ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 30.11.2023
Просмотров: 168
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
-
Енуліктің негізгі анықтамалары мен заңдары.
Диффузия – латынша diffusio, орысша – разлитие, қазақша – енулік –заттардың бір-біріне таралып тығыздықтары теңелгенше маңызалмасуы.
Дененің F бетіне тік бағытты өтетін маңыздық пен оның тығыздығыЕгер қоспаның ыстықтығы мен қысымы тұрақты болмаса, тығыздық енулікке жылулық пен қысымдық енуліктер қосылып, ыстықтық пен қысым енулігіне (термобародиффузияға) айналады. Ағынды ортада енулік пен жылы-лық затшалық және ағындық болады
« 02 » қыркүйек 2022ж. Хаттама № 1
ЖЭҚ (ТЭУ) кафедра меңгерушісі Кибарин А.А.
Алматы энергетика және байланыс университеті
Жылуэнергетика қондыргыларының кафедрасы
Жылутехнологияларының аппараттары мен процестеріндегі жылумаңызалмасу пәні
ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ № 23
-
Бір өлшемді ағынның қозғалыс теңдеулері.
Жоғарыда айтылғандай, бір өлшeмді ағынның көрсеткіштері (жылдамдық, қысым және т.б.) бағыты жылдамдық мегземесінің (векторының) бағытымен бірдей біp мекендікке тәуелді болады.
Шындығында, бір өлшемді ағындар болмайды, бірақ үш өлшемді қозғалысты ағын қимасы бойынша орташаланған жылдамдықтың көмегімен бір өлшемді қозғалысқа келтіруге болады (4.1-сурет). Орташаланған жылдамдық ағын бойынша өзгереді.
Бір өлшемді ағындарды сипаттау үшін, тиісті түзеткіш еселеуіштер кіргізіп кішкене ағын түтігіне алынған теңдеулерді пайдаланады. Түзеткіш еселеуіш ағын қимасындағы жергілікті жылдамдықтың таралуы біркелкі еместігін есепке алады.
Бір өлшeмді ағындар үшін қозғалыс теңдеулері аумақылық (интегралдық) түрде болады, оларды бірден есептеу жүргізуге қолданамыз. Ал екі не үш өлшемді ағындар үшін қозғалыс теңдеулері шаққылық (дифференциялдық) түрде болады.
-
Сұйық қозғалысының тәртіптері.
1883 ж. О.Рейнольдс сұйық қозғалысын тәжірибе арқылы зерттеп ретті (ламинарлық) және ретсіз (турбуленттік) деген екі қозғалыс тєртіптері болатынын анықтады. Рейнольдс сұйықтың қозғалу тәртіптерінің көлденең қима бойынша орташа жылдамдықтан , құбырдың диаметрі d және тұтқырлықтың келтірілген еселеуішінен тұратын өлшемділіксіз жиынтыққа тәуелді екенін анықталады
Re=vd/v
Бұл Ұлшемділіксіз жиынтыќ Рейнольдс саны деп аталады. Ағыстың реттіден ретсіз түріне ауысқандағы Рейнольдс санының мәнін аумалылық саны деп атайды және Rea деп белгіленеді. Re
-
Үштік сәйкестік. Маңызалмасудың шаққылық және ұқсастық
теңдеулері.
« 02 » қыркүйек 2022ж. Хаттама № 1
ЖЭҚ (ТЭУ) кафедра меңгерушісі Кибарин А.А.
Алматы энергетика және байланыс университеті
Жылуэнергетика қондыргыларының кафедрасы
Жылутехнологияларының аппараттары мен процестеріндегі жылумаңызалмасу пәні
ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ № 24
-
Сұйық қозғалысының тәртіптері.
Сұйық қозғалысының тәртібі оның мінез-құлқы мен қозғалысын анықтайтын гидродинамика заңдарымен сипатталады. Міне, сұйықтық қозғалысына қатысты кейбір негізгі ұғымдар мен заңдар:
Массаның сақталу заңы: Тұйық жүйеде сұйықтың массасы тұрақты болып қалады. Бұл белгілі бір аймаққа ағып жатқан сұйықтықтың көлемі сол аймақтан шығатын сұйықтықтың көлеміне тең болуы керек дегенді білдіреді.
Импульстің сақталу заңы: Сұйықтыққа сыртқы күштер әсер етпесе, оның импульсі тұрақты болып қалады. Егер сұйықтыққа күш әсер етсе, ол сұйықтықтың импульсін өзгертіп, оның қозғалуына әкеледі.
