Файл: Тура емес остеогенез Орындаан Тынышты Мерей.pptx

«С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» КЕАҚ

НАО «КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА»

Жоспар:

Сүйек тіні дегеніміз не? Оның қызметтері
Сүйек жасушалары
Тура емес отеогенез
Тура емес остеогенездің жүру сатылары

Сүйек тіні

Сүйек тіндері дәнекер тіннің бір түрі болып табылады және жасушалардан және жасушааралық заттан тұрады, құрамында минералды тұздардың көп мөлшері, негізінен кальций фосфаты бар. Минералдар сүйек тінінің 70%, органикалық - 30% құрайды. Сүйек тінінің қызметі

1) тіректік;
2) механикалық;
3) қорғаныс (механикалық қорғаныс);
4) организмнің минералдық алмасуына қатысу (кальций мен фосфор қоймасы).

Сүйек жасушалары. Остеоциттер

Сүйек жасушалары – остеобласттар, остеоциттер, остеокласттар
Бұл үлкен ядросы және әлсіз экспрессияланған цитоплазмасы бар жасушалар (ядролық типті жасушалар).
Остеоциттер жасушалардың дифенитивті формалары болып табылады және бөлінбейді. Олар остеобласттардан түзіледі

Остеобласттар

Остеобластар тек дамып келе жатқан сүйек тінінде кездеседі. Қалыптасқан сүйек тінінде олар әдетте периостеде белсенді емес түрінде болады. Дамып келе жатқан сүйек тінінде остеобласттар бір-біріне тығыз жабысып, әрбір сүйек тақтасын шеткі жағынан қоршайды.
Бұл жасушалардың пішіні текше, призмалық және полиганалді болуы мүмкін. Остеобластар цитоплазмасында жақсы дамыған эндоплазмалық тор, Гольджи пластинкалы кешені, көптеген митохондриялар болады, бұл осы жасушалардың жоғары синтетикалық белсенділігін көрсетеді.

Остеокласттар

Остеокластар сүйекті бұзатын жасушалар болып табылады, олар қалыптасқан сүйек тінінде болмайды, бірақ сүйек қабығында және сүйек тінінің бұзылу және қайта құрылымдау орындарында болады

Остеогистогенез

Сүйек тіндерінің барлық түрлері бір көзден – мезенхимадан дамиды, бірақ әртүрлі сүйектердің дамуы бірдей емес. Остеогенездің екі түрі бар:

1) тікелей мезенхимадан даму – тікелей остеогенез;
2) мезенхимадан шеміршек сатысы арқылы дамуы – тура емес остеогистогенез

Тура емес даму

Эмбрионалдық дамудың 2-ші айында болашақ түтікшелі сүйектердің орнында мезенхимадан шеміршектен тұратын бастама пайда болады да, ол тез болашақ сүйектің пішінін түзейді (сүйектің шеміршектен түратын моделі). Бастама, сыртынан шеміршек үсті қабыкпен қапталған, эмбрионалдык гиалинді шеміршектен түрады
Біраз уакыт ол шеміршек үсті кабыкта пайда болған жасушалардың есебінен, сонымен катар ішкі аймактарда көбейген жасушалар есебінен өседі. Сүйектің шеміршектің орнына өсуі, яғни тура емес остеогенез, диафиздін аймағында басталады (перихондралды сүйектену)

Диафиздегі сүйектену екі жолмен жүзеге асырылады:
1) перихондральды;
2) эндохондральды
Біріншіден, сүйектің шеміршек тінінің диафизі аймағында остеобласттар перихондриядан шығарылады және манжет түрінде шеміршек тінін шеткері жабатын ретикулофиброзды сүйек тінін құрайды. Нәтижесінде перихондрия периосте айналады. Сүйек түзудің бұл әдісі перихондральды деп аталады. Сүйек манжеті пайда болғаннан кейін диафиз аймағындағы гиалинді шеміршектің терең бөлімдерінің трофизмі бұзылады, соның нәтижесінде мұнда кальций тұздары - шеміршек шөгінділері шөгеді

Содан кейін кальциленген шеміршектің индуктивті әсерінен қан тамырлары сүйек қабығынан сүйек манжетіндегі тесіктер арқылы осы аймаққа өседі, адвентицияда остеокласттар мен остеобласттар болады.
Остеокластар тоқырау шеміршекті бұзады, ал тамырлардың айналасында остеобласттардың белсенділігіне байланысты пластинкалы сүйек тіндері бастапқы остеондар түрінде қалыптасады, олар орталықта кең люменмен және пластиналар арасындағы анық емес шекаралармен сипатталады. Шеміршек тінінің тереңдігінде сүйек тінін қалыптастырудың бұл әдісі эндохондральды деп аталады

Эндохондральды сүйектенумен бір мезгілде дөрекі талшықты сүйек манжеті жалпы пластинкалардың сыртқы қабатын құрайтын пластинкалы сүйек тініне қайта құрылымдалады. Перихондральды және эндохондральды сүйектену нәтижесінде диафиз аймағындағы шеміршекті ұлпа сүйекпен ауыстырылады. Бұл жағдайда диафиздің қуысы пайда болады, ол алдымен қызыл сүйек кемігімен толтырылады, содан кейін ол ақ сүйек кемігімен ауыстырылады

Түтікшелі және губка тәрізді сүйектердің эпифиздері тек эндохондральды дамиды. Бастапқыда эпифиздің шеміршек тінінің терең бөліктерінде таяздау байқалады. Содан кейін ол жерге остеокласттары мен остеобласттары бар тамырлар еніп, олардың белсенділігіне байланысты шеміршек ұлпасы трабекула түріндегі пластинкалы тінмен ауыстырылады

Шеміршек тінінің шеткі бөлігі артикулярлы шеміршек түрінде сақталады. Диафиз бен эпифиздің арасында сүйектің ұзындығы өсетін жасушаларының үнемі көбеюіне байланысты шеміршекті ұлпа – метаэпифиз пластинкасы ұзақ сақталады.
Метаэпифиз пластинасында келесі жасуша аймақтары ерекшеленеді:
1) шекаралық аймақ;
2) бағаналы ұяшықтар аймағы;
3) везикулярлы жасушалар аймағы.

Шамамен 20 жаста метаэпифиздік пластинка қысқарады, эпифиздер мен диафиздердің синостозы пайда болады, содан кейін сүйектің ұзындығы бойынша өсуі тоқтайды. Сүйектің даму процесінде сүйек қабығының остеобласттарының белсенділігіне байланысты сүйектер қалыңдап өседі. Сүйектердің зақымдануы мен сынуынан кейін қалпына келуі периостальды остеобласттардың белсенділігіне байланысты жүзеге асырылады. Сүйек тінінің қайта құрылуы остеогенез бойы үздіксіз жүзеге асырылады: кейбір остеондар немесе олардың бөліктері жойылады, басқалары қалыптасады

Қолданылған әдебиеттер

Гистология, эмбриология, цитология [Электронный ресурс]: учебник / Ю. И. Афанасьев, Н. А. Юрина, Е. Ф. Котовский и др.; под ред. Ю. И. Афанасьева, Н. А. Юриной. - 6-е изд., перераб. и доп. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2016. – 800с.
https://melimde.com/as-oritu-mshelerini-rilisi-men-izmetin-korsetiiz.html?page=33
http://engime.org/embriologiya.html?page=143