Файл: 1. Микроорганизмдерді 3 негізгі морфологиялы а шар т.docx

1.Микроорганизмдерді 3 негізгі морфологиялық

А)Шар тәрізді(кокк)- мөлшері 0,5-1мкм.Олар бір біріне қатысты орналасуына қарай 6ға бөлінеді:микро,дипло,стрепто,тетра,стафило-кокктар және сарциналар.

•Микрокок-дара орналасады.•Диплокок-жұп орналасады,жасушалар бөлінгеннен кейінде жұптары жазылмайды. Оларға гоноккоктар,менингоккоктар жатады.•Стрептокок-дөңгелек немесе сопақтау,тізбектесіп орналасады.•Стафилакокк-жүзім шоғыры тәріздес.•Тетракокк-перпендикуляр екі жазықтықта бөлінген соң тетрада түзіліп,төрттеуден орналасады.•Сарциналар-қапшық тәрізденіп 8 немесе оданда көп кокктар болып орналасады.

Б)Таяқша тәрізді-цилндр пішінді,ұзын 1-10мкм,жуандығы 0,5-2мкм.Жасуша ұштарының пішініне және жасушалардың орналасуына байланысты бөледі.Таяқшалар •дұрыс-ішек таяқшалары,•дұрыс емес-коринебактерия,• бунақталған-актиномициттер.Ал таякша ұштары-кесіп тастағандай(күйдіргі бацилла),жұмырланған(ішек таяқшасы),үшкірленген(фузобактерия), жуандаған болып келеді.Сәл майсып келген бактерия вибрион деп атайды.

В)Ирекше пішіндес-спираль тәрізді,-спираль тәрізді.Штопор тәрізді иреленген жасушалар.Патогенді спираллаларға содону ауруының қоздырушысы жатады.Иреленген бактерияларға тағы кампилобактерия мен хеликобактерия жатады,жане спирохеталар.
2.Бактерия жасушасының негізгі және қосымша компоненттері..

Бактериялық жасушада:

1) негізгі органеллалар:

•нуклеотид- жасушаның бөлінуіне қатысады және тұқым қуалайтын ақпаратты сақтайды және береді. Әдіс: электронды микроскопия.

•цитоплазма-өмірлік маңызды реакцияларды жүзеге асыруға арналған матрица. Романовский әдісі-Гимза немесе Райт

•рибосомалар-ақуыз биосинтезі. Электронды микроскопия әдісі

•цитоплазмалық мембрана; тасымалдау, энергетикалық, сенсорлық, ақпараттық.

Оларды анықтау үшін электронды микроскопия әдісі қолданылады

•жасуша қабырғасы; қорғаныс, тірек, жасушаға тұрақты пішін береді. Грам әдісі

2) қосымша органеллалар: электронды микроскопия әдісі

•спора-қолайсыз жағдайларда

•капсулалар-қорғаныс, адгезия

•талшықтар--адгезия, бейімделу

•қылшықтар--қозғалыс
3.Грамм позитив грам теріс..

Грам-позитивті бактериялардың жасуша қабырғасының ерекшеліктері.

Пептидогликан мен тейхой қышқылдары басым, липополисахаридтер (LPS) жоқ, көбінесе диаминопимелин қышқылы жоқ қуатты, қалың, күрделі ұйымдастырылмаған жасуша қабырғасы.Грам теріс бактериялардың жасуша қабырғасының ерекшеліктері.

Жасуша қабырғасы грам-позитивті бактерияларға қарағанда едәуір жұқа, құрамында LPS, липопротеидтер, фосфолипидтер, диаминопимелин қышқылы бар. Неғұрлым күрделі - сыртқы мембрана бар, сондықтан жасуша қабырғасы үш қабатты.

Бұлардың негізгі айырмашылығы грам-позитивті бактериялардың қалың пептидогликан қабаты бар, сондықтан күлгін түсті, ал грам-теріс бактериялардың жұқа пептидогликан қабаты бар, сондықтан грам-бояу әдісінің соңында қызғылт түсте пайда болады.
4.Риккетсия мен хламидия..

Риккетсия-ұсақ, бактериялар, . Капсулалар мен споралар түзбейді.

Грам теріс микроорганизмдер, қарапайым бояғыштармен нашар боялған. Жағындылар мен тіндерде олар Романовский-Гимзе (риккетсия қызыл, ал жұқтырған жасушалар көк) бойынша боялған.

Хламидиоз-кокктар, грамтеріс бактериялар. Олар тек тірі жасушаларда көбейеді. Жасушалардан тыс хламидиоз сфералық (0,3 мкм), метаболикалық белсенді емес және элементар денелер деп аталады. Романовский-Гимза әдісімен боялған (қарапайым денелер қызғылт, ретикулярлы – көк-көк түске боялған).

5.қарапайым және күрделі бояу..

Қарапайым бояу әдістерін микроорганизмдердің формаларын анықтау үшін қолданады, яғни препаратты бір бояумен бояу. Бұл кезде жағындыларды қандай да бір бояумен бояиды. Негізгі бояулардың ішінде: фенолды фукцинді, сафранилді, бейтарапты қызғылт,безуви,генциан күлгін қолданылады.

