ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 44
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Task 3.
1. Философия даналыққа деген сүйіспеншілік ретінде.
2. Философия және дүниетаным. Дүниенің ғылыми, философиялық, діни бейнесі.
3. Философияның негізгі бөлімдерінің сипаттамасы – онтология, гносеология, философиялық антропология, логика, этика, эстетика, әлеуметтік және саяси философия.
4. Адам және қоғам өміріндегі философия және философ.
5. Қазіргі Қазақстанның үшінші жаңғыруын жүзеге асырудағы философияның рөлі
1. Философия даналыққа деген сүйіспеншілік ретінде.
Алғашында "философия" термині кез-келген білімнің жиынтығына қатысты болды. Бұл тұрғыда философия дін, математика, жаратылыстану, білім және саясат қатарлылармен тығыз байланысты болды. Ньютонның "Табиғат философиясының математикалық қағидалары" (1687) кітабы ХХІғ-да физика кітабы ретінде жіктелсе, кезінде философиялық кітап ретінде танылып, мұндағы "табиғат философиясы" (кейде натурфилософия) термині сол замандағы астрономия, медицина және физика секілді пәндерді қамтыды. Академия 1-дің бірінші бөлімінде, Цицерон философияны логика, физика және этика сынды үш бөлімге бөліп, Эпикурдың өз ілімін канон, физика және этика қатарлыларға бөлуіне еліктеді.ІІІ ғ-да өмір сүрген биограф, тұңғыш философия тарихшысы Диоген Лаэртс "Ұлы философтардың өмірі мен идеялары" кітабының 13-ші бөлімінде Философиялық ізденістерді дәстүрлі түрде үш бөлікке бөлді:Табиғат философиясы (яғни физика, грек. ta physika, "табиғатқа қатысты") - физикалық әлемдегі трансформацияның құрылымы мен процессін зерттейтін ғылым;Морал философиясы (яғни этика, грек. êthika "мінезге, бейім, әдепке қатысты") - жақсылықты, дұрыс пен бұрысты, әділеттілік пен ізгілікті зерттейді;Метафизикалық философия (яғни логика, грек. logikós, "ақылға, сөйлеуге қатысты") - болмыс, себептілік, Тәңір, логика, формалар және басқа абстракт объектілерді, зерттейді. (мета та физика, 'физикадан' кейін) зерттейді. (грек. Meta ta physika - "Физиканың кейінінде") Философияны мұндай бөлу ескірген жоқ, тек өзгерді:
Табиғат философиясы - әртүрлі жаратылыстану ғылымдарына, әсіресе физика, астрономия, химия, биология және космологияға бөлінді; Морал философиясы - әлеуметтік ғылымдарды туғызды, сондай-аө құндылықтар теориясын қамтыды (мысалы, этика, эстетика, саяси философия және тб.);Метафизикалық философия - логика, математика және ғылым философиясы секілді формалды ғылымдарға жол берді, әрі эпистемология, космология және тб.-ларды әлі де қамтиды.
Философия термині көне грек тілінен аударғанда даналыққа құштарлық, ал көне үнді тілінен аударғанда ақиқатты көру деген мағынаны береді. «Философ» сөзін ең алғаш рет интеллектуалды білімге ұмтылып, дұрыс өмір сүруге тырысқан адамдарды оқшаулау мақсатында көне грек математигі мен философы Пифагор қолданған. Философия терминін түсіндіріп, оны ерекше ғылымның түрі ретінде негіздеген Платон. Көне дүниеде философия деп аталған білім ғылымдардың алғашқы негіздері, практикалық байқаумен, қорытындылармен қатар адамдардың әлем туралы адам тіршілігінің мәні мен мақсаты, өзі туралы мәліметтерді біріктірді.Философияның қалыптасуы әлем туралы білімдер мен адамдардың өмірлік тәжірибесінің үйлесімділігін іздестіретін ерекше рухани ұстанымның пайда болуын паш етті. Философия даналыққа апаратын жол, яғни даналық философиядан да жоғары, оған философияның көмегімен көтерілуге болады. Даналық дегеніміз - әр нәрсенің шегін білу, байыбына бару, себебін түсіну, асықпай, аптықпай шешім қабылдау, яғни ол – адамның интеллектуалдық мүмкіндігінің шыңы, адам армандайтын рухани биіктік.
