ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 47
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Торғай көмірі - Қостанай өңірінде орналасқан кен орны. Ресейдің Орал аймағы мен Қостанай өңірін қамтамасыз етеді. Көмір алабы шамамен 52 млрд тонна, барланғаны 7 млрд тонна. Торғай көмір алабында Обаған көмір бассейні орналасқан. Оның геологиялық қоры – 50 млрд тонна.
Кесте -1. Қазақстандағы біріншілік энергоресурстың сұранысы
| Тұтынушы : | 2000 жыл | 2010 жыл | |||
| Млн. т.у.т. | ГДж | Млн.т.у.т. | ГДж | ||
| Электр үнемдеу | 43,2 | 1265,8 | 56,7 | 161,3 | |
| - орталықтандыру | 29,2 | 855,6 | 42,2 | 1236,5 | |
| - қазандықты | 3,6 | 105,5 | 3,7 | 108,4 | |
| - автономды | 10,4 | 304,7 | 10,8 | 316,4 | |
| Өнеркәсіп | 13,00 | 380,9 | 13,9 | 407,3 | |
| Тарнспорт | 3,7 | 108,4 | 4,9 | 143,6 | |
| Тағы басқа | 1,4 | 41,0 | 1,6 | 46,9 | |
| Барлығы | 61,3 | 1796,1 | 77,1 | 2259,0 | |
Кесте-2. Қазақстандағы біріншілік энергияның әр түрлі түрлерінің потенциалы
| Ресурс түрлері | Энергетикалық потенциал, жылына млрд. КВт·сағ | ||
| Теориялық | Техника жетістігі | Экономикалық мақсатты | |
| Көмір | 4480 | 980 | 855 |
| Мұнай | 1020 | 160 | 85 |
| Газ | 490 | 85 | 75 |
| Гидроэнергия | 163 | 62 | 27 |
| Жел энергиясы | 2·106 | 1820 | 0,6 |
| Күн энергиясы | 106 | 1000 | 0,01 |
| Геотермальды энергия | 54000 | 54 | 0,54 |
Қазақстандағы НВИЭ-ға қолданылатын потенциалды ресурстар бірталай түрі бар.
Жаңартылған энергия көзінің келесі түрлерін техникалық түрде қолдана беруге болады:
-жылуды үнемдеу үшін күн энергиясы – 20 млн. Гкал;
-желдің энергиясы – 18 млрд. кВт·сағ;
-шағын өзендер мен су қоймаларының гидроресурстары – 7 млрд. кВт·сағ;
-биоресурстар – 10 млн.т.у.т.;
-термальді сулар – 1 млн.т.у.т..
Қоғамдық дамудың объективті заңдылығына еңбектің энергиямен қамтамасыз етілуінің жүйелік өсуі жатады. Сондықтан ғылыми-техникалық прогресс қоғамдық өндірістің энергетикалық тиімділігін арттыруға және энергияны үнемдеуге бағытталған. Энергияны үнемдеуді екі аспект бойынша қарау керек. Бірінші аспект өндірілетін өнімге немесе ұлттық кіріске, органикалық және ядролық отындарды үнемдеуге, электр және жылу энергияларына жұмсалатын отын мен энергияның физикалық көлемінің төмендеуінен тұрады. Ал екінші энергия үнемдеу аспектісіне энергетикалық өндіріс пен энергетикалық баланс құрылымын толық жетілдіру есебінде экономикалық тиімділіктің табысты болу үшін энергетикалық щарушылық көлемінде қамтамасыз ететін іс-шараларды жүзеге асыру және еңбек ресурстарының энергиялары немесе қымбат және тапшы материалдардың орнын толтыратын іс-шаралар жатады. Энергия үнемдеу саласы халық шаруашылығының тиімділігін арттыру құралдарының құрамына тиімділігі жоғары және ірі масштабты қымбат энергоресурстардың орнын толтыру мақсатындағы негізгі іс-шаралар жатады. Энергия үнемдеу саласы энергия тұтынуды арттыру мақсатындағы
барлық кешенді қамтиды, ол энергия сыйымдылығын азайту бөлігінде қандай болса, энергия тұтыну құрылымында да сондай дәрежеде болады.
