ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.11.2023
Просмотров: 113
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Мазмұны
-
Ажарлау ………………………………………………………..1 -
Ажарлау аспаптарының пішіндері …………………………. 2 -
Аспаптарды таңдау …………………………………………... 3 -
Аспаптардың жаңа түрлері ………………………………….. 4 -
Беттерді ажарлау …………………………………………….. 5 -
Ажарлау станогы …………………………………………… 8 -
Ажарлаудың тәсілдері ……………………………………… 10 -
Қорытынды ………………………………………………….. 14
Кіріспе
Ажарлау - дайындама беттерін қажетті аспаптармен тазалай өндеу операциясы. дайындаманы қайрақ іспетті кұралмен тазалап өңдейтін ең соңғы операция.
Ажарлап өңдеу – бөлшектердің жоғары сапалы өлшем дәлдіктерін алуға мүмкіндік беретін, металдар мен басқа материалдарды өңдеудің технологиялық әдісі. Мұндай өңдеу ажарлау аспаптарымен жүргізіледі. Ажарлау аспаптары пішіндері мен өзара орналасулары кездейсоқ, минерал және өте қатты материалдардың ажарлау түйіршіктерінен тұрады. Материалдарды өңдеуде ажарлау түйіршіктерінің бір мезгілде өте көп мөлшері қатысады. Өлшемдері аз осы түйіршіктер бірігіп, ажарлау аспабының кесу жиегін құрайды.
Ажарлайтын дөңгелектер
Абразив материалдардан жасалатын негізгі аспаптар — ажарлайтын
дөңгелектер.
Өңдеудің белгілі бір түріне ажарлайтын дөңгелектің жарамдылығын анықтау үшін аспаптың қандай абразивтен жасалғанын, оның «түйірлігін», яғни түйірлерінің ірілігін, түйірлерді байланыстыру үшін қандай материал алынғанын, дөңгелектің қаттылығы қандай екенін білу қажет. Бұл мәліметтер ажарлайтын дөңгелектерді сипаттау үшін өте маңызды.
Дөңгелектерді жасау мынадай операциялардан құралады: абразив металдарды шар тиірменмен ұнтақтау; түйірлерді калибрлі електен өткізу арқылы іріктеу; түйірлерді біріктіргіш заттармен қалыптанатын масса етіп
байланыстыру; осы массаны үлкендігі мен формасы әр түрлі дөңгелектер
түрінде қалыптау; кептіру, күйдіру немесе престеу (байланыстырушы заттыңматериалына қарай).
1
Ажарлау аспаптарының пішіндері
Қолданылу саласы
Ажарлау (шеңберлермен, сегменттермен, қалпақшалармен)
Біліктерді, ішкі және сыртқы цилиндрлік беттерді, тісті дөңгелек тістерін, бұранда оймаларын, шлицтерді және т.б. беттерді алғашқы және таза өңдеу.
Кесу тереңдіктері:
- алғашқы ажарлау үшін 0,01...0,08 мм
- таза ажарлау үшін 0,05...0,015 мм
Кедір-бұдырлылығы 7-12 сыныптарға сәйкес.
Хондау (қайрақтармен)
Алғашқы және таза хондау ішкі цилиндрлік беттерді өңдеудің соңғы операциясы болып табылады.
Өңдеу әдібі 0,01...0,05 мм, өңдеу дәлдігі 5-7 квалитеттер
Мысалы: автотрактор қозғалтқыштарының гильзаларын өңдеу.
Суперфиништі өңдеу(қайрақтармен)
Сыртқы цилиндрлік беттерді соңғы өңдеу операциясы.
Өңдеу әдібі 0,01...0,03 мм. Мысалы: іштен жану қозғалтқыштарының иінді біліктерінің мойындарын өңдеу.
Жетілдіру
Сұр шойын, мыс, қорғасын және т.б. материалдардың ажарлау ұнтақтары бар жетілдіру аспаптарымен өңделеді. Жетілдіру көбінесе жазық, цилиндрлі және т.б. беттерді бір-біріне ысқылап дәл беттестіру үшін қолданылады. Өңдеу әдібі 0,02...0,05 мм.
