Файл: Химия нерксібіндегі ттенше жадайлар пніне ысаша дріс.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 23.11.2023

Просмотров: 41

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

«Химия өнеркәсібіндегі төтенше жағдайлар» пәніне қысқаша дәріс.

Дәріс 1. Кіріспе. ТЖ, қауіптердің жіктелуі. Қауіпті және зиянды факторлардың жіктелуі.
Дәрістің мақсаты: Пәннің мақсаты мен міндеттері және өндірістерде кездесетін төтенше жағдайлардың жіктелуі жайлы жалпы мағлұмат беру.

Кәсіпорындарда болатын төтенше жағдайдың түрлері:

— Өндіріс орындарында болатын апаттар (зауыт-тарда, шахталарда және т.с.с).

— Көлік жүйесіндегі апаттар.

— Түрлі жарылыстар мен өрттер (өндіріс орын-дарында, мүнай, газ қүбырларында, энергия жүйесінде, коммуналдық жүйеде және т.с.с).

Себептері: Бүгінде ғылыми-техникалық прогрестің шапшаң дамуынан өндіріс, қүрылыс, тау-кен байлығын өидіру, жаңа химиялық заттарды өндіріске енгізу сияқты іс-әрекеттер жүргізіліп жатыр. Бүндай қарқынды даму экономикаға әсер еткенімен, экологиялық апатқа әкеліп соғу қауіпі де туындап отырады. Кей жерлерде жаңа техниканы және технологияны, материалдарды пайда-лану ережелері сақталмайды, қауіпсіздік шаралары орындалмайды. Міне, осы сияқты қателіктердің салда-рынан апаттың болу қауіпі туындайды.

Авария бұл технологиялық процестің бұзылуы, механизмдердің, жабдықтар мен ғимараттардың бұзылуы.

Бақылау сұрақтары:

  1. Пәннің мақсаты мен міндеттері.

  2. Қауіпті және зиянды факторларды жіктеіз.

  3. ТЖ кезінде қолданылатын анықтамалар.

  4. Өндірістерде кездесетін ТЖ.

Ұсынылған әдебиеттер

1. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях / Б.С. Мастрюков. - Москва: Высшая школа, 2015. - 336 c.

2. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях в природно-техногенной сфере. Прогнозирование последствий / Б.С. Мастрюков. - М.: Academia, 2016. - 368 c.

3. Мугин, О. Г. Безопасность жизнедеятельности. Чрезвычайные ситуации / О.Г. Мугин. - М.: Мир, 2015. - 651 c.

4. Оноприенко, М. Г. Безопасность жизнедеятельности. Защита территорий и объектов экономики в чрезвычайных ситуациях. Учебное пособие / М.Г. Оноприенко. - М.: Дрофа, 2017. - 400 c.

5. Саво, И. Л. Как вести себя в чрезвычайных ситуациях / И.Л. Саво. - М.: Детство-Пресс, 2015. - 942 c.

6. Сергеев, В. С. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях / В.С. Сергеев. - М.: Академический проект, 2016. - 464 c.
Дәріс 2. Зиянды заттардың қауіптілік класстарының сипаттамасы. Авариялық химиялық улы заттардың жіктелуі.

Дәрістің мақсаты: Зиянды және улы заттардың қауіптілік кластары бойынша және авариялық улы заттардың жіктелуі туралы сипаттамасы туралы мағлұмат беру.


Жалпы улағыш – ағзаның жеке жүйелерін зақымдау (ОЖЖ, перифериялық жүйке және қан жүйелері) немесе бүкіл ағзаның улануы, сонымен қатар бүйрек, бауырдың патологиялық өзгерістерді тудырады (көміртек оксиды, цианисты қосылыстар, қорғасын, сынап және т.б.)

- тітіркендіргіш – дем алу жолдардың шырышты қабатының, көздің, өкпелердің, тері жамылғының тітіркенуі (хлор, аммиак, озон, күкірт және азот оксиды және т.б.)

- сенсибиализациялайтын - аллерген ретінде әсер етеді (формальдегидтер, ерітінділер, лак және т.б.)

