Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:

Көптік жалғауы

Сөздер жекеше түрде де, көпше түрле де қолданыла береді. Көптік мағынаны білдіру үшін сөздерге көптік жалғауы жалғанады. Мысалы: ағаш-тар, көше-лер, қыз-дар.

Көптік жалғауының түрлері мыналар: -лар,-лер, -дар, -дер,-тар, - тер

Тәуелдік жалғауы

Тәуелдік жалғауы заттың біреуге немесе бір нәрсеге тәуелді (меншікті) екенін білдіреді. Тәуелденетін зат үш жақтың бірінші меншікті болып тұрады. Сол себепті тәуелдік жалғауының үш жағы және әр жақтың өзіне тән жалғаулары болады.

Мысалы:

Жекеше түр Көпше түр

І жақ -м, -ым, - ім, І жақ, -мыз, -ымыз, -міз, -іміз

ІІ жақ -ң, -ың, -ің, -ыңыз, -іңіз, ІІ жақ –тарың,-терің,-дарың,-

-ңыз,-ңіз дерің,-ларың,-лерің, -тарыңыз,- теріңіз, -дарыңыз, -деріңіз,-

ларыңыз,-леріңіз

ІІІ жақ -сы,-сі, -ы,-і, ІІІ жақ –сы, -сі,-ы,-і

Сөздердің тәуелденуі оңаша тәуелдену және ортақ тәуелдену болып, екіге бөлінеді.

Оңаша тәуелдену: Ортақ тәуелдену:

Менің үй-ім, қалам-ым Біздің үй-іміз, қалам-ымыз

Сенің үй-ің, қалам-ың Сендердің үй-лерің, қалам-дарың

Сіздің үй-іңіз, қалам-ыңыз Сіздердің үй-леріңіз, қалам-дарыңыз

Оның үй-і, қалам-ы Олардың үй-і, қалам-ы

Жіктік жалғау

Сөздің жіктік жалғауларын қабылдауын жіктелу дейді.

Жақ Жекеше Көпше

I Мен дәрігермін, оқушымын Біз дәрігерміз, оқушымыз

ІІ Сен дәрігерсің, оқушысың. Сіз дәрігерсіз, оқушысыз

Сендер дәрігерсіңдер, оқушысыңдар. Сіздер дәрігерсіздер, оқушысыздар.

III Ол дәрігер, оқушы. Олар - дәрігерлер, оқушылар.

Септік жалғауы

Сөздердің септік жалғауларын қабылдауын септелу дейді.

1. 
   Атау – кім? не?
   
2. 
   Ілік – кімнің? ненің? –ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің.
   
3. 
   Барыс – кімге? неге? қайда? –ға, -ге, -қа, -ке.
   
4. 
   Табыс – кімді? нені? -ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті.
   
5. 
   Жатыс – кімде? неде? қайда? –да, -де, -та, -те.
   
6. 
   Шығыс – кімнен? неден? қайдан? –нан, -нен, -тан, -тен, -дан, -ден.
   
7. 
   Көмектес – кіммен? немен? –мен, -бен, -пен.
   

---

Смотрите также файлы

• Обучающийся Пилясова Кристина Артемовна Преподаватель Сазонова Элеонора Борисовна Практическое занятие.rtf

• Деньги откуда они берутся и кто их контролирует.docx

• Номер урока 1 Раздел Выдающиеся личности народа Казахстана Тема урока Выдающиеся личности в истории Казахстана. Публицистический стиль. Инверсия. Перифраз.docx

• Курсовая работа наложение ареста на имущество.rtf

• А. К. Маркова предполагала что, человек, со своей готовой яконцепцией, сравнивает себя с некоторым идеалом (Яидеальный), который этот человек представляет в своем сознании. По мнению этого автора, у профессионало.rtf