Күрделі бояу әдістерін жасуша құрылысы мен микроорганизмдердің дифференциациясын жасауда қолданылады. Күрделі және сонымен бірге универсальды бояу грамша бояу әдісі. Соған байланысты барлық микроорганизмдерді грамм оң және грамм терістерге бөледі. Клеткалық қабықша муреиннен тұрады. Клеткалық қабықшалардың бояғыштармен бояу қабiлетiне қарай грамм оң және грамм терiс деп ажыратады. Грамм бойынша бояу дегеніміз-бактериялардың бар жоғын, олардың грамы оң немесе теріс екенін анықтау үшін қолданылатын негізгі әдістердің бірі. Грам ұсынған тәсіл бойынша клеткалардың боялуы клетка қабықшасының құрамына байланысты.Грамм әдіс техникасы:

Бірінші стеклоға физ раствор тамызамыз сосын бактерияны алып растворға жағамыз,сосын оны кептіріп устіне генцианвиолетпен боялған бумаганы 2 минут коямыз,фиметровальный бумаганы алып люголь тамызамыз-2 минут.Люгольді төгіп спирт тамызамыз 30 секунд ,сосын сумен шаямыз.Ең сонында фукцин тамызамыз 2 минут сосын сумен шайып фильтровальный бумагамен сүртеміз. Енді микроскоппен караймыз.
6.Саңырауқулақтар..

Саңырауқұлақтар грам оң,денесі-мицелий немесе таллом деп аталады.Толлом=табақшасы, грибница.Кұрамына байланысты 2 ге бөлінеді:

1)гифалы немесе мицелийлі- гифалар бір немесе бірнеше ядросы бар жеке жасушаларға бөлінеді.Бұған зең саңырауқұлақтар жатады. Аскомицеттер Базидиомицеттер Дейтеромицеттер

2)бүршіктенушілер-гифалар ядролары көп бір тармақталған жасушаны білдіреді.бұган ашытқы саңырауқұлақтар жатады.Хитридиомицеттер Оомицеттер Зигомицеттер

Актиномицеттер – бұтақталған,жіп тәріздес немесе таяқшалы. Gram+ спора түзбейтін бактериялар тобына жатады. Олар саңырауқұлақтар сиякты мицелия, ол фрагментациялану арқылытаяқшаға немесе кокктарға уқсас.

7.Бактериялар метоболизм…

Бактериялардың щат алмасуы,бір уакытта 2 процестен құралған.

Катоболизм- бұл энергетикалық метоболизм,қоректік құрамдас бөліктерге бөліну,ыдырау процесі.Анаболизм-бұл макромолекулалардың синтезімен және бактериялық жасушаның құрылымдық элементтерінің түзілуімен сипатталатын конструктивті метоболизм.

Коректену түрі бойынша бектериялардың жіктелу:

1)Көмірсу көзі бойынша: •Автотровтар-CO2-H2O- дан органикалық қосылыстарды синтездеуге қабілетті. •Гетеротрофтар-дайын органикалық қосылыстарға мұқтаж.

2)Энергия көзі бойынша:•Фототрофтар-энергияны фотосинтез есебімен алады.•Хемототрофтар-энергияны тотыгу-тотықсыздану реакциялар есебінен алады.

3)Өсу факторы бойынша:• Прототрофтар-өздігінше барлық қажетті заттарды синтездейді және қосымша өсу факторларына мұқтаж емес. •Ауктосотрофтар-өсу факторларын синтездеуге қабілетті емес және дайын күйінде жетіспейтін затқа мұқтаж.
8.Микроорганизм физиологиясы,өсу-көбею.

Микроорганизмдер физиологиясы-микроб жасушаларының тіршілік әрекетін, олардың қоректену, тыныс алу, өсу, көбею процестерін, қоршаған ортамен әрекеттесу заңдылықтарын зерттейді.

Өсуі-жасуша массасының өсуіне әкелетін барлық жасуша компонеттері мен құрылымдарының үйлесімді көбеюі.Көбеюі- популяциядағы жасуша санының көбеюі.

Өсу-көбеюі 4 фазадан өтеді:

1)Лаг фаза-бактериялардың қоректік ортаға адаптациясы; 2)Лагорифмдік фаза- бактериялар көбееді; 3)Стационарлық фаза-ортадағы бактериялар концентрациясы тұрақты.4)Өлу фазасы-тірі жасушалар аз,олар біртіндеп өлуде.

9.Бактерияларды тыныс алу..

Бектериялардың тыныс алуы бөлінеді:

1)Аэробты:

•қатаң аэробтар-тек оттегі қатысуымен өседі,кобееді.

•Микроаэрофилдер-төменгі парциальды қысымы кезінде өседі.

2)Анаэробты:

•қатаң анаэробтар-оларға молнкулалық оттегі улы;ол микроорганизмдерді өлтіреді немесе өсуін тежейді.

•аэроталеранттар-өттегі атмосферасында тіршілік ету мумкін,энергия алу ушін оттегі колданбайды.

3)Аралас тыныс алу-факультативті анаэроб-оттегі қатысуымен жане қатысуынсыз өсуге және көбеюге қабілетті.

1)Көмірсу көзі бойынша: •Автотровтар-CO2-H2O- дан органикалық қосылыстарды синтездеуге қабілетті. •Гетеротрофтар-дайын органикалық қосылыстарға мұқтаж.