Бернулли теңдеуі: Бернулли теңдеуі сұйықтық жылдамдығы, қысым және биіктік арасындағы байланысты сипаттайды. Ол сұйық ағынының бойымен көлем бірлігіне келетін қысымның, кинетикалық энергияның және потенциалдық энергияның қосындысы тұрақты болып қалатынын айтады.
Қиындық: Сұйықтық қозғалысы хаотикалық және болжау мүмкін емес болғанда, қыңырлық (немесе турбуленттілік) пайда болады. Бұл, мысалы, ағынның жоғары жылдамдықтарында немесе кедергілер болған кезде орын алады.
Ламинарлық ағын: Ламинарлық ағын сұйықтықтың біркелкі және реттелген қозғалысымен сипатталады. Бұл жағдайда сұйық қабаттар көлденең ағындарсыз бір-біріне параллель қозғалады.
-
Сұйық қозғалысының жылдамдығы мен үдеуі.
Сұйықтықтың жылдамдығы мен үдеуі гидродинамикадағы іргелі ұғымдар, сұйықтықтардың қозғалысын зерттейтін ғылым.
Сұйықтықтың жылдамдығы оның белгілі бір бағытта қозғалу жылдамдығын білдіреді. Сұйықтықтың жылдамдығы әдетте секундына метрмен (м/с) өлшенеді. Мысалы, егер су ағыны 1 м/с жылдамдықпен қозғалса, бұл оның әр секунд сайын көрсетілген бағыт бойынша 1 метрге жылжып тұратынын білдіреді.
Сұйықтық үдеуі, керісінше, сұйықтық жылдамдығының уақыт бойынша өзгеруін білдіреді. Егер сұйықтықтың жылдамдығы өзгерсе, онда оның үдеуі болады. Сұйықтықтың үдеуі секундына метр квадратпен (м/с²) өлшенеді. Мысалы, су ағынының үдеуі 2 м/с² болса, бұл оның жылдамдығы секунд сайын 2 м/с артып отырғанын білдіреді.
Сұйықтықтың үдеуіне қысымның өзгеруі, үйкеліс немесе ауырлық күші сияқты әртүрлі факторлар себеп болуы мүмкін. Сұйықтық үдеуі оң (жылдамдықтың жоғарылауы) немесе теріс (жылдамдықтың төмендеуі) болуы мүмкін екенін ескеру маңызды.
-
Химиялық тектесулердегі жылумаңызалмасу.
Жылу алмасу химиялық реакциялардың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Заттар арасындағы химиялық өзгерістер кезінде жылу жұтылады немесе бөлінеді. Бұл жылу алмасу энергияның сақталу заңымен сипатталады.
Эндотермиялық реакция кезінде жүйе қоршаған ортадан жылуды сіңіреді, нәтижесінде жүйенің энергиясы артады. Нәтижесінде реакция жылуды сіңіреді және әдетте қоршаған ортаның салқындатылуымен бірге жүреді. Эндотермиялық реакцияның мысалы ретінде аммиактың азот пен сутегіге ыдырауын келтіруге болады:
2NH₃(г) → N₂(г) + 3H₂(г) + жылу
Екінші жағынан, экзотермиялық реакция қоршаған ортаға жылу бөледі, бұл жүйе энергиясының төмендеуіне әкеледі. Нәтижесінде реакция әдетте қоршаған орта температурасының жоғарылауымен бірге жүреді. Метанның жануы экзотермиялық реакцияның мысалы болып табылады:
CH₄(г) + 2O₂(г) → CO₂(г) + 2H₂O(г) + жылу
Химиялық реакциялардағы жылу алмасу температура, қысым және катализаторларды пайдалану сияқты реакция жағдайларын анықтауда маңызды рөл атқара алады. Жылу алмасуды басқару арқылы реакцияның жылдамдығы мен тиімділігін бақылауға болады.
« 02 » қыркүйек 2022ж. Хаттама № 1
ЖЭҚ (ТЭУ) кафедра меңгерушісі Кибарин А.А.
Алматы энергетика және байланыс университеті
Жылуэнергетика қондыргыларының кафедрасы
Жылутехнологияларының аппараттары мен процестеріндегі жылумаңызалмасу пәні
ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ № 25
-
Сұйық қозғалысының тәртіптері.
