ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.12.2023
Просмотров: 56
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Көп таңдауы бар тапсырмалар
Көп таңдауы бар тапсырма – оқушының жауабы ұсынылған тізімнің көлемінде шектелген, дәйекті жауабы берілген сұрақ түріндегі тапсырма. Мұндай тапсырма екі компоненттен тұрады: тапсырманың мәтіні және жауап нұсқалары, мұндағы дұрыс жауап – тапсырманың кілті, ал дұрыс емес жауаптары дистракторлар болып табылады.
Тапсырманың мәтіні барынша қысқа болуы және сұрақтың мазмұнын анық көрсетуі тиіс.
Тапсырманың сауатты құрастырылуы өте маңызды. Тапсырма мәтінінің күрделі түрде берілуі тапсырманы түсінуді қиындатады. Тапсырма орфографиялық және грамматикалық
ережелерді сақтай отырып құрастырылуы тиіс.
Тапсырма мәтінін құрастыру кезінде нені ескеру керек?Тапсырма мәтінін теріске шығару арқылы тұжырымдау оқушының қабылдауы мен дұрыс жауабын анықтауына қиындық туғызады. Сонымен қатар оқушының оқу материалын меңгеру деңгейін нақты анықтауға мүмкіндік бермейді. Алайда тапсырманы теріске шығару арқылы тұжырымдап беру қажет болған жағдайда, қосымша графикалық әсерлерді қолдану қажет. Мысалы, көлбеу немесе қалың қаріппен көрсету, белгілеу, теріс берілуі бар бөлігін бас әріппен жазу. Бос орындарға қажетті сөздерді қою арқылы берілген мәтіннің сөйлемдерін толықтыруға негізделген тапсырманы қолданбауға тырысу қажет. Мұндай тапсырмалар ең алдымен оқушылардың көру арқылы есте сақтау қабілетін тексеруге бағытталады, өтілген материалды меңгеру сапасын көрсетпейді. Көп таңдауы бар тапсырмаларда жауап нұсқаларының саны әртүрлі болуы мүмкін. Жауап нұсқалары көп болған сайын оқушылардың дұрыс жауапты кездейсоқ болжап табу мүмкіндігі азаятыны анық. Дегенмен ұсынылатын баламалы жауаптардың көп болуы оқушылардың тапсырманы орындауға жұмсайтын уақытының шамадан тыс артуына алып келеді. Жалпы алғанда, 2-ден 5-ке дейін жауап нұсқаларын қолдану ұсынылады. Жауап нұсқаларын түрлі логикалық реттілікпен орналастыруға болады (әліпби реттілігі бойынша, хронологиялық тәртіппен, өсу/кему ретімен, грамматикалық санатына қарай және т.б.). Осыған орай жауаптардың көрсетілген ретіне байланысты дұрыс жауапты болжап табу мүмкіндігі шектеледі. Мысалы, жауап нұсқалары сөзден басталатын болса, онда олар әлипби ретімен орналасады. Егер жауап нұсқалары саннан басталса, онда өсу/кему ретімен орналасады. Егер бір қарағанда екі нұсқа бір-біріне ұқсас болса, онда оқушылардың салыстыруына ыңғайлы болуы үшін оларды бірінен кейін бірін тізбектеп орналастырған дұрыс.
Тапсырма құрастыру алгоритміне сәйкес көп таңдауы бар тапсырма құрастырғанда
тапсырманың сұрағы мен дистракторларды құрастыруға дейін оның кілтін – дұрыс жауабын дайындап алу ұсынылады. Бұл тапсырманың нақты дұрыс жауабының болуына кепілдік береді. Жауап нұсқаларын оқушылар дистракторларды қандай да бір белгісі бойынша анықтай алмайтындай етіп, өте мұқият құрастыру қажет.
Дистракторлар өтілген материалға сәйкес болуы және шындыққа жанасымды, бірақ
дұрыс емес жауап болуы тиіс. Дистракторларды қолданудағы басты мақсат – оқу материалын жеткілікті меңгермеген оқушылардың зейінін шоғырландыру.
Әдетте «жақсы» дистрактор оқушылардың жиі жіберетін қателерінен тұрады, мысалы,
ғылыми негізделген «ақылды» сөздер, тапсырманың сұрағындағы терминдер, т.б. Егер
дистракторды үлгерімі төмен оқушылардың басым бөлігі таңдаған болса, онда оны жақсы
құрастырылған деп есептеуге болады, ол оқушыларды дайындық деңгейіне қарай саралауға мүмкіндік береді. Ал егер дистракторды білім деңгейі жоғары оқушылардың басым бөлігі таңдаған болса, бұдан дистрактор сапасының төмендігін немесе тапсырманы құрастыруда қате жіберілгенін байқауға болады. Егер дистракторды бірде-бір оқушы таңдамаған болса, онда дистрактордың қате құрастырылғаны туралы қорытынды жасауға болады, оны қайта құрастыру қажет
Тапсырманың кілті мен дистракторларды құрастыру кезінде
нені ескеру керек?
