-педагогикалық процеске айналдыру көмектеседі. Бұл жағдайда әртүрлі арнайы курстар мен арнайы семинарлар ұсынылады, оларды еркін таңдау құқығы бар. Біз бірыңғай оқыту моделінен бас тартамыз және қызығушылықтар бойынша оқу және ғылыми жұмыс үшін ең дарынды жоғары курс студенттерінің шығармашылық топтарын құра отырып, дамуға көшеміз. Нәтижесінде студенттердің өзіндік жұмысы жетілдіріледі, бұл студенттер мен оқытушылардың шығармашылық ынтымақтастығы мен бірлескен ізденіс қызметін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Өз кезегінде, студенттерді ғылыми зерттеулерге мақсатты түрде тарту олардың білім беру мекемелерінің сұраныстарына сәйкес психологиялық-педагогикалық пәндер бойынша курстық және дипломдық жұмыстарды шығармашылықпен орындауын талап етеді.
Мұның бәрі оқытушылардың студенттермен тек оқу уақытында ғана емес, сабақтан тыс уақытта да ынтымақтастықта тығыз қарым-қатынас жасауын талап етеді. Осылайша студенттермен тәрбие жұмысы жетілдіріледі. Әрине, бұл жағдайда мұғалімнің рөлі бірнеше есе артады, ол студенттерге әлеуметтік жауапты шешімдер қабылдау және тәуекелмен барабар іс-әрекеттер жасау қабілеттерін қалыптастыруға көмектеседі, студенттерінің белсенді қызметіне жағдай жасайды.
Осылайша, біздің ойымызша, құзыреттілік тәсілдің талаптарын ескере отырып, педагогикалық мәдениетті қалыптастыруға болады.
Бүгінгі таңда мәдениеттің орасан зор рөлін және мұғалім мен оқушының тұлғалық және шығармашылық өзін-өзі танытуын білмейінше білім беруді дамыту мүмкін емес. Қазіргі қоғамға тән өмірдің барлық салаларындағы өзгерістер және адам қызметінің 245 түрі, мәдени құндылықтарды белсенді игеру объективті түрде қазіргі білім беру мекемелерін ұдайы өндіріс институтына айналдыруды және педагогикалық мәдениетті құруды талап етеді. Мұғалімнің әлеуметтік-мәдени, интеллектуалдық, адамгершілік әлеуеті жалпы тұлғалық және педагогикалық мәдениетінде көрінеді. Бұл әлеует ұлттық байлықты құрайды және оны дер кезінде талап етіп, ұтымды пайдалану керек.
Болашақ мұғалімдердің кәсіби-педагогикалық мәдениетін арттыру қажеттілігі педагогикалық мамандықтар түлектерінің жалпы мәдени және арнайы дайындық деңгейіне қойылатын талаптардың артуына байланысты; оқытудың жаппай репродуктивті формалары мен әдістерінен жеке шығармашылыққа көшуді бекітетін жалпы білім беру парадигмаларының өзгеруімен байланысты; болашақ мамандарды тұрақты, кәсіби өзін-өзі тәрбиелеуге және өзін-өзі дамытуға дұрыс қалыптасқан қажеттіліктері бар кәсіби, сауатты еңбек нарығына шығуға дайын білікті маманды дайындап шығаруға байланысты [1, б.3].
Сонымен болашақ мұғалімдердің мәдени дайындығының қажеттілігі төменде аталған бірқатар факторларға байланысты.
Біріншіден, педагогикалық қызметтің сәттілігі жалпы мәдениеттің деңгейіне тікелей байланысты, ол мұғалімді даярлауға қойылатын талаптардың үнемі өсуімен, білім беру қызметтерінің дамып келе жатқан нарығында оның құзыреттілігімен және Қазақстандық білім беру үшін білім беру мекемелері арасында ерекше бәсекелестіктің пайда болуымен айқын көрінеді. Мәдениет деңгейінің педагогикалық қызметтің сәттілігіне әсері, әсіресе, салдардың алдын-ала болжанбауы мен белгісіздігі жағдайында жедел және жауапты шешім қабылдау қажеттілігі артқан кезде, шешімнің нәтижелері туралы ақпарат беретін қызметтің пәндік саласы мен кері байланыс туралы толық ақпараттың болмауы және мәселені шешудің белгілі бір логикасын дұрыс таңдау. Сонымен қатар, мәдени білім мұғалімнің инновацияларды қолдану жағдайындағы қызметінің құндылық-бағдарлық негізі ретінде әрекет ететіндігін ескеру қажет [4, б.118].
Екіншіден, оқу-тәрбие процесі белгілі бір кәсіпті меңгеру тәсілі ретінде ғана емес, жеке тұлғаны қазіргі мәдениетпен таныстыру тәсілі ретінде де ұсынылады. Белгілі педагог-ғалым М.С. Каган «Біздің бүкіл білім беру жүйеміздге осындай өзгерісі қажет, онда біз студентке болашақ маман ретінде емес, болашақ білімді адам ретінде қарайтын едік, ол жақсы
маман болуы керек, бірақ білікті маманның біртұтас болмысының бір шегі ғана» деп дұрыс атап өткен.