- мутагенді – генетикалық кодтың бұзылуына, тұқымдас ақпараттың өзгеруі әкеледі (қорғасын, марганец, радиобелсенді изотоптар және т.б.);

- канцерогенды – нашар сапалы жаңа қалыптастырғышты туғызады (хром, никель, асбест, хош иісті көмір сутегі және т.б.)

- репродуктивті (детородную) функцияларға әсер ететін (сынап, қорғасын, стирол, радиобелсенді изотоптар және т.б.)

Мутагенді, канцерогенді және репродуктивті (детородную) функцияларға әсер ететін адам ағзасына химиялық қосылыстар әсерінің алыстанған салдарына жатады. Адам ағзасына әсері жылдар және он жылдықтар бойы көрінеді. Кейінгі ұрпақтарда әр түрлі эффектердің әсері де көрінеді.

Әсер ету сипаттамасы бойынша бөлінеді: жүйке- паралитикалық (зарин, зоман, V-газы); тері-іріндегіш (иприт); тұншықтырғыш (фосген, дифосген); жалпы улағыш (синилді қышқыл, хлорциан); психохимиялық (би-зед); тітіркендіргіш (хлор, ацетофенон, си-эс, адамсит, хлорпикрин).

Бақылау сұрақтары:

  1. Улы заттардың қауіптілік классы бойынша жіктелуі.

  2. Әсер ету түрлері бойынша жіктелуі.

  3. Авриялық химиялық қауіпті заттардың жіктелуі.

  4. Өндірістерде жиі қолданылатын улы заттардың түрлері.

Ұсынылған әдебиеттер

1. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях / Б.С. Мастрюков. - Москва: Высшая школа, 2015. - 336 c.

2. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях в природно-техногенной сфере. Прогнозирование последствий / Б.С. Мастрюков. - М.: Academia, 2016. - 368 c.

3. Мугин, О. Г. Безопасность жизнедеятельности. Чрезвычайные ситуации / О.Г. Мугин. - М.: Мир, 2015. - 651 c.

4. Оноприенко, М. Г. Безопасность жизнедеятельности. Защита территорий и объектов экономики в чрезвычайных ситуациях. Учебное пособие / М.Г. Оноприенко. - М.: Дрофа, 2017. - 400 c.

5. Саво, И. Л. Как вести себя в чрезвычайных ситуациях / И.Л. Саво. - М.: Детство-Пресс, 2015. - 942 c.

6. Сергеев, В. С. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях / В.С. Сергеев. - М.: Академический проект, 2016. - 464 c.


Дәріс 3. ТЖ зақымдаушы факторларының әсерінен қорғаудың негізгі әдістері. Адамды ауа соққы толқынынан қорғау әдістері.

Дәрістің мақсаты: Төтенше жағдай орын алған кезде зақымдаушы факторлардың әсерінен қорғаудың негізігі әдістері, ауа соққы толқынынан қорғау тәсілдері туралы мәлімет беру.

Халықтың ұжымдық қорғану құралдарына жатады:

- Баспана - бейбiт және соғыс уақытының ТЖ қатты әсер ететiн барлық факторынан қорғайтын герметикалық тәрізді қорғаушы ғимараттары. Жасырынған адамдардар баспанада жеке қорғану құралдаымен қолданылмайды.

- Радиацияға қарсы тасалары (РҚТ) - бұл адамдардың иондалған сәулеленуден, радиобелсенді заттарының, АҚХЗ тамшыларынан және биологиялық құралдардың аэрозолдерінен жұқтырудан қорғайтын ғимараттар.

- Қарапайым тасалар – бұл саңылау, траншея, жер үйлер. Олардың тұрғызуына уақытты көп керек етпейді, бiрақ олар адамдардың ТЖ нақтылы факторларынан тиiмдi қорғай алады.

