Файл: 9 Дріс Ккніс даылдарын сірудегі зиянды организмдерден интегралды орауды.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.11.2023
Просмотров: 34
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
№9 Дәріс
Көкөніс дақылдарын өсірудегі зиянды организмдерден интегралды қорғаудың жүйесі
Дәрістің мақсаты: Көкөніс дақылдарының зиянды организмдеріне қарсы қолданылатын кешенді әдістермен таныстыру
Дәрісте қаралатын сұрақтар:
1 Қырыққабатты қорғауда көшетханалар мен егіс топырағын сауықтырудың маңызы
2 Қиярды зиянды организмдерден алдын алу шаралары
3 Қызанақты аурулардан қорғаудың санитарлық және профилактикалық шаралары
4 Жылыжайларда өсірілетін көкөніс дақылдарын зиянды организмдерден қорғауда биологиялық әдістің рөлі
Әдебиеттер:
1. А.К. Тулеева, М.А. Габдулов, Г.М. Юсупова, К.С. Байбусенов, Д.Жақып, Б.Жексенбай. Өсімдік қорғаудың химиялық құралдары: Ауыл шаруашылығы жоғары оқу орындарына арналған . – Астана: ҚазАТУ баспасы, 2016. - 280 б. Онлайн сілтеме: http://extension.kazatu.kz/file_recom/Osimdik_korgaudyn_himiyalyk_kuraldary_up0kyU4s.pdf
2. Сағитов А. О. және т.б. Аса қауіпті және зиянды организмдердің (зиянкестер, аурулар, арамшөптер) фитосанитарлық мониторингі (оқу құралы). Алматы: Қазақ өсімдік қорғау және карантин ҒЗИ, 2015. – 354 б.
3. Ә.Қ.Тулеева, Б. Жексенбай, Ш.Б. Сейтжанова. Өсімдіктерді қорғау әдістері / ПОӘК. - Астана, 2015. – 142 б.
4. А.О. Сағитов, Г.Ж.Исенова, Г.О.Рвайдарова, Ө.С.Нуржанов, Т.Ж. Қалмақбаев.Өсімдікті химиялық қорғау.-Алматы, 2013.
Қырыққабатты әртүрлі зиянкестер мен ауралардан қорғаудың негізі – көшетханалар мен егіс топырағын сауықтыру, сау көшеттер өсіру, жоғары агротехниканы сақтау, қоймадағы аурулардың дамуын тежеу сияқты алдын-алу шараларынан тұрады. Ол үшін көшетханадағы топырақты ауыстыру немесе оны 40% формалин ерітіндісімен нұсқауға сәйкес төмендегідей зарарсыздандыру жұмыстарын жүргізу қажет:
Кондициялы тұқым себу. Тұқымды сау өсімдіктерден жинап, қоймаға салу алдында 300С температурада желдетіп, кептіру.
Қойма температурасын 2-80С, ауа ылғалдылығын 65% деңгейінде ұстау.
Тұқымды себер алдында температурасы 48-500С суда 20 минут зарарсыздандырып
, бірден 2-3 минут суық суда салқындату немесе 80% ТМТД, с.ұ. – 5-6 г/кг есебінен ылғалдап (1 кг тұқымға 10 л су) өңдеу.
Көшетханаларда өсімдіктің дамуына қолайлы жағдайлар – температураны 12-150С, ал топырақ ылғалдылығын 75% деңгейінде ұстау; ауаны желдетіп, тазарту; топырақты үнемі қопсыту; тыңайтқыштарды нұсқауға сәйкес толық мөлшерде енгізу.
Қара сирақ кеселіне шалдыққан өсімдіктерді жойып, олардың орнын және ауру ошағына жақын көшеттерді 50% фундазол, с.ұ.- 0,15% ерітіндісімен (л/м2) өңдеп, қосымша тамырлар түзілуі үшін, түптер айналасына 2 см қалыңдықта құм үю;
Көшеттерді басқа жерге көшіру және егістікке отырғызу алдында ауруға шалдыққандарын мұқият іріктеп жою.