Үшіншіден, қазіргі заманғы педагог - жүйелі ойлауға жеткілікті дәрежеде дағдыланған, өз іс-әрекеттерімен белгіленген мақсаттарға сәтті қол жеткізіп қана қоймай, сонымен қатар педагогикалық процеске қатысушылардың түрлі тыныс-тіршілігінің қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз ете алатын адам; өзара байланыста жеке, жекелеген топтар мен қоғамның мүдделерін ескеру; қарым-қатынас, тіршілік әрекеті үшін қолайлы жағдайлар жасай алатын, өз іс-әрекетіне сенімділік білдіре алатын адам, денсаулық және өнімділік, сондай-ақ әртүрлі педагогикалық жүйелердің жұмысында қажетті тұрақтылық пен сенімділік көсете алатын адам. Бұл жалпы мәдениеті жоғары, адамның табиғатпен, қоғаммен, мемлекетпен өзара әрекеттесуі туралы жүйелі білімі болған жағдайда ғана мүмкін болады; білім беру процестері мен жүйелерінің рөлін, әлемдік мәдени процестегі, халықтық мәдениет контекстіндегі қызметін айқын көрсетеді.
Төртіншіден, болашақ мұғалімдерді қазіргі әлемдік және отандық мәдениетке баулу олардың руханиятын қалыптастырудың маңызды құралы ретінде әрекет етеді. Соңғы жылдары біздің қоғам басынан өткен адамгершілік дағдарысты тек жастарды (оның ішінде студенттерді де) мәдениеттің жеке дамуына негіз болатын адамгершілік-рухани қызметпен таныстыру негізінде жеңуге болады.
Бесіншіден, болашақ педагогтарды рухани-шығармашылық қызмет түріндегі әлемдік және отандық мәдениеттің қазынасына белсенді тарту, қазіргі шығармашылық тұлғанының өзін-өзі тануының, өзін-өзі көрсете алуының, өзінің барлық маңызды қабілеттерін ашудың ең тиімді құралы болып табылады, өйткені олардың болашақ кәсіби қызметі қоғамда болып жатқан оқиғаларды талдай алуымен, өзінің және өзге адамдардың адамгершілік, эстетикалық, азаматтық-құқықтық бағалауымен, өз іс-әрекеттерін тәрбиелеу, алдына кәсіби мақсаттар мен міндеттерді қою, стандартты емес шешімдер қабылдау, оқыту және тәрбиелеу жүйелерін жетік білу, мінез-құлық стратегияларын таңдау, әр түрлі идеяларды жүзеге асыру, өзінің жеке іс-әрекеттері арқылы өмірдің мәнін іздеумен қатар жүреді [3]. Педагогикалық білім беру барысында болашақ маманының педагогикалық мәдениетін қалыптастырудың көптеген жолдары бар:
Бірінші жол - маманның жалпы мәдениетін арттыруға ықпал ету. Ол жеке тұлғаны анықтайды және оның педагогикалық мәдениетінің толық көрінісін ашуға көмектеседі.
Екінші жол әлеуметтік сала жағдайында жүзеге асыруға қатысты жеке педагогикалық тәжірибені тереңдету және кеңейтуге негізделген.
Оған мыналар кіреді:
а) медициналық, психологиялық, педагогикалық және әлеуметтік салада маманның теориялық даярлығын арттыру. Бұл - педагогикалық дайындықты сипаттайтын және оны әлеуметтік мәселелері бар адаммен әлеуметтік салада жұмыс істеуде пайдалану құзыретін анықтайтын білім;
б) әлеуметтік салада практикалық қолдану үшін маманға қажетті педагогикалық технологияларды, әдістер мен тәсілдерді, құралдар мен технодлогияларды игеру;
в) маманға жұмыс барысында өзінің педагогикалық мүмкіндіктерін барынша толық іске асыруға мүмкіндік беретін педагогикалық техниканы дамыту: 247 түрлі өзін-өзі басқару дағдыларын, ауызша және қимыл арқылы адамға тікелей және жанама әсер етуді үйрену, қарым-қатынас мәдениетін және сөйлеу мәдениетін меңгеру және жетілдіру;
г) әлеуметтік салада өзінің педагогикалық даярлығын іске асыру тәжірибесін жинақтау.
Үшінші жол жұмыс барысында педагогикалық дайындықты барынша белсенді пайдалану үшін жағдай жасауды қамтиды.
Төртінші жол - маманның жұмыс процесінде педагогикалық аспектілерді жүзеге асырудағы дербестігін көрсетуі.
Бесінші жол - өзінің педагогикалық дайындығын практикада белсенді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жетекші мамандардың тәжірибесін зерттеу және пайдалану.
Алтыншы жол - болашақ мұғалімнің педагогикалық және кәсіби өзін-өзі жетілдірудегі мақсаттылығы мен табандылығын қамтамасыз ету. Болашақ мұғалімнің педагогикалық мәдениетін игерудегі жетекші рөл өзіне, өзіне-өзі жұмыс жасау жүйесіне тиесілі.
Әдебиеттер
Исаев И.Ф. Профессионально-педагогическая культура преподавателя. М.: Академия, 2002. 208 с.
Мошейко, Л.П. Педагогическое содействие развитию личностной картины мира учащегося как средства самопознания Текст. : автореф. дис... канд. пед. наук : 13.00.01 / Л.П. Мошейко. - Хабаровск, 2017.-22 с.
Закирьянов К.Х. О профессиональном образовании. – Алматы, 1998г. – 28с.
Попкова В.А., Коржуева А.В. Теория и практика высшего профессионального образования.- М.: Академический проект, 2004.- 425c.
Сластенин В.А. Современные подходы к подготовке учителя// Педагогическое образование и наука.-2000.-№ 1. – С.75.
Ильченко В.Р. , Гуз Ж.К. Модернизация содержания образования как национальная проблема//Педагогика, 2011.-№4. – С.3-7.
Борисова Е. Качество образования и место высшей школы в обществе /«АМ», № 11, 2003. – С.9. 11. Сенашенко В., Ткач Р. Болонский процесс и качество образования // ALMA MATER, 2002, 38.- С.8-14.