Тапсырманың кілтінде тікелей оқулықтан алынған үзінділерді қолданбаған жөн, әсіресе, егер дистрактордың оған ерекше қатысы болмаса.
Алдыңғы тапсырмада кездескен сұрақтарды дұрыс жауап (кілт) ретінде қолданудың қажеті жоқ. Бұл тапсырманы орындауды жеңілдетуі немесе қиындатуы мүмкін.
Тапсырманың кілті дистракторлардан ерекшеленіп берілмегені дұрыс
(өте қысқа немесе ұзақ болмауы, жеңіл немесе күрделі түрде берілмеуі).
Кілт және дистракторларда «әрқашан», «кейде», «ешқашан», «жоғарыда аталғандардың барлығы» сияқты сөз тіркестерінің болмауын
ескерген жөн.
Дистракторлардың «жартылай дұрыс» болуын, яғни қарастырылған жағдайда дистрактордың әртүрлі мағыналы болуын, екіұштылығын болдырмау керек
Тұжырымның шындық/жалған екенін анықтау тапсырмасы
«Шындық/Жалған» тапсырмасы – бұл тұжырым түрінде берілетін жабық тапсырма,
оқушылар берілген тұжырымның ақиқат немесе жалған екенін анықтауы қажет. Басқаша
айтқанда, әр сұрақтың тек екі мүмкін жауабы болады, оқушы сол екеуінің біреуін таңдайды. Мұндай тапсырмалар білу және түсіну дағдысын тексеруге қолайлы. Оқушылар тапсырманы тез түсініп, тез жауап беруі мүмкін; осындай тапсырманың көмегімен үлкен мазмұнды қысқа уақыт ішінде қамтуға болады. Тапсырма әзірлеушіге (мұғалімге) мұндай тапсырмаларды құрастыру оңай және тез болады. Сондай-ақ тексеру мұғалімнің пайымдауына байланысты болатын тапсырмаларға (ашық тапсырма) қарағанда, мұндай тапсырма барынша объективті, қойылған балл көбіне сенімді болады. Көп мұғалімдер шындықты анықтауға қатысты тапсырмалар қажетті білімді жеткілікті бағаламайды деп есептейді, себебі бұл тапсырмада оқушы тапсырманың дұрыс жауабын болжап анықтауы мүмкін. Сонымен қатар көптеген педагогтер оқушыларды сөзбе-сөз есте сақтауға бағыттайтын таптаурын (тривиалды) сұрақтар құрастыру үрдісіне алып келеді деп
атап көрсетеді. Шындықты анықтау тапсырмалары нақтылауға берілген болуы мүмкін. Осындай тұжырымның шындығын анықтау тапсырмалары асты сызылған негізгі сөз арқылы немесе
Тапсырманың кілті мен дистракторларды құрастыру кезінде
нені ескеру керек?
Тапсырманың кілтінде тікелей оқулықтан алынған үзінділерді
қолданбаған жөн, әсіресе, егер дистрактордың оған ерекше қатысы болмаса.
Алдыңғы тапсырмада кездескен сұрақтарды дұрыс жауап (кілт) ретінде
қолданудың қажеті жоқ. Бұл тапсырманы орындауды жеңілдетуі немесе
қиындатуы мүмкін.
Тапсырманың кілті дистракторлардан ерекшеленіп берілмегені дұрыс
(өте қысқа немесе ұзақ болмауы, жеңіл немесе күрделі түрде берілмеуі).
Кілт және дистракторларда «әрқашан», «кейде», «ешқашан»,
«жоғарыда аталғандардың барлығы» сияқты сөз тіркестерінің болмауын
ескерген жөн.
Дистракторлардың «жартылай дұрыс» болуын, яғни қарастырылған жағдайда дистрактордың әртүрлі мағыналы болуын, екіұштылығын болдырмау
керек. қысқа сөйлем (фраза) арқылы ұсынылады. Мұндай тапсырмаларда оқушының шындықты дұрыс анықтағаны жеткіліксіз жағдайда әрі анық болмайды. Асты сызылған шындық түрінде берілген тұжырымды ауыстырған кезде, оқушы сұраққа толық жауап беру үшін дұрыс сөзді немесе фразаны көрсетуі қажет.
Шындықты анықтайтын тапсырманың бұл түрі оқушы жалған тұжырымның ішінен
берілген шындыққа қатысты ақпаратты қаншалықты білетінін анықтайды. Дегенмен оқушы тұжырымның жалған екенін дұрыс болжамдауы мүмкін, алайда ол неге жалған болып табылатыны туралы түсінік бермейді немесе оқушы сол тұжырымды шындыққа өзгерте алмайды. Бұл жағдайда сөйлемдердегі қандай сөз/фраза өзгеруі қажет екенін мұғалімнің өзі шешеді. Егер оқушыларға жалған тұжырымды шындыққа айналдыру тапсырмасы берілсе, олардың бұл тұжырымды толық қайта жазуға мүмкіндігі болады, мұндайда оқушының алдыңғы тұжырымда не дұрыс болмағанын түсінгенін не түсінбегенін мұғалім анықтай алмайды. Егер тапсырма асты сызылған сөзді/фразаны қарама-қарсы мағынаға ауыстыру деп берілсе, онда мұндай сұрақ қарапайым шындық-жалған сұрақтарына қарағанда басымдығын жоғалтады, себебі оқушы тұжырымның жалған екенін, оны өзгерте алмайтынын білуі мүмкін.