2)Энергия көзі бойынша:•Фототрофтар-энергияны фотосинтез есебімен алады.•Хемототрофтар-энергияны тотыгу-тотықсыздану реакциялар есебінен алады.
10.Бактерия жасушасына қоректік заттар..

Бактериялардың жасушаға коректік заттар тасымалдаудың екі түрі бар:енжар,белсенді.

•Енжар кезде концентрация градиенті бойынша энергия шығынсыз.Ол екіге бөлінеді:

1)қарапайым диффузия- бактериялық жасуша денесіндегі және қоректік ортадағы қоректік заттардың концентрациясының айырмашылығы нәтижесінде жасуша қабырғасы мен цитоплазмалық мембарана арқылы қоршаған ортадан қоректік заттардың түсуі.

2)жеңілдетілген диффузия-бұл заттарды жасуша мембранасы арқылы тасымалдаушы ақуыз транслоказы көмегімен тасымалдаушы ақуыз-транслоказа көмегімен тасымалдау.

•Белсенді-тасымалдау транслокация градиетіне қарсы энергия шығынымен,пермеазалардың көмегімен 2ге бөлінеді:

1)белсенді транспорт-цитоплазмалық мембрананың сыртқы жағында премеаза субстрат молекуласымен,ерекше байланысады және АТФ көмегімен оны мембрананың ішкі жағына тасымалдайды.Мембрананың ішкі бетінде премеаза субстраты цитоплазмаға шығарады.

2)радикалдар транслокациясы-бұл жағдайда тасымалдау процесінде тасымалданатын заттың химиялық модификациясы жүреді.

Пурин,пиримидин ж/е қанттар тасымалданады
11.Қоректік орта…

•Қоректік орта-зертханалық жағдайда микроорганизмдерді дақылдандыруға арналған субстраттар.

Қоректік ортаға қойылатын талаптар:

-стирильдік;изотоксикалық;қоректік заттар жеке өсу факторларының болуы;оптимальды температура;буферлік;ылғалдылық;мөлдірлік.

•Қоректік орталар жіктелуі:

1)Құрамы бойынша: қарапайым-пептонды су,етпептонды су,ептептонды агар.

күрделі-қанды агар,сарысулы агар.

2)Тығыздығы бойынша:сұйық-етпептонды су.

жартылай сұйық

тығыз-етпептонды агар.

3)Шығу тегіне байланысты:табиғи-пептон,қан,жану,өсім алынады

12.Ферменттер..

Ферменттер-биологиялық процестердің катализаторлары.

Экзоферменттер-бактерия жасушасы қоршаған ортаға шығарады және жасушадан тыс қорытуды жүзеге асырады.

Эндоферменттер-жасуша ішіндегі метаболизм процестеріне қатысады.

Бактериологиялық тәжірибеде бактерияларды анықтау үшін ферменттердің сахаролитикалық және протеолитикалық белсенділігі анықталады.

Сахаролитикалық ферменттерді анықтау үшін қант орталары қолданылады:

-•гисса орталары:сұйық-пептон суы, қышқыл фуксин индикаторы, көмірсулар, спирттер;

жартылай сұйық-пептон суы, 0,5% агар-агар, индикатор бромкрезол, көмірсулар, спирттер;

-қысқа-құрамында моносахара және дисахара

-ұзын – қысқа қатар + моносахара,полисахаридтер ,спирттер

• Рессель ортасы-Қос қантты агар және бромтимол көк индикаторы, Олкеницкий – үш қантты агар ,бейтарап қызыл индикатор және H2S анықтау үшін Мора тұзы.

Протеолитикалық ферменттерді анықтау үшін: ақуыздың ыдырауының соңғы өнімдерін анықтау (индол, H2S, аммиак) ;


13. Аэробты анаэробты ТД

Анаэробты бактериялардың таза дақылдарын бөліп алу:

1) Цейслер әдісі. Зерттелетін материалды тығыз қоректік ортаның бетіне штрихтармен себеді, анаэробты колбаға салып, термостатта 37°С температурада 24-72 сағат ұстайды.

2) Вайнберг әдісі. Пробиркаға 4-5 мл изотониялық натрий хлориді ерітіндісі бар сынақ материалының бірнеше тамшысын қосады, тығыздалған капиллярмен араластырады және қант агары бар пробиркаға ауыстырады, балқытады және 45-50 ° C дейін салқындатылады, құйылады. биік бағанда. Сол капиллярмен араластырғаннан кейін қант агары бар тағы екі пробиркаға кезекпен егіледі және тез суытады. Түтіктер кәдімгі термостатта инкубацияланады.

3) Винхал-Вейон әдісі. 0,5% қант агары балқытылған және 40-45°С температураға дейін салқындатылған пробиркада зерттелетін материалдың аз мөлшерін пипеткамен құйып, жақсылап араластырады. Содан кейін пробиркалардың мазмұны үш Пастер пипеткасының капиллярларына құйылады. Толтырғаннан кейін түтіктің ұзартылған ұшы тығыздалады және түбіне мақта мақтасы бар шыны цилиндрге салынады. 2-3 күннен кейін агар бағанасында анаэробты микробтардың айқын көрінетін колониялары өседі.

