ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.12.2023
Просмотров: 24
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Тотығу дәрежесі
Тотығу және тотықсыздану
- 9.2.2.3 тотығу дәрежесін табудың ережесін білу және қолдану;
- 9.2.2.4 тотығу және тотықсыздану үдерістері бір-бірімен байланысты екенін және бір мезгілде жүретіндігін түсіну
Оқу мақсаты:
Бағалау критерийлері
- тотығу дәрежесін табудың ережесін біледі және қолданады;
- тотығу және тотықсыздану үдерістері бір-бірімен байланысты екенін және бір мезгілде жүретіндігін түсінеді
ионды қосылыстардағы
ион заряды және полюсті байланыстағы атомдардың шартты заряды тотығу дәрежесі деп аталады
ТОТЫҒУ ДӘРЕЖЕСІ
атом электрондарын берсе, тотығу дәрежесі оң (+), электронды қосып алса, теріс(-) мәнге ие болады
жай заттардағы атомдардың тотығу дәрежесі 0-ге тең
https://cdn3-kt-vdc.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_11335/16.mp4
https://cdn3-kt-vdc.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_11335/14.mp4
Тотығу дәрежесі
- Жай заттардың құрамына кіретін элемент атомының тотығу дәрежесі нөльге тең.
- Сутектің тотығу дәрежесі гидридтерден басқа қосылыстарда +1 тең.
- Оттектің тотығу дәрежесі пероксидтер мен фтор қосылыстарынан басқа қосылыстарында -2 тең.
- Қосылыстың құрамындағы барлық атомдардың тотығу дәрежесінің қосындысының жиынтығы нөльге тең.
- Иондағы атомдардың тотығу дәрежесінің жиынтық қосындысы ион зарядына тең болады.
Mgº, Cl2º, O2º
+1 +1 -1
HCl, H2O, NaH
-2 -1 +2
H2O, Н2О2, OF2
+1 +6 -2
H2SO4
2(+1)+6+4(-2)=0
+6 -2
SO4
6+4(-2)= -2
Тотығу дәрежелері оң және теріс болады
Атом электрондарын берсе оң тотығу дәрежесіне ие болады.
Тотықсыздандырғыш
Атом электрондарды қосып алса теріс тотығу дәрежесіне ие болады.
Тотықтырғыш
Са0 - 2ē → Са+2
Сl0+ 1ē →Cl-
қосылыстардағы металдардың тотығу дәрежесі әрқашан оң(+)
Cu+2
Fe+2
Fe+3
Na+
Са+2
Аl+3
кейбір бейметалдар (фтордан басқа) кейде оң тотығу дәрежесін көрсетеді
N+5
Сl+7
S+6
Тотығу дәрежесін көрсету үшін таңба цифрдың алдына қойылады
-
Ca+2O-2
H2+1S-2
Al+3Cl3-1
Тотығу дәрежелері арқылы бинарлы қосылыстардың формулаларын мынандай тәсілдермен жазады
мынандай тәсілдермен жазады
1) химиялық элементтердің таңбалары электртерістілік мәніне байланысты (бірінші орында электрондарын берген элемент) қатар жазылады. Мысалы, АlCl
2) элемент таңбаларының тотығу дәрежесін жазады: Al+3Cl-1
3) оң және теріс зарядтарының мәнін теңестіру үшін индекстер қойылады: Al+3Cl3-1
Бинарлы қосылыстың формуласы: AlCl3
Элементтердің тотығу дәрежесін анықтау үшін мынандай
әдісті пайдаланады
- Ережеге сай, алдымен тотығу дәрежесі − оң элемент, содан кейін тотығу дәрежесі теріс элемент жазылады.
Қай элемент электронды қосып алатыны анықталады.
Мысалы: Р2O5
2. Оттек сыртқы қабатында
6 электрон бар, 8- ге толу үшін
2 электронды қосып алып, тотығу дәрежесі -2 ге тең болады.
Оттек атомдары бесеу болғандықтан жалпы заряд − 10- ға тең.
Р2O5-2
3. Фосфор атомдарының жалпы заряд +10- ға тең болады. Бір атомға +5 заряд сәйкес келеді.
Р2+5O5-2
фосфор (V) оксиді
4Al + 3O2 = 2Al2O3
алюминий + оттек → алюминий оксиді
ТОТЫҒУ ЖӘНЕ ТОТЫҚСЫЗДАНУ ҮДЕРІСІ
Al0 - 3ē → Al+3
O2 + 2ē → O-2
тотығады
тотықсызданады
Күрделі қосылыс құрамындағы элементтердің тотығу дәрежесін есептеу
H2+1 Sx O4-2
+1∙2+x+4∙(-2)=0
x=+6
H2+1 S+6 O4-2
Mg+2(NxO3-2)2
+2+2x+(-2)∙3∙2=0
x=+5
Mg+2(N+5O3-2)2
Екінші, үшінші периодтың s- және p- элементтерінің
жоғары және төменгі тотығу дәрежелері
| Периодтары | Соңғы энергетикалық деңгейдегі электрондар саны | ||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
| 2 | 3Li +1 | 4Be +2 | 5B +3 | 6C +4 -4 | 7N +5 -3 | 8O -2 (+2 фтор- мен) | 9F -1 |
| 3 | 11Na +1 | +12Mg +2 | 13Al +3 | 14Si +4 -4 | 15P +5 -3 | 16S +6 -2 | 17Cl +7 -1 |
1- тапсырма
K2Cr2O7 − қосылысындағы хромның тотығу дәрежесін анықтаңдар
Дескриптор:
- Қосылыс құрамындағы хромның тотығу дәрежесін анықтайды
Бекіту тапсырмасы
Бекіту тапсырмасы
1- тапсырма
K2Cr2O7 − қосылысындағы хромның тотығу дәрежесін анықтаңдар
Дескриптор:
- Қосылыс құрамындағы хромның тотығу дәрежесін анықтайды
Бекіту тапсырмасы
Дұрыс жауап
K2+1Cr2 x O7-2
(+1)∙2+x∙2+(-2)∙7=0
x=+6
K2+1Cr2 +6 O7-2
2- тапсырма
Мына қосылыстардығы әр элементтің тотығу дәрежесін көрсетіңдер
- СuSO4
С) Н2O2
В) KMnO4
Бекіту тапсырмасы
2- тапсырма
Мына қосылыстардығы әр элементтің тотығу дәрежесін көрсетіңдер
Дұрыс жауап:
Дескриптор:
- қосылыстар құрамындағы элементтің тотығу дәрежесін анықтайды
- СuSO4
В) KMnO4
С) Н2O2
+2 +6 -2
+1 -1
+1 +7 -2
Оқу тапсырмасы:
Тотығу дәрежелеріне сәйкес қосылыстардың формулаларын құрастырыңдар:
а) S+6 және O-2
б) Si+4 және Cl-
в) N-3 және H+
г) Са+2 және F-
Қосымша ресурстар
М.Қ.Оспанова Қ.С. Аухадиева Белоусова Т.Г.
Химия оқулығы 9 сынып 1-бөлім
https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/9-synyp/
Балапан арнасы ТВ сабақтар. 9 - сынып химия
- тотығу дәрежесін табудың ережесін білдіңіздер және қолдануды үйрендіңіздер;
- тотығу және тотықсыздану үдерістері бір-бірімен байланысты екенін және бір мезгілде жүретіндігін түсіндіңіздер
Қорытынды: