Файл: Лекция. Таырыбы . А. Ясауи мектебі мен ізбасар шкірттері Лекция жоспары . А. Ясауи мектебі Ізбасар шкірттері Лекцияны оыту нтижелері.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 01.12.2023

Просмотров: 87

Скачиваний: 10

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

11-лекция. Тақырыбы: Қ.А.Ясауи мектебі мен ізбасар шәкірттері

Лекция жоспары:

  1. Қ.А.Ясауи мектебі

  2. Ізбасар шәкірттері

Лекцияның оқыту нәтижелері:

1.білім алушы ясауи мәдениетінің ерекшелігін түсініп, қоғамдағы әлеуметтік, этикалық, конфессиялық, мәдени ерекшеліктермен салыстыра біледі;

2.Ясауи дүниетанымын көпшілікке жеткізу дағдыларын көрсетеді;

3.Түркі халықтарының дүниетанымындағы ортақ сопылық мәселелерін шешу барысында өз көзқарастарын, идеалдарын жақтауда жоғары сенімділік көрсетеді;

Лекцияның мазмұны:

Халық арасындағы аңыздарға қарағанда Ахмет Ясауидің дүниенің төрт бұрышынан келген 99 000 шәкірті болған екен. Ұлы бабамыздың рухани софрасынан нәр алған осы iзбасарлары көпшiлiктiң көңiлiне құдайдың нұрын септi, халықтың көңiл сарайын ашты, Хаққа алып баратын тура жолды көрсетiп бердi. Тарихи жазбалар мен халық аузындағы аңыз-әпсаналар бойынша Қожа Ахметтiң атақты орынбасарлары мыналар: Әмір Әли Хәкім, Хасан Бұлғани (Бұлғари), Имам Мерғази (Мәруази), Шейх Осман Мағриби.

Тарихи мәлiметтерге қарағанда Ясауидiң Мирату-л-Құлуб деген шығармасын жинақтаған атақты орынбасары - Сопы Мұхаммед Данышменд Зернуки ұстазынан алған бiлiмiн отырарлықтарға насихаттаған және сол қалада дүниеден өткен.

Халық аузындағы әңгiмелерге және Диуани Хикаметке қарағанда ұлы бабамыздың жоғарыдағы орынбасарларынан өзге Машын баба (Баба Мешін) атты iзбасары болған және ол - хикметтер тәрiздi “Әрбайн”, “Қылует” атты еңбектердiң авторы, тіпті Қожа Ахметпен бірге үш рет қылуетханаға түскен деген мәліметтер де бар.

Әзіреті Сұлтанның жолын басушы атақты iзбасары - әйгілі Арыстанбабтыңұлы Мансұр ата. Халық аңыздарына қарағанда Мансұр ата ұстазынан кейiн Ахметтiң қара шаңырағына иелiк еткен, одан кейін қара шаңырақ Тәж Қожаға өткен (Бұл атақты Зеңгі бабаныңәкесі).

Түркі халқына ең танымал Ахмет Ясауидіңүшінші ізбасары – Сүлеймен Хәкім ата Бақырғани екенi баршамызға аян. Әз Ахметтің жөн сілтеуімен ол Хорасан өлкесінде софрасын жайған және Хәкiм ата - «Ақырзаман кітабы», «хазіреті Мәриям кітабы» атты шығармалардың авторы.

Аңыздық мәлiметтерге қарағанда Хәкім ата аталмыш өлкеде көптеген дәруiштер жетiлдiрген. Орынбасарлары iшiндегi аты аңызға айналған атақтысы - Зеңгі баба. Зеңгі ата – Атын Орда хандарының мұсылман болуына себепкер болған ¦зын Хасан ата, Сейіт ата, Садыр ата және Бәдір атаның ұстазы.


2. Ахмет Ясауидіңқыпшақ өлкесiндегi ізбасарлары. Қожа Ахмет Ясауидің атақ-даңқы тек Орта Азия өлкесiне ғана емес, қыпшақтар арасына да кеңінен танымал болған. Әзіреті Сұлтанның нұсқауымен тікелей барған шәкірттері де, шәкірттерінің шәкірттері де қыпшақтар арасында Ясауидің ілімін таратқан. Солардың бірі - Бираш сопы. Жоғарыда баяндалғаны сияқты Бираш Ясауидің нұсқауымен аталмыш өлкеге жіберілген. Бираш сопының iзбасары - Ешмехмет те 36 жыл шейх болған және «Шейх Баба» деген атпен қыпшақтар арасында танымал болған. Қыпшақтар арасында Ясауи жолын қуушылардың бiрi - атақты Шейх Хаятуллаћтың шәкiртi Ыдырыс та - Ясауи жолындағы дәруiш. Сондай-ақ Ыдырыс сопының орынбасары деп қазандықҚасым Шейхты айта аламыз. Ақ Еділдің жоғарғы жағында Ясауи шәкірттерінің тағы бірі - Қожа Әмір Келалдыңқабірі бар.

3. Батыс түркi халықтары арасындағы Ясауидiң iзбасарлары. Аңыз бойынша Ахмет Ясауидің рухани әсері Анадолы, Балқан,Әзірбайжан қысқасы бүкіл батыс түркілеріне кеңінен мәлім болған. ¦лы бабамыздың тікелей жөн сілтеуімен, көптеген дәруіштері Рұм өңіріне ағылғанын аңыздардан білеміз.

Әулие Челебидің мәлімдеуі бойынша Аушар Баба, Пір Деде, Ақязылы, Қыдемлі Баба Сұлтан, Гейіклі (Киікті) Баба, Абдал Мұса, Хорос Деде сияқты аталған өлкеде Ясауи дәруіштерініңқабірі көптеп кездеседі.