Қорғаныс ғимараттар жіктеледі:

- Тағайындау бойынша (қалалар және ауылшаруашылық жердегi тұрғынның қорғауына) жалпы тағайындауды қорғаныш имараты және арнайы тағайындаулар танып бiледi - басқару органы, хабарлау және байланыстың жүйелерiнiң орналастыруы, емдеу мекемелерi үшiн.

- Орын-орнымен орналастырылуларына қарай кiрiстiрiлген және бөлек тұрған танып бiледi.

- Уақытына қарай тұрғызулар алдын ала тұрғызылған тез тұрғызылатын болып бөлінедi.

- Тығылатын жерлер қорғайтын қасиеттер бойынша 5 класстарға жiктеледi. Тығылатын жердiң қабiлеттiлiгiн қорғайтын қасиеттер, оның қоршаушы құралымдары қиратушы толқынның қысымының нақтылы артық шамаларын шыдауға анықталады.

- Сыйымдылықтар бойынша (600 адамға дейiн) аз сыйымдылықтың тығылатын жерi, (600-2000 адам) орташа сыйымдылық және (2000iрек адам) үлкен сыйымдылықтар танып бiледi.

- тығылатын жерлер ТЖ барлық қатты әсер ететiн факторларынан сенiмдi қорғауды қамтамасыз етуi керек;

- қоршаушы құралымдар биiк температуралардан қорғауға арналған қыздыру кедергiлердi алуы қажет;

  • тығылатын жерлер сәйкесiнше екi тәулiктердiң кемiнденiң адамдардың оларында болуына жабдықтаған болуы керек;

  • ПРУ иондайтын шығаруды әлсiретудi есептi еселiлiктi қамтамасыз етуi керек;

  • ПРУ адамдардың оларында ұзақ болуға арналған санитарлық-техникалық құрылымдармен қамтамасыз етуi керек;

- тасаның қарапайым олар адамдардың жарық арқылы шығаруы, енетiн радиация және қиратушы толқынның әсерiнен қорғай алу үшiн сайып келгенделермен сайланады. [1, б. 95-100; 2, б.392- 406; 3, б. 301-312].

Қорғаныс ғимараттар жіктеледі:

- Қорғаныс ғимараттарды тағайындау бойынша (қалалар және ауылшаруашылық жердегi тұрғынның қорғауына) жалпы тағайындауды және арнайы тағайындаулар танып бiледi - басқару органдарын, хабарлау және байланыс жүйелерiн, емдеу мекемелерiн орналастыруы үшiн керек.

Бақылау сұрақтары:

  1. ТЖ қорғау әдістері мен құралдары.

  2. Панаханалардың жалпы сипаттамасы.

  3. Соққы толқын дегеніміз не?.

  4. Соққы толқынынан қорғану әдістері.

  5. Соққы толқынының салдары мен себептері.

Ұсынылған әдебиеттер

1. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях / Б.С. Мастрюков. - Москва: Высшая школа, 2015. - 336 c.

2. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях в природно-техногенной сфере. Прогнозирование последствий / Б.С. Мастрюков. - М.: Academia, 2016. - 368 c.

3. Мугин, О. Г. Безопасность жизнедеятельности. Чрезвычайные ситуации / О.Г. Мугин. - М.: Мир, 2015. - 651 c.

4. Оноприенко, М. Г. Безопасность жизнедеятельности. Защита территорий и объектов экономики в чрезвычайных ситуациях. Учебное пособие / М.Г. Оноприенко. - М.: Дрофа, 2017. - 400 c.

5. Саво, И. Л. Как вести себя в чрезвычайных ситуациях / И.Л. Саво. - М.: Детство-Пресс, 2015. - 942 c.

6. Сергеев, В. С. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях / В.С. Сергеев. - М.: Академический проект, 2016. - 464 c.

Дәріс 4. Кәсіпорындарындағы төтенше жағдайлардың орын алу ықтималдылығын болжау әдістері.

Дәрістің мақсаты: Төтенше жағдайлардың орын алу ықтималдығын болжау әдістері туралы мәліметтер беру.