Қазақстандағы энергияны үнемдеу саласының негізгі тапсырмалары:
-энергия сұранысын тұрақтандыратын және төмендететін, энергия үнемдеу процесінің бағыты бойынша басқарудың нарықтық механизімің өңделуі;
-Қазақстан Республикасының энергияны үнемдеуді жетілдірге бағытталған құқықтық кешен мен заңды актілердің тіркелуі;
-тұтынылатын энергияның құралдарынесептеу және реттеу құрылғыларын тездетіп шығару;
-технологиялық процестердің энергетикалық сипаттамасын өңдеу және бекіту, тұрмыстық техниканың, ғимараттардың және құрылыстардың энергетикалық көрсеткіштеріне арнайы өлшеу шамаларын енгізу;
-ғылыми техникалық жоспар мен тұрғыедарға арналған ғылыми бағдарламалар бойынша ақпараттық-жарнамалық ұйымдар;
-жұмсақ көпіршіктер мен энергия тасушыларға арналған тарифтерді өңдеу және қолдану;
-қондырғыларды өңдеу және жасап шығару;
-энергия үнемдеу процесімен басқарудың құрылымдық органдарын құру,
-белгілі бір саланың, ұйымның, өндіріс орнының, цехтың энергия
-сыйымдылығының өсімін немесе төмендету мерзімін анықтау;
-арнайы бюджеттен тыс "Энергия үнемдеу" фондын құру.
Жарықтандыруды және қор коэффициенттерін таңдау. Жарықтандыру жүйелері мен түрлері.
Орындалған жұмыстың, жұмыс орындарының нормаланған жарықтандырылуын таңдау, жарықтандыру қондырғыларын жобалаудың маңызды кезеңдерінің бірі болып табылады. Жарықтандырудың шамадан тыс мәндерімен жарықтандыру қондырғысына келтірілген шығындар артады, жарықтандыруға арналған электр энергиясының шығыны артады. Төмен жарықтандыру жұмыста шаршау мен ақаудың пайда болуына, еңбек өнімділігінің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Сондықтан нормаланған жарықтандыруды дұрыс анықтау көбінесе жарықтандыру қондырғысының тиімділігін анықтайды. Нормаланған жарықтандыру деп жарықтандырылған беттің "ең нашар" нүктелерінде орын алуы тиіс ең аз жарықтандыру түсініледі. Нормаланған жарықтандыру мәндерінің келесі шкаласы тұрақталған: 0,2; 0,3; 0,5; 1; 2; 3; 5; 10; 20; 30; 50; 75; 100; 150; 200; 300; 400; 500; 600; 750; 1000; 1250; 1500; 2000; 3000; 4000; 5000; 6000; 7500 лк. Жарықтандыру нормаларын таңдау үшін негізгі нормативтік құжат-SNB 2.04.05-98.
-көру жұмысының сипаттамасына (орындалатын жұмыстың дәлдігіне),
- ажырату объектісінің өлшеміне (0,15 мм-ден 5 мм - ге дейін),
-көру жұмысының разрядына (орындалатын жұмыстың дәлдігіне және ажырату объектісінің өлшеміне байланысты көру жұмысының сегіз разряды (I – VIII),
-объектінің фонмен контрастына (үш контраст – шағын, орта және үлкен),
-фонның (ашық, орташа, қараңғы)
-көру жұмысының кіші бөлігінің сипаттамаларына (Жарық, орташа, қараңғы)
-көру жұмысының кіші объектінің фонмен контрастының жай-күйіне
-фонның сипаттамаларына байланысты нормаланған жарықтандыру мәндері келтірілген.
Жалпы нормаларда өнеркәсіптік кәсіпорындардың ішіндегі жарықтандыру мәндері разрядты жарық көздері үшін беріледі. Қыздыру шамдарын пайдалану кезінде нормаланған жарықтандыру стандартты шкаланың 1 немесе 2 сатысына төмендетілуі керек. Кестеге сәйкес нормаланған жарықтандыруды таңдау үшін. 1, 2 жұмыс процесінің сипаттамаларын, ажырату объектілерін, қоршаған кеңістікті шолуды және т.б. білу керек, бірақ тіпті оны білу әрдайым визуалды жұмыстың дұрыс разряды мен бөлімшесін таңдауға мүмкіндік бермейді. Сондықтан, бұл нормалар негізінен белгілі бір үй-жайлар үшін жарықтандыру мәндерін қамтитын салалық нормаларды құру үшін қолданылады.