Сұйық қозғалысының тәртібі оның мінез-құлқы мен қозғалысын анықтайтын гидродинамика заңдарымен сипатталады. Міне, сұйықтық қозғалысына қатысты кейбір негізгі ұғымдар мен заңдар:
Массаның сақталу заңы: Тұйық жүйеде сұйықтың массасы тұрақты болып қалады. Бұл белгілі бір аймаққа ағып жатқан сұйықтықтың көлемі сол аймақтан шығатын сұйықтықтың көлеміне тең болуы керек дегенді білдіреді.
Импульстің сақталу заңы: Сұйықтыққа сыртқы күштер әсер етпесе, оның импульсі тұрақты болып қалады. Егер сұйықтыққа күш әсер етсе, ол сұйықтықтың импульсін өзгертіп, оның қозғалуына әкеледі.
Бернулли теңдеуі: Бернулли теңдеуі сұйықтық жылдамдығы, қысым және биіктік арасындағы байланысты сипаттайды. Ол сұйық ағынының бойымен көлем бірлігіне келетін қысымның, кинетикалық энергияның және потенциалдық энергияның қосындысы тұрақты болып қалатынын айтады.
Қиындық: Сұйықтық қозғалысы хаотикалық және болжау мүмкін емес болғанда, қыңырлық (немесе турбуленттілік) пайда болады. Бұл, мысалы, ағынның жоғары жылдамдықтарында немесе кедергілер болған кезде орын алады.
Ламинарлық ағын: Ламинарлық ағын сұйықтықтың біркелкі және реттелген қозғалысымен сипатталады. Бұл жағдайда сұйық қабаттар көлденең ағындарсыз бір-біріне параллель қозғалады.
-
Тұтқырлық. Ньютон және Бингем үйкеліс заңдары.
Тұтқырлық – заттың бір-біріне қатысты жылжу кезінде қабаттардың сырғуына қарсы тұру қасиеті. Ньютон және Бингемнің үйкеліс заңдары денелер тұтқыр ортада қозғалған кездегі үйкеліс құбылысын сипаттайды.
Ньютонның үйкеліс заңы:
Ньютонның үйкеліс заңы үйкеліс күші, сырғанау жылдамдығы және дененің тұтқыр ортамен жанасу аймағы арасындағы байланысты тұжырымдайды. Ньютонның үйкеліс заңына сәйкес үйкеліс күші (F) сырғанау жылдамдығына (v) және жанасу аймағына (A) пропорционал және тұтқырлық коэффициентіне (η) кері пропорционал:
F = η*A*v
мұндағы F – үйкеліс күші, η – тұтқырлық коэффициенті, А – жанасу аймағы, v – сырғанау жылдамдығы.
Бингемнің үйкеліс заңы:
Бингемнің үйкеліс заңы (немесе сырғанау заңы) дененің тұтқыр орта ішіндегі критикалық жылдамдықтан үлкен жылдамдықпен қозғалысын білдіреді. Бұл заңға сәйкес, дене тұтқыр ортада сырғанау кезіндегі үйкеліс күші (F) жылдамдық (v) мен шекті жылдамдық (vcrit) арасындағы айырмашылыққа пропорционал болады:
F = η * (v - vcrit)
мұндағы F – үйкеліс күші, η – тұтқырлық коэффициенті, v – сырғанау жылдамдығы, vcrit – критикалық жылдамдық.
Ньютонның үйкеліс заңы төмен сырғанау жылдамдықтарында қолданылады және жанасу аймағына байланысты, ал Бингемнің үйкеліс заңы критикалық жылдамдыққа жеткенде қолданылады және жылдамдық пен критикалық жылдамдық арасындағы айырмашылыққа байланысты. Екі заң да тұтқыр ортадағы үйкелісті сипаттауға көмектеседі және ғылым мен техниканың әртүрлі салаларында қолданылады.
-
Дене мен қоршауының сәулелену жылуалмасуы.
Сәулелену жылу алмасу - электромагниттік сәулелену арқылы дене мен оның қоршаған ортасы арасындағы жылуды беру процесі. Ол дененің жылулық сәулелену деп аталатын электромагниттік толқындар түріндегі энергияны сәулелену қабілетіне негізделген.
Сәулелену жылу алмасу процесі жылулық сәулелену заңдарымен, атап айтқанда Стефан-Больцман заңымен және Вен заңымен реттеледі. Міне, осы заңдардың қысқаша сипаттамасы:
Стефан-Больцман заңы:
Стефан-Больцман заңы дене температурасының төртінші дәрежесіне (T) пропорционал уақыт бірлігінде шығаратын жылу энергиясының (Q) мөлшерін анықтайды:
Q = ε * σ * A * T^4
мұндағы Q – сәулелену энергиясының мөлшері, ε – дене бетінің сәуле шығару қабілеті (0-ден 1-ге дейін), σ – Стефан-Больцман тұрақтысы (σ ≈ 5,67 × 10^−8 Вт / (m^2 * K^4) )), А - дененің аудан беті, Т - дененің абсолютті температурасы.