2. Философия және дүниетаным. Дүниенің ғылыми, философиялық, діни бейнесі.
Алғашқы философиялық теориялар өзінің мағынасы жағынан синкретті, яғни жиынтық білім болды. Өйткені, оның құрамында әлем мен адам туралы барлық білімдер сонымен қатар, математиканың, тарихтың, астрономияның, механиканың, медицинаның, этиканың, эстетиканың бастаулары орын алды. Антикалық философияның кез келген өкілінің әмбебап ойшыл, энциклопедиялық ғалым болғандығы жай ғана кездейсоқтық болмаса керек.2000-нан астам жыл тарихында философияның пәні ұдайы өзгеріп, дамып отырды. Бірақ оның болмысында жылдар, ғасырлар өтсе де өзгермейтін тұрақты, тек оған ғана тән ерекшеліктері болды. Философияның іргелі сұрақтары дүниетаным мәселелерімен тығыз байланысты. Дүниетаным немесе дүниеге көзқарас, адамның сыртқы дүние қоршаған ортаға, өзіне - өзінің, басқаларға қарым – қатынасы туралы мәліметтердің жиынтығы. Сонымен қатар, ол адамның бағыт бағдарын, сенімі мен идеалдарын, принциптерін, ұмтылыстарын білдіреді. Дүниетаным адамның өзі және қоршаған орта туралы білімдерімен ғана шектелмейді. Өйткені, ол дүниенің бейнесі ғана емес, ең алдымен, дүниеге деген қатынас. Адам дүниеге бейжай немқұрайдылықпен немесе қызығушылықпен қарайды, оны не ізгілік, не зұлымдық тұрғысынан бағалайды.
Әрбір адам жастайынан дүниені танып біле бастайды,заттар мен құбылыстар жайында білімдер жинақтайды. Дүниетаным қоғамдық сананың жалпы және жоғарғы түрі болып табылады. Ол өз түрлеріне тән бірнеше элементтерден қалыптасады. Осылардың ішінде философиялық, ғылыми, діни көзқарастар үлкен рөл атқарады. Дүниенің ғылыми бейнесі - ол фундаменталды ғылыми анықтамалар мен қағидаларды жалпылау жəне синтездеудің нəтижесінде құрылған нақты дүниенің қасиеттері мен заңдары туралы тұтас жүйе. Дүниенің ғылыми бейнесі фундаменталды теорияны құру шеңберінде эвристикалық рөлді атқарады. Олар дүниеге көзқараспен тығыз байланыста болған соң қалыптасуында содан негіз алады. Ғылыми білім дүниетаным жүйесіне ене отырып, адамды қоршаған әлеуметтік және табиғи орта шындығына бағыттау мақсатында, сондай-ақ шындыққа қатысты тиімділікке, адасулар мен ескілік көзқарастардан арылуға қызмет етеді. Ғылыми дүниетаным объективті нақты болып табылады (шынайы, материалистік). Ғылыми дүниетаным дүниенің ғылыми бейнесіне, ғылыми талдаулар негізінде жасалған қорытындылар мен негіздеулерге және табиғи және қоғамдық құбылыстардың дамуын сипаттайтын, себеп-салдарын теориялық ұғынуларына сүйенеді.Ғылыми дүниетаным алдын ала көрудің, сол және одан басқа да құбылыстардың, процестердің дамуын және оларды саналы түрде басқаруға мүмкіндік береді. Ғылыми дүниетаным негіздеріне сыртқы қоршаған ақиқат дүниеге бағдарлауы, қоғамдық қатынастар жүйесіндегі өзінің өмір сүруінің маңыздылығын түсінуі, өз өмірін саналы түрде құруға деген терең әлеуметтік қажеттіліктері жатады.Уақыт өте келе мифологияның шеңберінен дін бөлініп шықты,сонымен дүниеге деген көзқарас,дүниесезімнің жаңа түрі қоғамға келді. Дін де мифологияға ұқсас табиғатымен,сонымен қатар Дүниені фантастикалық бейнелеумен ерекшеленеді.