Аэробты бактериялардың таза дақыл бөліп алу:

1-ші күн-Стафилакокк пен ішек таяқшасының қоспасы.•Макроскопиялық зерттеу.•Микроскопиялық зерттеу(Грамм бойынша жағында).•Зерттелетін материялды ілмекпен табақшадағы епаға сызу.•24сағатқа термостат t37*

2-ші күн-Колониялар.•Макроскопиялық зерттеу(дақылдау қасиеттері)

3-ші күн-Бактерияның дақылы.•Макроскопиялық зерттеу.•Грам бойынша жағындыға дақылдың тазалығын тексеру.•Гисстің шұбар шұбар қатарына себу.•Себіндіні термостатта 24сағатқа 37*с инкубациялау.

4-ші күн-Гисстің шұбар қатары. Нәтижелерін бағалау
14.Ауыз қуысының қалыпты микробиотасы..

Микробиота - белгілі бір ортада (микрофлора) мекендейтін микроорганизмдер жиынтығы

Микробиома-тек микроорганизмдердің ғана емес, сонымен қатар барлық микробтық гендердің жиынтығы болып табылады.

Ауыз куыс микрофлорасы 2 ге бөлінеді:

1)Автохтонды – берілген биотопқа тән түр.2 ге бөлінеді: -облигатты - ауыз қуысында үнемі өмір сүретін және факультативтік -құрамында патогенді бактериялар жиі кездеседі.

2)Аллохтонды – Ауыз куысында өмір сүруге кабілетсіз сондықтан ауыз қуысының құрамдас бөлігі.Науқастардан немесе бактерият тасымалдаушылардан жұққанәртүрлі патогенді микроорганизм.

Ауыз қуысының автохтонды микрофлорасы бірінші кезекте маңызды болып табылады, олардың арасында облигатты түрлер басым; факультативті түрлері аз кездеседі, олар тістің, пародонттың, ауыз қуысының шырышты қабығы мен еріннің кейбір ауруларына көбірек тән.Ауыз қуысының микрофлорасының қалыптасуына келесі факторлар әсер етуі мүмкін:

1) ауыз қуысының шырышты қабатының күйі, құрылымдық ерекшеліктері (шырышты қабат қатпарлары, қызыл иек қалталары, десквамацияланған эпителий);

2) ауыз қуысының температурасы, рН, тотығу-тотықсыздану потенциалы (ОРП);3) сілекейдің бөлінуі және оның құрамы;4) тістердің жағдайы;5) тағамның құрамы;6) ауыз қуысының гигиеналық жағдайы;

7) сілекей бөлу, шайнау және жұту функцияларының қалыпты болуы;8) ағзаның табиғи төзімділігі.

Дисбиоз - ағзадағы микрофлораның сапалық және сандық өзгеруі. Дисбиоздың пайда болуына ықпал ететін факторлар.

•экзогендік: сәулеленудің әсері,иондаушы сәулелену,өндірістік уланулар,физикалық және химиялық,санитарлық-гигиеналық

•Эндогендік:,күйзеліс жағдайы,иммун тапшылығы, гормоналды бұзылулар,асқазан-ішек жолдарының функционалдық бұзылыстары,қант диабеті.
15.Бактериялардың плазмидалары

Плазмидалар - ДНҚ бөліктері. Олар қос тізбекті ДНҚ молекулалары.

Плазмидтік топтар:

• F-плазмидалар жыныстық процеске жауапты,

• R-плазмидалар бактерия жасушаларында антибиотиктерге төзімділікті қамтамасыз етеді.

• Col-плазмидалар – колициндердің синтезіне локализацияланған гендер– оларды түзетін жасушаға әсер етпейтін, бірақ басқа бактерияларды өлтіретін улы белоктар.

Плазмидтердің функциялары:

- реттеуші - қабылдаушы жасушаның ДНҚ метаболизмінің бұзылуын компенсациялаудан тұрады.

- Кодтау - алынған белгі бойынша бағаланатын бактерия жасушасына жаңа ақпаратты енгізуден тұрады.

Плазмидтердің қасиеттері:

1)Қоршаған ортаның өзгермелі жағдайында бактериялардың өмір сүруіне мүмкіндік беретін гендер бар;2)Басқа бактерияларға уыттылық;3)Субстратқа бекітy;4) Жаңа көміртегі көздерін игеру;5)Автономды түрде көшіру мүмкіндігі.
16.Микроорганизм мутациясы..

•Мутациялар-бұл ДНҚ-ның бастапқы құрылымындағы өзгерістер, олар қандай да бір белгінің тұқым қуалайтын жоғалуында немесе өзгеруінде көрінеді.

Шығу тегі бойынша мутациялар:

1. Өздігінен пайда болатын мутациялар, сырттан әсер етпестен, олар ДНҚ репликациясының қателіктері нәтижесінде және бактериялардың өсуі мен көбеюі кезінде қозғалмалы генетикалық элементтердің қозғалуы нәтижесінде пайда болады.

2. Индукцияланған-мутагендер деп аталатын сыртқы факторлардың әсерінен экспериментте пайда болатын мутациялар.