Сонымен қатар аңыз бойынша Жин Осман, Шейх Нүсрет, Гажгаж (Гыжгыж) Деделер - Ахмет Ясауидің шәкірттері.

Әзiретi Ахмет Ясауидің Анадолыдағы мәшһүр жолын қуушысы – Қажы Бекташ Уәлi. Батыс түркiлерi арасындағы аңыз-әпсаналарға қарағанда Қажы Бекташ Уәлi Ясауи жолын қуушы - Лұқпан Перенден Хорасанда-ақ дәріс алған. Әпсана желiсiне қарағанда оған Анадолыға (Анатолия, Кiшi Азия) бару жүктелген, Қыршећирде (Сулуджа қараћөйүк) ол рухани софрасын жайған және көптеген дәруiштiң көңiл көзi ашылуына себепкер болған. Қажы Бекташ Уәлi – бүгiнгi Бекташилiк тариқатының құрушысы. Аталмыш түркi дәруiшiнiң атақты iзбасарлары - ТаптұқӘмре, Сары Салтұқ, Барақ Баба. Ал бүгiнгi өлеңдерi мен дүниетанымдары көпшiлiк қауымға мәшһүр Жүнiс Әмiре ТаптұқӘмренiң берекелi рухани софрасынан рухани нәрмен сусындаған.

Оқытудың техникалық құралдары: интерактивті тақта,проекторсызба – кестелер, бейнефильмдер, слайдтар, карталар, CD, DVD плеер, аудио магнитофон

Лекция оқытудың әдістері мен түрлері:
баяндау,түсіндіру,диалог

Деңгейлік тапсырмалар (20 ұпайға дейін):

Күрделі деңгей:

1.Ахмет Ясауидің шәкірттері

2. Қыпшақ өлкесіндегі шәкірттері
Орта деңгей:

1. Рум өлкесіндегі шәкірттері

2. Сопы Данышман Зарнуқи

Жеңіл деңгей:

1. Қажы Бекташ Уәли

2. Ахмет Ясауидің қанша шәкірті болды

БӨЖ және ОБӨЖ тапсырмалары (30 ұпайға дейін): Ясауидің сопылық түсінігі-шынайы түркілік мұсылмандықжол,Қ.А.Ясауидің ізбасарлары, Ұлттық мәдениет жүйесіндегі Қ.А.Ясауи мұрасының маңызы,Ясауи дүниетанымында моральдық ұстындар
Пайдаланылатын әдебиеттер:
Негізгі:

1.Жандарбек З.Ясауитану.Оқулық. Түркістан: Тұран. 2020.


2.Есим Г. История казахской философии. Учебное пособие.2019

3. Кенжетай Д. Қожа Ахмет Ясауи мұрасы және оның маңызы. Оқу әдістемелік құрал, Түркістан.2019.

4.С.Керімбай. Яссауи феномені, Алматы 2017

4.А.Жайылганова Религиоведение общий курс. Учебное пособие Астана 2018.

5.Ф.Көпрүлү, Түркі әдебиетіндегі алғашқы сопылар. Түркістан 2017, - 173 б.

6.Алтаев Ж. Казахская философия.Учебное пособие.-Алматы,2017.

7.Малғажұлы, Е. Дін мен дәстүр. - Алматы: Ғибрат, 2015. - 192б. -ISBN 978-601-211-019-.(http://rmebrk.kz/)

8.Бейсенов, Б.Қ. Қазақойшылдарыдінтуралы: Оқуқұралы. - Алматы: "Көкжиек" баспасы, 2015. - 192б. - Библиогр.:189 б.. (http://rmebrk.kz/)

9.Клишина, М.В. Религиоведение : Учебное пособие. / Карагандинский экономический университет Казпотребсоюза. - Караганда: КЭУК, 2016.

10.Оңғаров Е.Қазақ мәдениеті және ислам құндылықтары.-Алматы: Баспалар 2014.-352 бет

11. Фуат Көпірұлы. Түркі әдебиетінде алғашқы сопы ақындар. Оқулық.-Түркістан, 2016.

12. Tosun Ed.N.Khoja Ahmet Yasswi.-Istanbul.-2018.

13. Ясауи жинағы. Әдебиеттану және тіл білімінің өзекті мәселелері. Түркістан.2013.

Қосымша:

  1. Қаратышқанова Қ. Суфизм және Қожа Ахмет Ясауидің диуани хикметіндегі ұғым-түсініктердің философиялық мәні. Түркістан, 2014

  2. Бегалинова К.Религиоведение. Учебное пособие, 2018.

  3. Ясауи жинағы.Әдебиеттану және тіл білімінің өзекті мәселері.-Түркістан. 2013.

  4. Роль религии в историчекском и духовно-культурном развитии Казахстана.Традиции и современность.-Алматы, 2016.

  5. Қорғанбеков Б.С.Қожа Ахмет Ясауидің «Диуани хикметі» және қазақ фольклоры.-Алматы.-2019. -221 бет.

  6. Орынбеков М.С. Генезис религиозности в Казахстане. –Алматы, 2013.

  7. Абдрасилов Т.Теологияның қазіргі мәселелері. Түркістан, 2018.

  8. Черкашин, В.Г. Терминологический словарь по курсу «Религиоведение»: Учебное пособие. - Темиртау, 2019. (http://rmebrk.kz/)

  9. Бондаренко, Ю.Я., Зекрист, Р.И. Религиоведение: Учебно-методическое пособие. / Костанайский социально-технический ун-т им. З. Алдамжар. - Костанай, 2015.

  10. Ушакова К. Религиоведение: Электронный учебник, 2016 (http:rmebrk.kz)

Смотрите также файлы