Дінде ең құдіретті ол-Құдай.Ол табиғаттан жоғары және бөлек тұрады.Құдайды ғылыми жолмен танып білу мүмкін емес,ол адамға аян арқылы беріледі де адамның жан-дүниесінде терең сенім-сезім туғызады. Діни сенімнің қайнар көзі-адамның дүниені сезімдік-құндылық тұрғыдан игеруінде,ал дүниеге деген ақыл-ой,парсат арқылы келген қөзқарастарға дін қарсы келді.Ғасырлар бойы жиналып келе жатқан ғылыми деректер жағалай ортадағы білім мен ақыл-ойдың негізіндегі жасалған күрделі өзгерістер діннің өрісін тарытып,оның ғылымғы жақын түрлерін тудырады. Діни негіздегі дүние көзқарасы мифологиялық сананың табиғи жалғасы. Діни дүниетаным табиғаттан тыс, құдіретті күшке адамның мүлтіксіз бағынуын уағыздайды. Адам санасында табиғи құбылыстардың бұрмаланған бейнесін туғызады. Мифология мен діни сананың кемшіліктеріне қарсы күресті біршама батылдықпен жүргізген натуралистік философия болды. Ол жеке жаратылыстану ғылымдарының тұжырымдарына сүйене отырып, табиғат туралы тұтас көзқарас қалыптастыруға тырысты. Бірақ онда дүниені өзгермейтін нәрсе ретінде қарастыру басым еді.
3. Философияның негізгі бөлімдерінің сипаттамасы – онтология, гносеология, философиялық антропология, логика, этика, эстетика, әлеуметтік және саяси философия.
Біз білетін барлық нәрсеге мың түрлі жолмен сұрақ қоюға болатындығын және қаншалықты терең тамыр тартқанына қарамастан, кез-келген сенім түріне философия қауіп төндіретінін ескере отырып, қайсысы екенін білу қызықты. Философтардың міндеті бізге ескірген идеяларды қалдырып, білім алуға көмектесетін әр түрлі жақтар. Әрі қарай біз философияның әртүрлі салаларын қарастырамыз, бұл тұтастай алғанда бұл әртүрлі және жемісті қызмет дәрежесінің дәлелі, сондай-ақ олардың әрқайсысында ерекшеленген әр түрлі ойшылдар.
1. Гносеология. Гносеология адамның рефлексиясы мен қоршаған ортамен қарым-қатынасымызға негізделген білім қалыптастыру әдісін зерттеуге бағытталған. Әңгіме бастапқы деректерді де, қолданылған әдістемені де ескере отырып, біз жасаған тұжырымдардың негізділігін де, сонымен қатар гипотезалар мен жауап беру керек сұрақтар туындайтын әлеуметтік және тарихи контексті де қарастыру туралы. Гносеология Ренессанс дәуірінен бастап көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан және оның ең танымал өкілдеріне Рене Декарт, Дэвид Юм немесе Джон Локк сияқты тарихи тұлғалар жатады. Сізді қызықтыруы мүмкін: «Психологияның 12 саласы (немесе салалары)»
2. Логика философиясы. Осы саладағы философтар логикалық жүйелерді зерттеуге арналған, олардың қасиеттері мен келісімділігі, сондай-ақ білімді алуға мүмкіндік беретін тәсілі. Екінші жағынан, философиялық зерттеулердің бұл саласы логикалық операциялардың табиғаты мен антологиясын да көрсетеді: олар табиғаттың бір бөлігі ме, әлде олар тек адамның құрылысы ма? Сонымен қатар, қазіргі уақытта ол компьютерлік техниканың салаларымен тығыз байланысты.