Жылтырату
Жылтырату дөңгелектеріне (киіз, тері, т.б.) пасталарды жағу арқылы өңделеді. Жылтырату операциясы соңғы сәндік өңдеуде, никелдеу, хромдау операцияларының алдында қолданылады. Өңдеу әдібі 0,01...0,03 мм.
2
Ажарлау өңдеудің әр түрлі операциялары үшін аспаптарды таңдау
Ажарлау аспаптары келесі факторларға байланысты таңдалады: ажарлау операциясының түрі, станоктардың типтері және олардың автоматтандырылуы, өңделетін материалдардың түрлері мен, оларға қойылған талаптар (пішін дәлдігі, кедір-бұдырлылығы, өлшемдері, т.б.), өңдеу өнімділігі, қалдырылатын әдіптің шамасы, майлау-суыту сұйықтарының қолданылуы және т.б.
Мысалы: қалыпты электрокорунд материалдарынан дайындалған аспаптар жұмсақ болаттарды (<51 HRC) өңдеу үшін, ақ электрокорунд қаттылықтары орташа болаттарды (52…60 HRC), монокорунд – қиын өңделетін, легірленген қатты болаттарды (>61 HRC), эльбор-қиын өңделетін қатты болаттарды таза өңдеу үшін, легірленген электрокорундтар – шынықтырылған қатты болаттарды, карбидтер – шойындарды, қатты қорытпаларды және металл емес материалдарды өңдеуге арналған.
Ірі түйіршікті (түйіршіктілігі 50 және одан жоғары) қалыпты электрокорунд және қара кремний карбидінен дайындалған аспаптар сыдырып ажарлау үшін, түйіршіктілігі орташа (40-16) ақ немесе легірленген электрокорунд – дайын өнімге (таза, жартылай таза) ажарлау үшін, ұсақ түйіршікті аспаптар – соңғы ажарлау, жылтырату, жетілдіру және супер финишті өңдеу жұмыстары үшін қолданылады.
Ажарлау аспаптары байланыс материалдары бойынша да таңдалып алынады.
Мысалы: сыдырып ажарлау аспаптары үшін – бакелитті байланыстағы аспаптар, таза ажарлау үшін – керамикалық байланыстағы аспаптар, таза ажарлау және жылтырату үшін – вулканитті байланыстағы аспаптар, негіздері жұмсақ (мата, қағаз) ажарлау аспаптары және пасталар қолданылады.
Арнаулы ажарлау аспаптарының жаңа түрлері
1. Ажарлау аспаптарының ең тиімді түрлері болып жоғары, ірі қуысты және жоғары құрылымды ажарлау шеңберлері табылады. Олар көбінесе жұмсақ болаттар мен қорытпаларды өңдеуде қолданылады. Себебі материалдардың жарылуы, күйіп кетуі болмайды.
3
Қуысты ажарлау шеңберлерін керамикалық байланыспен дайындайды. Қуыс түзегіш қоспа ретінде нафталин, синтетикалық шайырлар ұнтақтары,
полистирол, кокс, торф, ағаш ұнтақтары, перлит және т.б. материалдар қолданылады. Бұл материалдар ажарлау аспаптарына қосылып, бірге дайындалады. Аспапты термоөңдеу үрдісінде бұл материалдар жанып кететіндіктен, аспаптың қуыстылығы жоғарылайды (70 %-ке дейін). Қуыс түзегіш қоспалар қосылған ажарлау аспаптарының маркаларына қосымша белгілеулер еңгізіледі.
Мысалы:
ПСС – полистирол маркасы,
40 – түйіршіктілігі,
15 – мөлшері, %
Қоспа материалы ретінде перлитті қосу, аспаптың қуыстылығын және құрылымын арттырады, сонымен қатар ажарлау температурасын азайтуға мүмкіндік береді.
Бұл аспаптар тісті дөңгелек тістерін, қорабтарды, шлициларды ажарлап өңдеуде қолданылады.