Мутацияланған гендердің саны бойынша:

1. Гендер-бір геннің ішінде пайда болатын мутациялар. Көбінесе нүктелік болып табылады. Нүктелік мутациялар ДНҚ-ға азотты негіз жұбын ауыстыру немесе енгізу болып табылады, бұл бір кодонның өзгеруіне әкеледі, нәтижесінде бір амин қышқылының орнына екіншісі кодталады,

2. Нүктелік. Немесе мағынасыз кодон пайда болады. Нүктелік мутациялар сонымен қатар барлық кейінгі кодондардың өзгеруіне әкелетін бір нуклеотид жұбының кірістірулерімен қамтиды.

3. Хромосомалық-бірнеше гендерге таралатын мутациялар. Олар бірнеше жұп нуклеотидтердің түсуінен, ДНҚ 180° айналуынан немесе ДНҚ фрагментінің қайталануынан туындайды

•Фенотиптік салдарға сәйкес мутациялар бөлінеді:

1. Бейтарап-фенотиптік түрде белгілердің өзгеруімен көрінбейді.

2. Шартты түрде өлімге әкелетін-ферменттің функционалдық белсенділігінің өзгеруіне әкеледі, бірақ жоғалмайды.

3. Өлімге әкелетін-синтездеу қабілетінің толық жоғалуымен сипатталады өмірлік үшін бактериялар ферменттер.
17.Генетикалық рекомбинациясы..

Генетикалық рекомбинация – екі геномның өзара әрекеттесуі,Бактерияларда келесі генетикалық рекомбинациялар мүмкін:трансформация, трансдукция. Конъюгация.

Трансформация – генетикалық материалдың донордан реципиент жасушасына тікелей берілуі. Трансформация кезінде бактериялық ДНҚ бір-бірімен байланысты болса рекомбинация жүреді. Барлық емес, бірақ жасушалардың бір бөлігі ғана трансформацияға бейім. Донорлық ДНҚ қабылдайтын мұндай жасушалар компетентті деп аталады.Трансформация үш кезеңде жүзеге асырылады:

1) донор ДНҚ-ның реципиент жасушасына адсорбциясы

2) реципиент жасушаға ДНҚ-ның енуі

3) ДНҚ-ның реципиент хромосомасының гомологиялық аймағымен байланысы, одан кейін рекомбинация

Трансдукция – фагтардың көмегімен бір бактериядан екінші бактерияға генетикалық материалды тасымалдау. Трансдукцияның үш түрі бар:спецификалық емес,спецификалық,түсіксіз

Конъюгация – генетикалық материалды донорлық жасушадан реципиент жасушаға олардың айқастырып өтуі.Жасушалар ДНҚ доноры болып табылады. F-плазмиданы тасымалдаушы. F-плазмидасы жоқ бактерия жасушалары донор бола алмайды.

1) Конъюгацияның бірінші кезеңі – донорлық жасушаның реципиентке жыныстық бүршіктер көмегімен қосылуы.

2) Содан кейін екі жасуша арасында конъюгациялық көпір пайда болады, ол арқылы F-фактор және басқа плазмидалар тасымалдана алады.
18.Антибиотиктер..

Антибиотиктер - бұл микроорганизмдердің көбеюін тежейтін және белгілі бір бактериялардың өліміне әкелетін жоғары белсенді метаболикалық өнімдер.

Шығу тегі бойынша:табиғи(жануар,өсімдік тіні), жартылай синтетикалық(табиғи молекула модификациясы),синтетикалық.Әсер ету бағыты бойынша:Антибактериальды,ісікке қарсы,саңырауқұлақтарға қарсы.

Антибиотиктерге қойылатын талаптар:

● бір немесе бірнеше қоздырғыштарға қарсы белсенді болуы;

● организмде жақсы сіңеді және таралады

● улы емес болуы, жағымсыз жанама әсерлерін көрсетпеу;

●​емдеу процесіне кедергі жасамауы керек;

● төмен концентрацияда (10-30 мкг/мл) қоздырғышты өлтіруі немесе оның өсуі мен көбеюін тежеу ​​керек.

● Антибиотиктердің белсенділігі дене сұйықтықтарымен айтарлықтай төмендемеуі керек.

● микроорганизмнің өмірлік циклін қысқа мерзімде үзу үшін оған тез әсер етуі керек.

● Антибиотик иммунологиялық реакцияларды басу былай тұрсын, төмендетпеуі керек. Ол дененің иммундық жүйесіне ешқандай зақым келтірмеуі керек.

19. Бактериялардың антибиотикке сезімталдығы

Сериялық сұйылту әдістері (сандық әдіс). Бұл әдіс зерттелетін бактерия дақылының өсуін тежейтін антибиотиктің минималды концентрациясын анықтайды. Алдымен антибиотиктің белгілі бір концентрациясы бар қор ерітіндісін дайындаңыз. Одан барлық кейінгі сұйылтулар дайындалады, содан кейін оларға зерттелген бактериялық суспензия қосылады. Инокуляциялар келесі күнге дейін 37 °C температурада инкубацияланады, содан кейін қоректік ортаның лайлылығы бойынша тәжірибе нәтижелерін культуралық бақылаумен салыстырады.

- Мысалы, мөлдір қоректік ортаның түзілуі зерттелетін бактерия дақылының өсуінің тежелуін көрсетеді.