3.Этика - бұл біз жасай алатын жолдарды зерттеуге жауапты философияның бөлімі моральдық жағынан дұрыс екенін белгілеңіз және олай емес. Іс жүзінде барлық адамдар адамгершілікке сәйкес әрекет етеді, бірақ өте аз адамдар өздерінің құндылықтар шкаласы мен моральды қолданудың қаншалықты дұрыс екендігін тексеру үшін жүйелі түрде сұрақтар қояды. Этика шешуге тырысатын белгісіздердің ішінде ең бастысы - жалпыадамгершіліктің бар-жоғы немесе мораль адамның тарихи дамуының және біздің жолымызда болып жатқан жағдайлардың туындысы ма екендігі. Сократ, Платон немесе Фома Аквинский - осы типтегі философтардың мысалдары.
4. Эстетика.Бұл назар аударатын философия бөлімі сұлулықты қабылдауды зерттеу, өнерді бейнелеу формаларының ішіндегі және сыртындағы және бұл визуалды қабылдау ма, жоқ па. Олар тек осы филиалға арналмағанымен, бұл салада Мартин Хайдеггер де, Платон да, Денис Дидро да жұмыс істеді.
5. Ғылым философиясы. Бұл ғылымның табиғатын да, оның нақты және сенімді білім алу үшін тәжірибеге қаншалықты қолданылатынын тексеруге жауапты философия бөлімі. Оның пайда болуы 1920 жылдардың соңынан басталады, сол кезде Вена шеңберінен гносеологиядан пайда болды. Осы саладағы көрнекті ойшылдардың қатарына Рудольф Карнап, Карл Поппер және Томас Кунды жатқызуға болады.
6. Онтология.Онтология - құбылыстардың бар-жоғын анықтауға арналған философияның бөлімі. Бұл не бар, не жоқ деген сұрақтарға қызығушылық білдіріп қана қоймайды, сонымен қатар заттардың қандай мағынада бар екенін қарастырыңыз: Крокодил айдаһар ұғымымен бірдей ме, өйткені соңғысы тек көркем әдебиетте бар ма?
Бұл салада ерекше көзге түскен кейбір философтар Платон, Аристотель, Георг Гегель, Готфрид Лейбниц немесе Джордж Беркли болды.
7. Саяси философия.Осы дәстүрге арналған ойшылдар ұғымдар мен зерттеуге арналған саяси идеологияның, қоғамдық қозғалыстардың қисыны және саяси және экономикалық ұсыныстардың негізінде жатқан құндылықтар жүйесі туралы. Монтескье, Адам Смит, Макс Штирнер, Карл Маркс, Симон де Бувуар немесе Томас Гоббс - осы саладағы ең маңызды ойшылдар.
8. Тіл философиясы .Философияның бұл саласы өз сауалдарын тілдің табиғаты мен оның күнделікті немесе институционалдық қолданысы арқылы жүзеге асатын ақпарат алмасу түріне бағыттайды. Сонымен қатар, бұл тілдің іс жүзінде қолданылуын түсінуге арналған ғылым салаларына қолдау бола алады.
Бұл саладағы философтар өздеріне қоятын шешілуге тиісті сұрақтың мысалы - таңбалаушы мен таңбалаушы арасында тікелей байланыс бар ма, және вербальды ұғымдар қалай жасалады. Фердинанд де Соссюр немесе Людвиг Витгенштейн Олар осы салаға қызығушылық танытқан ойшылдардың мысалдары.
4. Адам және қоғам өміріндегі философия және философ.