2. Ажарлап өңдеудің екінші бағыты жоғары жылдамдықпен (60-80 м/сек) жұмыс істеу, ажарлау шеңберінің төзімділігін 1,5-3 есе арттыру, аспап шығынын азайту және өңделген бет тазалығын жақсарту.
Өңдірісте жоғары жылдамдықпен жұмыс істейтін керамикалық байланыстағы электрокорунд (ақ және хром-титанды), кремний карбиді материалдарынан дайындалған аспаптар меңгерілген. Түйіршіктіліктері 25-12, жаңа К43, К43Л байланыстағы, 24А, 25А және 94А материалдарынан дайындалған аспаптар 80 м/сек жылдамдықпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
24А, 25А материалдарынан дайындалған аспаптар таза ажарлау үшін, ал 94А материалдарынан дайындалған аспаптар үлкен тереңдікте жоғары жылдамдықпен өңдеуге арналған.
Еліміздегі машина жасау өңдірісіндегі станоктар паркін шет мемлекеттік фирмалардың станоктарымен жабдықтау, арнаулы аспаптарды дайындауды қажет етеді. Арнаулы жаңа аспаптар мемлекеттік стандарттарға сәйкес келмейді. Олар әр түрлі пішінді, бұрышты және арнаулы профилді болып келеді. Бұл аспаптар жалғыз, екі немесе одан көп шеңберлер түрінде станоктарға орнатылып, жұмыс істейді.
4
Сондай-ақ ажарлау аспаптарының жаңа түрлеріне электр-химиялық ажарлау аспаптары жатады. Олар негізгі алюминий болатын металдық байланыстағы ажарлау аспаптары.
Беттерді ажарлау
Ажарлау түрлері мен тәсілдері. Ажарлаудың ең көп тараған түрлеріне дөңгелек, сыртқы, ішкі және жазық ажарлау жатады.
Дөңгелек ажарлаудың түрлері: осциллирлейтін және кірекесетін. Осциллирлейтін ажарлау – абразивті аспап немесе дайындама айналмалы қозғалыспен қатар ілгермелі-қайтармалы қозғалыс жасайтын ажарлаудың түрі. Кіріп кесетін ажарлау – беріліс қозғалысы тек қана өңделетін бетке перпендикуляр бағытта жүретін ажарлаудың түрі.
Осциллирлейтін ажарлау кезінде деталь 2 немесе дөңгелек 1 өз осі бойынша ілгерілемелі-қайтармалы қозғалыс жасайды, бұл кезде қосарлы жұмыстық жүрістен соң тереңдікке беріліс беріледі. Бір жұмыстық жүрісте ажарлау кезінде кіші бойлық беріліспен берілген припускінің z(мм) барлығы немесе барлығына дерлік алынады, мұнда ажарлау дөңгелегінің сатылы немесе конусты түрі қолданылады.
Кірекесетін ажарлау кезінде дөңгелек биіктігі өңделетін бет ұзындығына тең (немесе үлкен) болуы тиіс; припускіні алу дөңгелектің радиалды бағытта үздіксіз немесе периодты берілісі кезінде жүзеге асырылады.
1.1-сурет. Дөңгелектік ажарлау тәсілдері: а – қосарлы жұмыстық жүрістің тереңдігіне бойлық жүріспен беру; ә – кесу тереңдігіне дөңгелекпен; б – өңдеу еніне радиальді бағытта кесіп беру; в – кемерлерді радиалды беріспен тізбектеп кесу; 1 – ажарлау дөңгелегі; 2 – деталь; t – ажарлау тереңдігі
5
Ал ішкі ажарлау бойлық және көлденең беріліс әдісімен жүргізіледі. Бойлық беріліспен ажарлау кезінде беріліс дөңгелектің детальді бір айналғандағы биіктігінің төрттен үш бөлігінен аспауы тиіс. Өңделетін бетке перпендикуляр бағыттағы беріліс столдың әрбір жеке немесе қосарлы жүргісіне үздіксіз немесе үзіліспен беру арқылы орындалады.