Дискілік әдіс сапалы және микробтың препаратқа сезімтал немесе төзімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Ол үшін зерттелген бактерия дақылын Петри табақшасындағы қоректік агарға көгалмен себеді. Белгілі бір антибиотиктің ерітіндісімен сіңдірілген қағаз дискілер бір-бірінен бірдей қашықтықта пинцетпен себілген бетке орналастырылады. Дақылдар келесі күнге дейін 37°C температурада инкубацияланады. Зерттелетін бактерия дақылының өсу тежелу аймақтарының диаметрі бойынша оның антибиотиктерге сезімталдығы бағаланады.

- Мысалы, антибиотиктерге сезімтал флора болған кезде сәйкес дискілердің айналасында микроорганизмдердің өсуін тежеу ​​аймағы белгіленеді. Диск әдісі агарға нашар диффузияланатын полипептидті антибиотиктерге микроорганизмдердің сезімталдығын анықтау үшін сенімді деректерді бермейді (мысалы, полимиксин, ристомицин). Егер бұл антибиотиктер емдеу үшін пайдаланылса, микроорганизмдердің сезімталдығын сериялық сұйылту әдісімен анықтау ұсынылады.

20.”Инфекциялық процесc” Инфекциялық аурулар…

Инфекциялык процесс-қоздырғыштың патогенді әсерінен адам организмінде туатын қорғаныс физиологиялық және патологиялық реакциялардың жиынтығы.Процесс өзара қатынастың себеп-салдарының тұрақты түрде ауысып отыруымен жүреді.Оны бес сатыға бөлуге болады.1)Микробтардың макроорганизмге енуі. Бірінші саты - микробтардың макроорганизмге енуі. Микробтың енуі және инфекцияның кіру есігінің аумағында адаптациялануы және де микробтардың макроорганизм жасушасына жабысуы инфекциялық процестің басталу сәті болып табылады.2)колонизациялау Бұл кезде қолайлы жағдай туындаса, және де микроб метаболизмінің өнімдері, олардың ферменттері және токсиндері шығып жиналса, микробтар көбейіп, қоздырғыштың жаңа буындары пайда болады. 3)диссеминациялау яғни микробтардың бірінші енген жерден айналасына, басқа аумақтарға таралуы және лимфагематогенді, бронхогенді, периневральді (жүйке бағаналары бойымен) жолмен жаңа жерге қоныстануы. 4)макроорганизмнің қорғаныс факторларын жұмылдыру (мобилизациялау).5) Бесінші саты - инфекциялық процестің аяқталуы және ақыры. Көбінесе макроорганизмнің санациялануы (ағылшынша: sanative - емдік, сауықтырушы), яғни организм микробтардан толық босанады және жаңа сапаға ие болып - иммунитет қалыптасады.

Инфекциялық аурулар-әртүлрі көріністермен байқалатын инфекциялық үрдістің жоғары дәрежесі.Байқалу көріністері:клиникалық,патоморфологиялық,биохимиялық,имуннологиялық.

•Инфекцияның берілу жолдары:

* Фекальды-ауызша-барлық ішек инфекциялары осы жолмен беріледі. Нәжісі бар патогендік микробтар, науқастың құсуы тамақ өнімдеріне, суға, ыдысқа, содан кейін ауыз арқылы сау адамның асқазан-ішек жолына түсіп, ауруды тудырады.

• Ауа тамшылары-жоғарғы тыныс жолдарының барлық вирустық аурулары осы жолмен таралады. Шырышты Вирус түшкіргенде немесе сөйлескенде жоғарғы тыныс шырышты қабығына түседі. дені сау адамның жолдары

* Сұйық-қан инфекцияларына тән. Аурулардың осы тобының тасымалдаушылары-қан соратын жәндіктер: бүргелер, биттер, кенелер, масалар және т.б.

* Байланыс немесе байланыс-тұрмыстық – осы жолмен көптеген жыныстық жолмен берілетін аурулар жұқтырылады, дені сау адам науқаспен тығыз байланыста болады.

* Жабайы және үй жануарлары зоонозды инфекциялардың тасымалдаушысы болып табылады. Инфекция шағу кезінде немесе ауру жануармен тығыз байланыста болады.




21.Микроорганизмдердің вируленттілігі…

Вируленттілік - микроорганизмнің дерт туындататын белсенділік дәрежесін сипаттайтын қасиеті. Ол микробтың сипатынан және организмнің қабылдағыштығынан байланысты болады. Вируленттіліктің өлшемі болып, жұқпалы аурудың дамуына қажетті тірі микробтардың ең аз мөлшері есептеледі. Жұқпалы аурудың өту қарқыны микробтың вируленттілігіне байланысты болады. Микробтың вируленттілігі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ауру оның аз өлшемінен жұғады. Ал, микробтың вируленттілігі төмен болғанда ауру жұқтыру үшін оның мөлшері де көп болуы қажет.

Патогендік факторы-1)Адгезия-жабысу,қоздырғыш макроорганизмге жабысу арқылы сол жабысқан жерде колония түзіп,микроб қабатын түзеді.2)инвазия-микробтың әрі қарай енуі ж/е көбею.3)хенентрация-терең ену.4)капсула түзу-макроорганизмнің қорғаныс факторларын қоғану,фагоцитоздан қорғану.5)токсин түзу-ағзаға түскенде токсин бөліп шығару.6)колония-микробтық қабат түзу.
22.Токсиндер..