Стефан-Больцман заңы температура төртінші дәрежеге дейін жоғарылағанда сәулелену энергиясының мөлшері арта түсетінін көрсетеді.
Винн заңы:
Винн заңы берілген температурадағы дененің максималды сәулелену қарқындылығын оның спектрлік таралуымен байланыстырады. Виен заңы бойынша сәулеленудің максималды толқын ұзындығы (λmax) дене температурасына (T) кері пропорционал:
λmax * T = const
мұндағы λmax – максималды сәулелену толқынының ұзындығы, T – дененің абсолютті температурасы.
Винн заңы белгілі бір температурадағы дененің ең үлкен сәулелену қарқындылығының қай толқын ұзындығының диапазонында орналасқанын анықтауға мүмкіндік береді.
Осылайша, дене жылу энергиясын электромагниттік сәуле түрінде шығарады, ал сәулеленудің мөлшері дененің және оның бетінің температурасына, сондай-ақ беттің сәуле шығару қабілетіне байланысты. Дененің және оның бетінің температурасы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол көбірек жылу энергиясын шығарады.
Сонымен бірге дене қоршаған ортадан жылу сәулелерін де сіңіреді. Жұтылған сәулелену мөлшері қоршаған беттердің сәуле шығару қабілетіне және олардың температурасына байланысты. Егер дене жылы ортада немесе қыздырылған заттардың жанында болса, ол сәулеленуінен гөрі көбірек жылуды сіңіреді және керісінше.
Сәулелену жылу алмасу электрониканы салқындату, атмосферадағы жылу алмасу, кеңістіктегі денелердің жылу сәулеленуі және т.б. сияқты әртүрлі процестерде маңызды рөл атқарады. Радиациялық жылу алмасуды түсіну ғалымдар мен инженерлерге денелер мен қоршаған орта арасындағы жылу алмасуды тиімді модельдеуге және басқаруға мүмкіндік береді.
« 02 » қыркүйек 2022ж. Хаттама № 1
ЖЭҚ (ТЭУ) кафедра меңгерушісі Кибарин А.А.
Алматы энергетика және байланыс университеті
Жылуэнергетика қондыргыларының кафедрасы
Жылутехнологияларының аппараттары мен процестеріндегі жылумаңызалмасу пәні
ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ № 26
-
ЖМА пәнінің міндеті мен ілімдік әдісі.
ЖМА-ның мақсаты – жылумаңызалмасу қарқынын реттеу заңдары мен заңдылықтарын зерттеп, үнемді және мекен қорғаулы пайдалану.
ЖМА-ның қолданбалық негізгі міндеттері – қуаты Q берілген қондырғы жобаланғанда, оның қажетті жылуалмасу F бетін анықтау, ал – істегі қондырғының қуаты тексерілгенде (F белгілі) - Q-ді анықтау болады.
Жылумаңызалмасу пәнінде, аталған пәндерге қоса, теориялық механика мен затшалық және математикалық физикалардың құбылыстары мен негізгі ілімдері ұштасқан. Сондықтан ЖМА-ның теориясы өте күрделі. Бір Навье-Стокс теңдеуін шешу мәселерімен осы кезеңгі аса дарынды, аттары аңызға айналған, Мұқтарбай Өтелбаев секілді, белгілі ұлы математиктер табысты айналысуда. Ал тіршілікті көп жағдайларда жылуқайраттық пен жылутәсілдік пәндерінің негізгі ілімі - феноменологиялық (грекше ойға келген) теория. Мұнда зат және оның 2 құбылысы затшалық (молекулалық) құрылысымен байланыстырылмай, тек ойлап табылған қасиет арқылы теоиялық қорытынды іс жүзіне сай келтіріледі.
Жылуалмасудың әдісі - дененің ыстықтық (температура) айырымымен анықталатын жалпы күрделі құбылыстарын келесі түрлеріне бөліп зерттеуде. Жылуөткізгіштік түрі дененің әртүрлі ыстықтықтағы ішкі құрылымдық затшалар қозғалысы арқылы анықталады. Дене мен оны қоршаған сұйықтың жылуалмасуын – жылуберу деп атаймыз. Денемен ажырасқан сұйықтардың (жылутасығыштардың) жылуалмасуын – жылуөту дейміз. Толық ыстықтықты денелерге – сәйлелену жылуалмасуы деп аталанады. Заттардың тығыздық айырымдары арқылы алмасуын маңызалмасу дейді.