1.2-сурет. Дөңгелек жиегімен жазықтық ажарлау тәсілдері: а – көлденең берусіз кесу; ә – тереңдікке беру (көп) және өңделетін бетке перпендикуляр бағытта (аз) беру; б – дәл сол тереңдікке аз беріспен және өңделетін бетке перпендикуляр бағытта көп беріспен беру
Қатты шақтамалы детальдарды абразивті өңдеу тұрпайы ажарлау және таза ажарлау операциясы болып бөлінеді. Тұрпайы ажарлау әдетте ірі түйіршікті дөңгелекке тереңдікте үлкен бойлық беріліс беру арқылы орындалады. Таза өңдеуге арналған 74 припускіні ажарлауға берілген барлық припускінің 10...30%-ы есебінде қабылдайды. Таза өңдеу кезінде кіші берілістерді таңдайды.
Сыртқы және ішкі цилиндрлік беттерді ажарлау. Дөңгелекті ажарлау станоктарында көбінесе дайындаманы жылжымайтын центрлерге орналастырады. Станок центрлері мен дайындаманың центрдегі тесіктерінің күш көтеретін беттері станоктың жылжу сызығына параллель бір осьтің бойында жатуы және де олардың конустарының бұрыштары сәйкес болуы тиіс. Ажарлау станоктарында дайындамаларды көбінесе центрлік және консольдік құралбіліктерге бекітеді. Құралбіліктердің түрлері: қатты, қысқыш, жылжымалы элементтермен, гидравликалық қысыммен.
6
1.3-сурет.Ажарлау үшін дөңгелек құралбіліктері: а – гильза белбеулерін ажарлау үшін центрлік; ә – цангалы қысқыш; б – гидропластпен; 1 –гильза; 2,4,8 – гайкалар; 3 – құралбілік; 5 – цанга; 6 – конус; 7 –дайындама; 9,14 – бұрандалар; 10 – втулка; 11 – тығынжыл; 12 – центрлегіш втулка; 13-гидропласт
Қабырғасы жұқа дайындамаларды ажарлау үшін, мысалы, гильза, втулка т.б., дайындаманы осьтік бағытта әсер ететін күштермен қысып бекітетін қысқылар қолданылады. Центрлік емес дөңгелектік ажарлау.
Центрлік емес ажарлаудың мәні мынады: ажарланатын дайындама 2 ажарлау 1 және жетекші 3 дөңгелектердің арасына орналастырылады да, оларды тірек пышақ 4 ұстап тұрады. Дайындама центрі екі дөңгелектің де центрлерін байланыстыратын сызықтан біршама биік болуы тиіс, яғни шамамен 10....15 мм және одан да көп.
Ажарлау дөңгелегінің шеңберлік жылдамдығы Vg = 30….65 м/мин, ал жетекші дөңгелектікі Vж=10...40 м/мин. Дөңгелек 3 пен өңделетін дайындама арасындағы үйкеліс коэффициенті дайындама мен дөңгелек 751 арасындағы үйкеліс коэффициентінен жоғары болғандықтан, жетекші дөңгелек дайындаманы айналмалы беріліс жылдамдығымен vб айналдырады.
Центрлік емес-ажарлау жартылай автоматы мен автоматтарында цилиндрлік, конустық және фасондық бетті айналу денелері типіндегі деталь дайындамаларын ажарлауға болады. Ажарлаудың екі әдісі қолданылады: өтпелі және кіріп кесетін. Бірнеше жұмыстық жүрістегі өтпелі ажарлау кезінде дәлдіктің 6-шы квалитетіне қол жеткізуге болады
( Ra ≤ 0 2, мкм).
Кірекесетін ажарлаумен (1.4-сурет ә) дөңгелек детальді және формасы конус болып келетін дайындамаларды өңдейді. Бұл әдісте дөңгелектер осьтері параллель немесе жетекші дөңгелек кіші бұрышпен (a = 0 2 0 50, ...) орналасады, ал өңделетін дайындаманың осьтік жылжуына қондырылған тірек кедергі жасайды.