Пероноспороздың алғашқы белгілері біліне бастағанда, көшеттерді 1% бордос сұйығы немесе Қазақстан Республикасында 2022 жылға дейін қолдануға рұқсат берілген басқа да фунгицидтердің ерітінділерімен нұсқауға сәйкес бүрку.
Егістік жағдайында қырыққабатты өсіру технологиясын сақтау – топырақты дайындау; ғылыми негізделген ауыспалы егістікті сақтау; дақылды танапқа 5-6 жылдан кейін қайтару; азықтық пен тұқымдық танаптардың ара қашықтығын сақтап, әртүрлі мезгілде (ерте, орташа, кеш) пісетін қырыққабаттарды бір-бірінен алшақ (кемінде 1000м) орналстыру сияқты талаптармен қатар, қорғау шараларына да аса көңіл бөлу керек:
Өсімдікті қырыққабат шыбынынан, кеміргіш, сорғыш зиянкестерден және инфекция қорын жинақтаушы арам шөптерден қорғау. Зиянкестер комплексіне қарсы актелликтің 500 к. э. (3-5 л/га) төрт рет бүрку.
Өнімді жинап алғаннан кейін өсімдіктерді және жылыжайдың ағаштан жасалған
бөліктерін 40% формалин (2,5 л/га) мен инсекто-акарицидтердің біреуінің қоспасымен бүрку. Сонан соң жылыжайды өсімдік қалдықтарынан ұқыпты түрде тазалап, екінші рет бүрку. Дезинфекцияланған жерді міндетті түрде 5-7 күн пленкамен бүркеп қою керек.
Өсімдік тамырын механикалық зақымданудан сақтау.Өнімді мезгілінде жинап, ауру өсімдіктерді іріктеп, егістіктен шығарып, жою.Тұқымдыққа тамыр жүйесі жақсы дамыған, сау өсімдіктерді іріктеу. Терең сүдігер жырту.
Өнімді сақтауда қойманы мұқият дайындаудың маңызы зор. Ол үшін төмендегі талаптар орындалуы тиіс:
Қоймаларды өсімдік қалдықтарынан тазартып, алдын-ала 30-40 күн бұрын 40% формалиннің судағы ерітіндісімен (1:40) дезинфекциялап, бір тәулік бойы жабық ұстап, соңыра желдетіп, ауаны тазарту.
Қырыққабат қаудандары сақталатын қойманың температурасын 0-20С, ылғалдылығын 90-95%деңгейінде ұстап, үнемі тексеріп, ауруға шалдыққандарын іріктеп жою.
Қиярды зиянды қоздырғыш тобынан қорғау аурудың дамуын тежейтін және алдын алу сияқты шараларға негізделген.
Жылыжайларда аурудың дамуына және инфекция қорының жиналуына қолайлы жағдайларды ескере отырып, төмендегі санитарлық-гигиеналық шараларды сақтау қажет:
Соңғы өнімді жинаудан кейін, өсімдікті зарарсыздандырып, оны мұқият жинап, жылыжайдан арнайы орындарға шығарып жағу.
Жылыжай құрылыстарын, қолданылған құралдарды, топырақты және жасанды субстраттарды 40% формалиннің (125 мл/л – 5-10 л/м2) ерітіндісімен өңдеп, 5-7 күн полиэтиленмен жауып, бұқтыру.
Герметикалық жылыжайларда арнайы күкірт түйірлерін (50 г/м2) немесе күкіртті (100 г/м2) жағып, газбен зарарсыздандыру.
Жылыжайлар айналасындағы арамшөптер
мен вирус инфекциясын жинақтаушы өсімдіктермен үнемі күресу, ашық алаңдағы қияр және басқа да асқабақ тұқымдас дақылдарды алшақ егу.
Жылыжайларда өсірілетін дақылдар айналымын дұрыс сақтау.
Тұқымды себуге мұқият даярлап, оны Вовка тәсілімен (50-520С температурада үш, ал 800С – бір тәулік) термостатта өңдеу.
Жылыжайларда өсімдіктің дамуына қолайлы жағдай жасау. Қолайлы температура мен ауа ылғалдылығын сақтау, яғни топырақ ылғалдылығын вегетация бойы 85-90%, ал температурасын 20-210С деңгейде ұстау; өсімдікті жылы сумен суару; ауа температурасын 17-180С төмен және 350С жоғары асырмау; күн мен түн температурасының айырмашылығын, ал торф керісінше тамыр шірігіне төзімділігін арттырады.