ЖМА-да келесі атаулар мен олардың белгілері пайдаланады:
Qτ - жылу (количество тепла, қайраттың (энергияның) бір түрі), Дж;
Qτ/τ = Q -(ыстықтық айырымымен анықталатын) жылу ағыны (тепловой поток), жылылық (теплота), жылу қуаты (тепловая мощность), Дж/с = Вт;
Qτ/(Fτ) = Q/F = q - жылу ағынының (жылылықтың, жылу қуатының) F беттік тығыздығы (поверхностная плотность теплового потока (теплоты, тепловой мощности)), Вт/м2 ;
q/∆t = φ – жылуалмасу қарқыны, Вт/(м2К).
Сонымен жылу ағыны (жылылық, жылу қуаты) Q = φ∆tF, Вт. Мұндағы φ = λ/δ – жылуөткізгіштік еселеуіші λ (Вт/(мК)), қалыңдығы δ мен бет ыстықтықтарының айырымы ∆t = t1 – t2 (К, 0С) дене жылуөткізгіштік-нің меншікті мәні, Вт/(м2К), немесе: φ = α – бет пен сұйық ыстықтықтары tб, tc және олардың айырымы ∆t= tб – tc ( 0С) дене беті мен сұйықтың аралығындағы жылуберу еселеуіші, Вт/(м2К); φ = k – сұйық ыстықтықтары tс1, tc2 және олардың айырымы ∆t = tc1 – tc2, 0С-дегі жылуөту еселеуіші, Вт/(м2К); F – дененің жылуалмасу беті, м 2 ; τ – жылумаңызалмасу уақыты, c.
-
Газдардың теңдесуі.
Газдардың тепе-теңдігі деп газдар жүйесіндегі барлық физикалық және химиялық процестер газдың қысым, көлем және температура сияқты макроскопиялық қасиеттерін өзгертпей жүретін күйді айтады. Газ тепе-теңдігіне әртүрлі жүйелерде, соның ішінде ашық және жабық ыдыстарда, реакциялық қоспаларда және атмосферада қол жеткізуге болады.
Газ тепе-теңдігінің бірнеше түрі бар:
Механикалық тепе-теңдік:
Газдардың механикалық тепе-теңдігі жүйедегі газ қысымы оның барлық бөліктерінде бірдей болғанда қол жеткізіледі. Бұл ыдыс ішіндегі газ молекулаларының қозғалысына және олардың арасындағы соқтығыстарға байланысты. Мысалы, жабық ыдыста механикалық тепе-теңдікке жеткенде оның барлық бөліктеріндегі газ қысымы тұрақты болады.
Жылулық тепе-теңдік:
Газдардың жылулық тепе-теңдігі жүйедегі газдың температурасы оның барлық бөліктерінде бірдей болғанда жетеді. Бұл олардың қозғалысы нәтижесінде газ молекулаларымен берілетін энергия жүйеде біркелкі таралады дегенді білдіреді. Жылулық тепе-теңдіктің нәтижесінде газдың температурасы тұрақты болады.
Химиялық баланс:
Газдардың химиялық тепе-теңдігі реакциялық қоспаларда тура реакцияның жылдамдығы кері реакция жылдамдығына тең болғанда пайда болады. Бұл күйде әрекеттесуші заттар мен өнімдердің концентрациясы уақыт өте тұрақты болып қалады және өнімдердің немесе әрекеттесуші заттардың жинақталуы болмайды.
Газдардың тепе-теңдігі газ молекулаларының термодинамикасының және кинетикасының принциптерімен анықталады. Оны қысым, температура, концентрация және жүйенің көлемі сияқты факторларды өзгерту арқылы өзгертуге болады. Мысалы, қысымның өзгеруі реакциядағы тепе-теңдікті өзгертуі мүмкін, ал температураның өзгеруі газ көлемінің өзгеруіне әкелуі мүмкін.
-
Қалқалардың жылу оқшаулағыштық әрекеті.
Қалқалардың жылу оқшаулау әсері олардың әртүрлі аумақтар немесе орталар арасындағы жылу беруді азайту қабілетінде жатыр. Қабырғалар, едендер, төбелер немесе оқшаулағыш материалдар сияқты қалқалар жылу ағынына тосқауыл болып, оның өтуіне жол бермейді.