•Экзотоксин(улы).Микробтың қоршаған ортаға бөліп шығаратын улы термогобальді ағуыздар.Олар организммен уыттылық,антигендік иммуногендік қасиетке ие.

•Әсер ету механизмі бойынша:нейротоксин-сіреспе,лейкоцидин-стафилакокк,энтеротоксин-тырысқақ,гистотоксин-дифтерия күл,глюлизин-стрептакокк.•Әсер ететін нысаналары:А цитотоксиндер-жасушадағы ақуыз синтезіе тежейді.В мембранотоксиндер-жасуша мембраналарына әсер ететін ең күшті экзотоксин.

•Эндотоксин.Бактериялар жиналғаг кезде грамм(-)бактериялардың жасуша жасуша қабырғасының құрамына кіретін термостабильді липополисахарид спецификалық қасиеті жоқ.Антигендіу,имунногендік қасиеттері әлсіз,жүрек қызметінің тежелуі дене температурасының төмендеуіне әкеледі. •зақымдайтын нысандар:энтеротоксин-ащы ішек,нейротоксин-жүйке жасуша,дермонекротоксин-тері,гемолизиндер-эритроцит,лейкоцидин-лейкоцитте.

23Органпзмді қорғаудың спецификалық емес…
Ағзаның бейспецификалық тұрақтылығын сақтауда тері, шырышты қабықша, ферменттер, фагоциттер, комплемент, интерферон, және қан сарысуының тежеуші ақуыздары негізгі рөл атқарады.

Тері және шырышты қабықшалар (механикалық қорғаныс)

Сау терінің көпқабатты эпителясы микробтар мен макромолекулалар үшін механикалық кедергі болып саналады. Бірақ, микро жарақат, жәндіктер шаққан орын, күйікке шалдыққан тері және шырышты қабық микробтар мен макромолекулалардың адам денесіне өту мүмкіншілігін тудырады. Вирустар мен бакгерияның кейбір түрі макроорганизмдерге жасуша арасындағы саңлау, жасуша арқылы, не фагоциттердің көмегімен шырышты қабықтан ағзаға енуі мүмкін.

Тұрақтылықтың бейспецификалық факторларына жататындар:

- механикалық(тері, шырышты қабықтар)

- физико-химиялық (ферменттер, ортаның реакциясы т.б)

-Қалыпты имунды емес жасушалармен жане гуморальды компоненттер жузеге асырылатын иммундыбиологиялық қорғаныш

Физикалық-химиялық қорғаныс

Таза және зақымдалмаған теріде микробтар саны аз, өйткені тер және май бездері

бактериоцидтық заттарды (сірке, қүмырсқа және сүт қышқылдары) үнемі шығарып отырады. Ауыз қуысы арқылы енген бактерияларға, вирустарға, антигендерге асқазан күрделі кедергі жасайды, өйткені олар асқазанның қышқыл сұйығымен, ферменттермен залалдансыздырылады Ішекте залалдансыздыру факторларына ішектің калыпты микробтары бөліп шығаратын ферменттер, бактериоциндер, трипсин, панкреатин,липаза, амилаза және өт жатады.

Иммунды биологиялық қорғаныс Фагоцитоз

Фагоцитоз (грек. рһаgos- обимын,жұтамын. суіоз жасуша), организмді бөгде заттардан қорғауды қамтамасыз ететін негізгі ең бір қуатты фактор.

Фагоцитоз фагоциттердің бөгде затты обып, қорытып және залалдансыздыруына негізделген. И.И.Мечников фагоцитозды атқаратын жасушаларға макрофагтар мен микрофагтарды жатқызған

Лизоцим дегеніміз протеолитикалық мурамидаза ферменті,Макрофагтар, нейтрофильдер және де басқа фагоциттермен синтезделіп ағза ұлпасының сұйықтығна үнемі дарып отырады. Лизоцимді қаннан, лимфадан, көз жасынан, омырау сүтінен, ұрық сұйықтығынан, жыныс-зәр және ас қорыту жүйесінен, ми ұлпасынан табуға болады. Лизоцим тек жана ми-жұлын сұйықтығында және көз алмасының алдыңғы кеңістігінде болмайды. Ағзада бір тәулікте бірнеше грамм лизоцим бөлініп шығарылады.

Лизоцимнің бактериоцидтік және бактериостатистік қабылеті бар. Сонымен қатар лизоцим фагоцитоз бен антидене синтезін белсендіреді. Лизоцим жасуша қабырғасының гликопротеидтерін ыдыратып жасушаның бұзылуынына себепкер болады, сонымен қатар зақымдалған жасушаны фагоцитоздауын жеңілдетеді.

Лизоцимнің синтезделу процесі бұзылса, онда органимнің бөгде затқа төзімділігі әлсірейді. Соның себептерінен организм ісік және жұқпалы ауруларға шалдығуға икем болады. Ондай жағдайларда емдеу үшін тауық жұмыртқасының ақуызынан, не биосинтезді жолмен алынған лизоцимдер қолданады.