Философия – ғылымдардың атасы. Қазіргі күні бізге жеткен ғылым алыптары (физика, логика, механика т.б.) дәл осы философияның балалары іспеттес.“Философия сөзі теология мен ғылымның арасындағы нәрсе” деп Б.Рассел айтқандай, бұл ғылым дінге де ғылымға да жақын болғанымен, оларға ұқсамайтын, өзінің зерттеу объектісі бар ілім. Ол объект - адам. Сондықтан, қоғамның әр мүшесі үшін философияның рөлі маңызды деп ойлаймын.Философияның басты мақсаттарының бірі өмір мәселесі болып табылады. Осы тұрғыдан алғанда философия адам үшін, бүкіл қоғам үшін өте маңызды болып табылады деп ойлаймын. Меніңше, қоғам әлі күнге дейін оның адам өміріндегі маңызын жете түсінбеген. Күнделікті өмірде адамға философиялық ой, философиялық сөзді тұжырамдап айтатын болсақ ештеңке естімегендей кейіп танытады. Бұл дұрыс емес деп ойлаймын. Қазіргі заманда адамдар күнделікті өмірдің қарбалас ісіне басымен кіргендігі соншалық, тіпті көшедегі кез-келген адамнан не үшін өмір сүріп жүрсің, өмірлік мақсатын не деген сұрақ қойсан, жауап таба алмай қалады. Ал философия болса адам жанының айнасы, оның сөздігі емес пе?! Тура жолға тұру үшін, өмірдің мәнін білу үшін ең алдымен өзіндік менді түсіну керек деп ойлаймын. Ал оны тікелей философия қарастырады.Философияны ұғу – өмірді ұғу, оны түсіну. Бұл ғылым адам, қоғамға берері мол асыл сандық тәрізді. Кез-келген адам оның кілтін таба бермейді, ал тапқан адам нағыз бақытқа жол ашады. Меніңше, өз-өзіңді түсіну, өзгелерді түсіну, өмірдегі орныңды білу бұл нағыз бақыт. Демек, философияны оқу – бақытқа апаратын жол.Қоғамда философтардың рөлі ерекше. Философ болу адамның мамандығына, оның ұлтына, жасына байланысты емес. Ежелгі грек философтарының бірі Пифагор “Өмір олимпиядалық ойындарға ұқсас: біреулер оған жарысу үшін, басқалары сауда жасау үшін, ал ең бақыттылары көру үшін келеді”. Менің ойымша, өмірде де солай - біреулер даңқ пен байлыққа деген ашкөздікпен дүниеге келеді, ал философтар болса тек бір ғана ақиқат үшін жаралған. Осыдан философтың даңқ пен байлықты ойламайтындығы, бірақ заттар табиғатын (мәнін) зерделейтіні және аңдайтыны келіп шығады.Білікті маман, зерделі азамат болып өсіп шығуға, ертең халық шаруашылығының тұтқасын ұстап, ел тағдырын шешуге, қоғам дамуының жауапкершілігін мойнына алуға ұмтылған әрбір жас үшін философия пәнін оқып-үйрену өте қажет. Онсыз мынау күрделі, сансалалы, қатпар-қатпар дүниенің, бүкіл әлемнің ішкі сырын, табиғатын, дамуының мән-мағынасын ұғыну мүмкін емес. Философияны оқып үйрену — іске творчестволықпен қараудың, ойлана-толғана білудің, түрлі құбылыстарды талдап, маңыздысын ажырата білудің, ой-өрісті кеңейтудің, жан-жақтылық пен жоғары мәдениеттің кепілі. Бұған бүкіл адамзаттың жүріп өткен тарихи жолы куә.Ой жүйесінің ең жоғарғы деңгейі — дүниеге философиялық көзқарас. Дүниеге философиялық көзқарас дегенде дүниені, табиғи және қоғамдық құбылыстарды ой жүзінде түсініп-ұғыну, табиғат пен адам арасындағы байланыстар, әрекеттің және қарым-қатынастың саңада ерекше бейнелену формасын айтамыз.Адамдардың жаһанды танып-білуге, тіршілік болмысының мән-жайын ұрынуға және болашаққа көз жеткізуіне көмектесетін идеялар, принциптер, теориялар, мақсат-мұраттар дүниеге философиялық көзқарасты құрайды. Сонымен бірге сана қызметін реттеуші ой-пікірлер, адамның әлеуметтік позициясын бейнелейтін білімдер бағдары да оған негіз болады.Философия адам санасының мазмұны мен табиғаты туралы мәселені зерттейді. Сана дүние туралы ой, бейне мен ол ойдан тысқары тұрған әлем арасындағы қатынас арқылы талдауға алынып, қарастырылады. Басқаша айтқанда, философ өз ойлануының жемісін өзінен тысқары тұрған тәуелсіз дүниемен салыстырады. Осы бағытта ол ақиқат пен адасудың, білім мен болжамның, болмыстың шындығы мен ол туралы қиял пікірдің ара жігін ажыратудың қажеттілігін және маңызын түсінеді.