Төтенше жағдайларды болжау- бұл болжаудың сөзсіз қиын бағыты, авариялар мен апаттардың болжамдарын қалыптастыру үшін қалыптастырылған және сараптамалық әдістердің сәйкестігін пайдалану керек.

1Болжаудың қалыптастырылған әдістері

1.1. Экcтpaпoляция

1.2. Экoнoмикo-мaтeмaтикалық

болжау

1.3. Экoнoмикo-статистикалық

болжау

1.4. Имитaциялық моделдеу

2. Интyитивті (экcпepтті) болжау әдістері

2.1. Экcпepтті болжау

2.2. Логикалық модельдеу және болжау

Бақылау сұрақтары:

  1. ТЖ болжау дегеніміз не?.

  2. Болжау әдістеріне жалпы сипаттама.

  3. Болжау әдістерінің құралдары.

  4. Заманауй әдістер мен бқрыннан келе жатқан классикалық әдістер.

Ұсынылған әдебиеттер

1. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях / Б.С. Мастрюков. - Москва: Высшая школа, 2015. - 336 c.

2. Мастрюков, Б. С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях в природно-техногенной сфере. Прогнозирование последствий / Б.С. Мастрюков. - М.: Academia, 2016. - 368 c.

3. Мугин, О. Г. Безопасность жизнедеятельности. Чрезвычайные ситуации / О.Г. Мугин. - М.: Мир, 2015. - 651 c.

4. Оноприенко, М. Г. Безопасность жизнедеятельности. Защита территорий и объектов экономики в чрезвычайных ситуациях. Учебное пособие / М.Г. Оноприенко. - М.: Дрофа, 2017. - 400 c.

5. Саво, И. Л. Как вести себя в чрезвычайных ситуациях / И.Л. Саво. - М.: Детство-Пресс, 2015. - 942 c.

6. Сергеев, В. С. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях / В.С. Сергеев. - М.: Академический проект, 2016. - 464 c.

Дәріс 5. Кәсіпорындарындағы төтенше жағдайлардың салдарын бағалау және жою шаралары.

Дәріс мақсаты: Төтенше жағдайлардың салдарын бағалау және жою бойынша шаралар кешенін құру және қолдану бойынша мағлұматтар беру.

Химиялық жағдай деп ауаның, жердің, су қоймаларының, құрылыстардың, техниканың және т. б. улы заттардың немесе авариялық химиялық қауіпті заттардың (АХҚЗ) зақымдану ауқымы мен дәрежесі түсініледі.
Химиялық жағдайды бағалау бұл – ҚЗ немесе АХҚЗ зақымдану ауқымы мен сипатын анықтау, оның халық шаруашылығына және экономика нысандары мен АҚ төтенше жағдайлар күштерінің қызметіне әсерін талдау, өндірістің қызметкерлері мен тұрғындар үшін қауіптілік дәрежесін анықтау.

Химиялық жағдайды бағалау химиялық барлау деректері және басқа да бақылаулар бойынша кейіннен нақтылаулармен болжау әдісімен жүргізіледі.

Жалпы жағдайда, АХҚЗ зақымдану ауқымын болжау үшін бастапқы деректер қажет:

  1. Нысандағы АХҚЗ жалпы көлемі және олардың қорларын технологиялық сыйымдылықтар мен құбырларда орналастыру туралы деректер;

  2. Атмосфераға шығарылған АХҚЗ көлемі және олардың төселетін бетке төгілу сипаты ("еркін"," тұғырға " немесе "қоршалған");

  3. Метеорологиялық жағдайлар (ауаның тік тұрақтылығының дәрежесі инверсия, изотермия, конвекция бағыттары; жерге жақын желдің жылдамдығы және ауа температурасы);

  4. Нысандағы персонал мен халықтың қорғау құралдарымен қамтамасыз етілуі.

Бақылау сұрақтары:

  1. ТЖ болжау дегеніміз не?.

  2. Болжау әдістеріне жалпы сипаттама.

  3. Болжау әдістерінің құралдары.

  4. Заманауй әдістер мен бқрыннан келе жатқан классикалық әдістер.

Смотрите также файлы