24.Иммунитет…

•Иммунитет-организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы ж/е жұқпалы емес бөгде заттарды,жұқпалы аурулар қоздырғыштын немесе олар бөліп шығаратын қасиеті ж/е оларға қарсы тұру. Иммунитет турлері:Туа пайда болған,Жүре пайда болатын,Табиғи,Жасанды

.• Белсенді иммунитет патогенді немесе патогеннің антигеніне әсер етуді талап етеді.Бұл ұзақ уақытқа созылады. Ол жылдар бойы немесе бүкіл өмірге шыдай алады.•Пассивті иммунитет организмнен тыс шығарылады, сондықтан ол инфекциялық агентке немесе оның антигеніне әсер етпейді.Пассивті иммунитет белсенді иммунитет ретінде ұзаққа созылмайды. Әдетте бірнеше күн бойы тиімді.


25.Антигендер
Антиген− организмде антидене пайда болуын және иммундық жауаптың басқа түрлерін тудыра алатын, сонымен қатар антиденелермен және антигентаныстырушы жасушлармен әрекеттесе алатын химиялық топтасуға тән генетикалық бөгде зат . Микроорганизмнің әртүрлі элементтері антигендік қасиетке ие - жгутика, капсула, жасуша қабырғасы, цитоплазмалық мембрана, рибосомалар және цитоплазманың басқа компоненттері, сонымен қатар бактериялар сыртқы ортаға шығаратын әртүрлі ақуыз өнімдері, соның ішінде токсиндер мен ферменттер.

Экзогендік антигендер (ағзаға сырттан енетін) және эндогендік антигендер (өзіндік антигендер – организмнің өз жасушаларының өнімдері), сонымен қатар аллергиялық реакция тудыратын антигендер – аллергендер деп ажыратады.Антиденелер - антигеннің ағзаға енуіне жауап ретінде плазмалық жасушалар шығаратын қан сарысуындағы ақуыздар.Антиденелердің негізгі маңызды рөлі бөтен затты (антигенді) тану және байланыстыру, сондай-ақ осы бөгде затты жою механизмін іске қосу болып табылады. Антиденелердің бір антигенді екіншісінен айыру қабілеті бар. Олар антигенмен спецификалық әрекеттесуге қабілетті, бірақ олардың түзілуін индукциялаған антигенмен ғана әрекеттеседі және оларға кеңістіктік құрылымы жағынан жақындайды. Антидененің бұл қабілеті комплементарлық деп аталады.

26.Серологиялық реакциялар

Серологиялық зерттеу- иммунитет реакциясына негізделген науқас

қанының сарысуында арнайы антидене немесе антигенді анықтау.

Сақиналық преципитация реакциясы. Реакция тар преципитациялы түтіктерде жүргізіледі: иммундық сарысуда еритін антиген қабатталған. Антиген мен антиденелердің оңтайлы қатынасы кезінде осы екі ерітіндінің шекарасында тұнбаның мөлдір емес сақинасы түзіледі. Реакцияда антигендер ретінде қайнатылған және сүзілген ұлпа сығындылары қолданылса, онда мұндай реакция I реакция-термопреципитация деп аталады (сiбір жарасының гаптені анықталатын реакция).

Оухтерлони қос иммунды диффузиялық реакциясы. Реакцияны орнату үшін балқытылған агар гелін шыны пластинадағы жұқа қабатқа құйып, қатқаннан кейін оның ішінде тесіктерді кесіп тастайды. Антигендер мен иммундық сарысулар бір-біріне қарай таралатын гель ұңғымаларында бөлек орналасады. Қосылу нүктесінде эквивалентті пропорцияда олар ақ жолақ түріндегі тұнба түзеді. Көпкомпонентті жүйелерде антигендер мен антиденелер бар шұңқырлар арасында тұнбаның бірнеше сызығы пайда болады; бірдей АГ-да тұнба сызықтары біріктіріледі; бірдей емес АГ-да олар қиылысады.
27.Вакцина

Вакциналар бастапқыда инфекция профилактикасына, активті иммунитет қалыптастыруға арналған препараттар Әр вакцинаның негізгі әсер ететіні иммуноген, яғни иммундыжауап тудыратын аурулар қоздырғыштарының антигендік компоненттерінің химиялық құрылымына үйлестті болып келетін корпускулалы немесе ерітінді субстанция.Барлығына белгілі жіктелуде, вакциналарды бөледі: тірі, өлі,  химиялық және анатоксиндер. Вакциналардың келесі жіктелуі аса маңызды: суббірліктік, гендіинженерлі, жасанды, тамақтық, терапиялық,өспелерге қарсы,ДНҚвакциналар; және форсифицирленген менкомбинирленген.

•Вакцина түрлері:Тірі вакцина,өлтірілген вакцина,анатоксиндер,жасанды вакцина,химиялық вакцина.

Иммунды сарысулар (ИС) – құрамында тиісті микробтарға (антигендерге) немесе олардың токсиндеріне қарсы жеткілікті деңгейде антиденелдері бар, организмге енгенде жасанды пассивті иммунитет тудыратын қан сарысулары. Қолдану мақсатына қарай 2 топқа бөледі:емдеу профилактикалық (адамдар ұшін);диагностикалық (оларды ешқашанда емдеу үшін қолданбайды, тек қана серологиялық реакциялар қойып, диагнозын анықтауға пайдаланады).