Қалқалардың жылу оқшаулау әсеріне әкелетін негізгі механизмдерге мыналар жатады:
Жылу өткізгіштігі:
Құрылыста қолданылатын көптеген материалдардың жылу өткізгіштігі төмен, яғни жылуды жақсы өткізбейді. Мұндай материалдар жақсы жылу оқшаулау ретінде қызмет ете алады, өйткені олар бөлім арқылы жылудың берілуін шектейді.
Радиациялық жылу алмасу:
Кейбір материалдар мен жабындардың жылулық сәулеленуді көрсету қабілеті жоғары. Бұл оларға жылуды бөлмеге қайтаруға немесе оны бөлім арқылы жоғалтып алмауға мүмкіндік береді.
Конвективті жылу алмасу:
Қалқандардағы ауа саңылаулары немесе жабық құрылымды оқшаулағыш материалдарды пайдалану конвективтік жылу беруді азайтуы мүмкін. Мұндай материалдар ауаның қозғалысына кедергі келтіреді және конвекция арқылы жылуды азайтады.
Тығыздау және ылғалдан қорғау:
Жылу оқшаулаудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін қалқаларды жақсы герметизациялау және ылғалдың енуінен қорғау да маңызды. Ылғал материалдардың жылу өткізгіштігін арттырып, олардың жылуды сақтау қабілетін төмендетуі мүмкін.
Бөлмелердің жылу оқшаулау қасиеттері ғимараттардың энергия тиімділігі үшін маңызды. Жақсы жылу оқшаулау жылыту және ауаны баптау үшін энергияны тұтынуды азайтуға, үй ішіндегі қолайлы жағдайларды жасауға және жылыту және салқындату жүйелеріне жүктемені азайтуға көмектеседі.
« 02 » қыркүйек 2022ж. Хаттама № 1
ЖЭҚ (ТЭУ) кафедра меңгерушісі Кибарин А.А.
Алматы энергетика және байланыс университеті
Жылуэнергетика қондыргыларының кафедрасы
Жылутехнологияларының аппараттары мен процестеріндегі жылумаңызалмасу пәні
ЕМТИХАНДЫҚ БИЛЕТ № 27
-
ЖМА пәнінің міндеті мен ілімдік әдісі.
ЖМА-ның мақсаты – жылумаңызалмасу қарқынын реттеу заңдары мен заңдылықтарын зерттеп, үнемді және мекен қорғаулы пайдалану.
ЖМА-ның қолданбалық негізгі міндеттері – қуаты Q берілген қондырғы жобаланғанда, оның қажетті жылуалмасу F бетін анықтау, ал – істегі қондырғының қуаты тексерілгенде (F белгілі) - Q-ді анықтау болады.
Жылумаңызалмасу пәнінде, аталған пәндерге қоса, теориялық механика мен затшалық және математикалық физикалардың құбылыстары мен негізгі ілімдері ұштасқан. Сондықтан ЖМА-ның теориясы өте күрделі. Бір Навье-Стокс теңдеуін шешу мәселерімен осы кезеңгі аса дарынды, аттары аңызға айналған, Мұқтарбай Өтелбаев секілді, белгілі ұлы математиктер табысты айналысуда. Ал тіршілікті көп жағдайларда жылуқайраттық пен жылутәсілдік пәндерінің негізгі ілімі - феноменологиялық (грекше ойға келген) теория. Мұнда зат және оның 2 құбылысы затшалық (молекулалық) құрылысымен байланыстырылмай, тек ойлап табылған қасиет арқылы теоиялық қорытынды іс жүзіне сай келтіріледі.
Жылуалмасудың әдісі - дененің ыстықтық (температура) айырымымен анықталатын жалпы күрделі құбылыстарын келесі түрлеріне бөліп зерттеуде. Жылуөткізгіштік түрі дененің әртүрлі ыстықтықтағы ішкі құрылымдық затшалар қозғалысы арқылы анықталады. Дене мен оны қоршаған сұйықтың жылуалмасуын – жылуберу деп атаймыз. Денемен ажырасқан сұйықтардың (жылутасығыштардың) жылуалмасуын – жылуөту дейміз. Толық ыстықтықты денелерге – сәйлелену жылуалмасуы деп аталанады. Заттардың тығыздық айырымдары арқылы алмасуын маңызалмасу дейді.