Жарықтандырудың нормаланған мәндері жарықтандыру қондырғысын пайдаланудың барлық уақыты ішінде қамтамасыз етілуі тиіс. Алайда, пайдалану кезеңінде жарықтандырудың үнемі төмендеуі орын алатындығына байланысты, бастапқы жарықтандыру нормаға қарағанда көбірек қабылдануы керек, атап айтқанда мәні нормалармен реттелетін қор коэффициентіне көбейтілген соңғысына тең. Бұл коэффициент қызмет ету мерзімінің соңына қарай жарық көздерінің жарық ағынының төмендеуін, шамдардың шаңын, соңғыларының тозуын, яғни тазартумен қалпына келтірілмейтін сипаттамалардың нашарлауын және бөлменің қабырғалары мен төбесінің шағылысу коэффициенттерінің төмендеуін ескереді. Қажетті қор коэффициенті ауадағы шаңның мөлшері мен сипатына, жарық көздерінің осы түрінің қартаю дәрежесіне (осыған байланысты газ разрядты шамдар үшін Қор коэффициенті артады), шамдардың түріне және, әрине, соңғысын тазарту жиілігіне байланысты.Жасанды жарықтандыру жүйелері шамдарды орналастыру тәсілдерімен анықталады. Шамдарды бөлмелерде орналастыру әдістеріне сәйкес жалпы және аралас жарықтандыру жүйелері ажыратылады.Жалпы жарықтандыру жүйесі бүкіл бөлмені және жұмыс беттерін жарықтандыруға арналған. Жалпы жарықтандыру біркелкі және локализацияланған болуы мүмкін. Жалпы жарықтандыру шамдарын үй-жайдың жоғарғы аймағында орналастырады және оларды ғимараттың құрылыс негіздерінде тікелей төбеге, фермаларға, қабырғаларға, колонналарға немесе технологиялық өндірістік жабдықтарға, тростарға және т. б. бекітеді. Жалпы біркелкі жарықтандыру кезінде бөлменің бүкіл аймағында біркелкі жарықтандыру жасалады. Шамшырақтарды біркелкі орналастыра отырып жарықтандыру технологиялық жабдық көру жұмысы үй-жайларда қоғамдық немесе әкімшілік мақсаттағы үй-жайларда қолданылады(
3.4 сурет).
(3.4Сурет)
Локализацияланған жарықтандыру
Жалпы локализацияланған жарықтандыру әртүрлі учаскелерде әртүрлі жарықтандыруды талап ететін жұмыстар жүргізілетін немесе үй-жайдағы жұмыс орындары топтармен шоғырланған және жарық ағынының белгілі бір бағыттарын құру қажет болатын үй-жайларда көзделеді.Локализацияланған жарықтандырудың жалпы біркелкілікке қарағанда артықшылығы - жарықтандыру қондырғыларының қуатын азайту, жарық ағынының қажетті бағытын құру мүмкіндігі, жұмыс орындарында өндірістік жабдықтар мен жұмысшылардың көлеңкелерінен аулақ болу (3.4Сурет).
(3.4Сурет)
Жергілікті жарықтандыру
Үй-жайлардағы жалпы жарықтандыру жүйесімен қатар жергілікті жарықтандыру қолданылуы мүмкін. Жергілікті жарықтандыру жұмыс орындарында (станоктарда, беттеулерде, үстелдерде, белгілеу плиткаларында және т.б.) көзделеді және жұмыс орындарының жарықтандырылуын арттыруға арналған.Үй-жайларда тек жергілікті жарықтандыруды нормалармен орнатуға тыйым салынады. Жергілікті жөндеу жарығы қызмет көрсетуші персоналдың қауіпсіздігіне қатысты үй-жайдың санатына байланысты 12, 24, 42 қауіпсіз кернеуде төмендеткіш трансформатор арқылы қосылатын тасымалды шамдармен орындалады.
Аралас жарықтандыру
Бірлесіп қолданылатын жергілікті және жалпы жарықтандыру аралас жарықтандыру жүйесін құрайды. Ол жоғары жарықтандыруды қажет ететін дәл көру жұмыстары бар бөлмелерде қолданылады. Мұндай жүйеде жергілікті жарықтандыру шамдары тек жұмыс орындарын жарықтандыруды қамтамасыз етеді, ал жалпы жарықтандыру шамдары – бүкіл үй-жайлар, жұмыс орындары және негізінен өту жолдары, өту жолдары.Аралас жарықтандыру жүйесі жарық көздерінің белгіленген қуатын және электр энергиясын тұтынуды азайтады өйткені жергілікті жарықтандыру шамдары тікелей жұмыс орнында жұмыс уақытында ғана қосылады (3.4сурет).
(3.4Сурет).
Жарықтандыру жүйесін таңдау
Белгілі бір жарықтандыру жүйесін таңдау негізінен жабдықтың орналасуымен және сәйкесінше жұмыс орындарының орналасуымен, орындалатын жұмыс технологиясымен және экономикалық жағынан анықталады.Жалпы немесе аралас жарықтандыру жүйесін қолданудың орындылығын сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі үй-жайдағы жұмыс орындарының орналасу тығыздығы (м2/адам) болып табылады.