Жабық алаңдарға арналған нұсқау бойынша қиярды өсіру технологиясына сәйкес органикалық және минералды тыңайтқыштарды топыраққа енгізу, әсіресе азот тыңайтқышын мерзімінде мөлшермен беру, себебі оның артық мөлшері өсімдіктің ауруларды қабылдағыштығын, ал торф керісінше тамыр шірігіне төзімділігін арттырады.
Тамыр шірігінің әсерінен солу белгісі біліне бастағанда, өсімдікте қосымша тамыр пайда болу үшін, оны байлауынан 2-3 буынаралығына төмендетіп, 2 см топырақ пен құм қоспасын үйіп, 50% фундазол, с.ұ. ерітіндісімен (2 г/л) әр тамырға 0,5 л есебімен немесе 1% калий қышқыл марганецпен өңдеу.
Вирус ауруларына қарсы сұйытылған сүт (1:10) ерітіндісімен немесе майы айрылған сүтпен өсімдіктерді бүрку және инфекцияны таратушы сорғыш насекомдармен ұдайы күресу.
Қоңыр дақ ауру дами бастағанда, ауа ылғалдылығын төмендетіп, ауруға шалдыққан өсімдіктерді жылыжайлардан шығарып, жою.
Склеротиниоздың алғашқы белгісі біліне бастағанда, ауруға шалдыққан бөліктерді саңырауқұлақ жіпжумағы
мен ауру ұлпалардан тазалап, оған әк немесе ағаш көмірі ұнтағын себу. Өсімдік айналасындағы топыраққа ағаш күлін немесе торф себу, залалданған сабақ бөлігіне бор немесе әктің 50% ровраль, с.ұ. қоспасын (2:1 немесе 1:1) жағу.
Пероноспороз, қоңыр дақ, ақ шірік (склеротиниоз), аскохитоз ауруларының алғашқы белгілері біліне бастағанда бордос сұйығымен (100 г мыс купоросы мен 100 г әктің 1 л судағы ерітіндісі), 34,5% купроксат қойыртпағымен – 5 кг/га немесе 90% мыс хлороксиді, с.ұ. – 2,4 кг/га ерітіндісімен әр 7-10 күн сайын өңдеу.
Ақ ұнтақ ауруының белгісі біліне бастағанда 25% байлетон, с.ұ. (0,2-0,6 кг/га); 10% топаз, э.к. (0,5-0,75 кг/га) фунгицидтерімен әр 7-15 күн сайын өңдеу. Ұсынылған фунгицидтер Қазақстан Республикасында рұқсат берілген пестицидтердің тізіміндегі мөлшеріне және мерзіміне сәйкес қолданылады.
Ашық алаңда қияр ауруларына қарсы қолданылатын агротехникалық және химиялық шаралар:
Ауруларға төзімді сорттарды шығарып, енгізу.
Ғылыми негізделген ауыспалы егістікті сақтап, дақылды танапқа 3-4 жылдан кейін егу, алғы дақылдарды іріктеу.
Жылыжайлардан және асқабақ тұқымдас өсімдіктерден қияр егістігін кемінде 1000 м қашықтықта орналастыру.
Тұқымды 80% ТМТД, с.ұ. (4 кг/т) препаратының сулы ерітіндісімен (10 мл/кг) ылғалдау әдісімен немесе 24 сағат 76-780С температурада қыздырып, микроэлементтердің (MnSO4, ZnSO4, CuSO4) 0,05% ерітіндісімен өңдеу.
Жоғары агротехниканы сақтау, яғни қолайлы мерзімде себу, ұсынылған мөлшерде тыңайтқыштар енгізу (фосфор, калий тыңайтқыштарын қажет болған жағдайда үстеме беру), өсімдікті күтіп-баптау – отау, қопсыту, түптеу, уақтылы суару.
Өнімді мерзімінде жинау.
Соңғы өнімді жинаудан кейін өсімдік