«Шындық/Жалған» тапсырмаларының ерекшеліктері:
Жан-жақтылық. Мұндай түрдегі тапсырманы түрлі оқу нәтижелерін өлшеу
үшін бейімдеуге болады.
Жылдам балл қою. Балл қоюға көп уақыт кетпейді, балды есептеудің
нақтылығы жоғары. Қолданбалы бағдарламалардың көмегімен дұрыс жауаптарды
автоматты түрде есептеуге болады.
Сенімділік. Дұрыс құрылған сұрақтар оқушының оқу жетістігінің сенімді
нәтижелерін беруі мүмкін.
Сұрақты талдау мүмкіндігі. Шындықты анықтау сұрақтарын талдау арқылы
жетілдіруге болады.
Тиімділік. Қолда бар материалдардан аз уақыт ішінде көптеген әртүрлі тапсырмалар құрастыруға болады.
Түсінгенін тексеру. Шындықты анықтау сұрақтары зерделеген материалды
түсінуін бағалауға пайдалы.
Қысқаша мазмұндалуы. Шындықты анықтау сұрақтары тез оқуға болатын
бірнеше сөзден тұратын қысқа болуы мүмкін
«Шындық/Жалған» тапсырмаларын құрастыруға қатысты ұсыныстар
Тұжырым немесе сұрақты құрастыру тілі барынша қарапайым және оқушыға
түсінікті болуы қажет.
Сөйлемде барынша аз сөз қолданыңыз: оқушы өте ұзақ немесе күрделі тұжырымды
оқуға көп уақыт жоғалтып, оның мазмұны бойынша өзінің білімін көрсетугеуақыты жетпей қалуы мүмкін.
Оқушылардан тұжырыммен бірге жазуды/жазылымды интерпретациялау кезінде
қате жібермеудің алдын алу үшін «Ш» немесе «Ж» деп жазудың орнына кестеде
белгілеуді немесе «Ш-шындық» немесе «Ж-жалған» мағынасының астын сызуды
ұсыныңыз.
Егер сөйлем себеп пен салдар немесе алғышарты мен қорытындысы сияқты қарым
қатынасты көрсетсе, онда әуелі дұрыс бөлігі жазылады, ал екінші бөлігі
өзгертіледі.
Тапсырмадағы барлық тұжырымдардың/сөйлемдердің ұзақтығы шамалас болсын.
Жауабында қандай да бір заңдылық байқалмауы үшін, шынайы және жалған
тұжырымдарды кездейсоқ ретпен орналастырыңыз.
Кең таралған жалған пікірлер мен көзқарастарды жалған тұжырым ретінде
қолданыңыз.
Сұрақты оның қате жауабы оқушыларды қызықтыратындай немесе дұрыс сияқты
көрінетіндей етіп құрастырыңыз.
Тапсырма екіұштылы емес, нағыз шындық немесе жалған болып табылатындай
тұжырымдарға негізделуі қажет.
Тұжырымды барынша қарапайым түрде беріңіз.
Әрбір тапсырмада бір идея болуы тиіс.
Оқушының дұрыс түсінуі үшін жеткілікті ақпарат қосыңыз.
Мынадай сөздерден аулақ болыңыз: бәрі, әрқашан, әрбір, ешқашан, ешкім,көпшілігі, көбіне, жиі, сирек, бірнеше және т.б.
Мәтіннен, дәрістен немесе басқа материалдардан алынған дәйексөздерді
қолданудан аулақ болыңыз, бұл оқушының көру қабілетін ғана тексереді.
Жағымсыз мәлімдемелер мен ақпаратты қолданудан аулақ болыңыз.
Таныс емес лексиканы қолданудан аулақ болыңыз.
Шынайы, жалған және басқа да тұжырымдар әдетте білу мен түсінуді бағалау үшін
қолданылады, сондай-ақ оларды жоғары деңгей дағдыларын бағалау үшін де қолдануға
болады. Оқушыларға жаңа мәлімет, тың деректер ұсынылуы немесе жұмыстың мазмұнында белгілі бір сипаттамалардың бар/жоғын анықтауға арналған жазбаша жұмыс түрінде берілуі мүмкін.
Шындықты анықтау тапсырмасы жауапты таңдау тапсырмаларының ішінде ең жиі
қолданылатыны болып табылады. Оларды дайындау оңай, дегенмен оларды қолдану кезінде мұқият болған жөн. Оқушылар мұндай тапсырмалардың осал тұсын тауып, жауабын болжауға көмектесетін сөздерді, грамматикалық құрылымды, т.б. пайдаланып, жоғары балл алуы мүмкін.
Мұндай тапсырмалар қызығушылықты арттыру және талқылау сұрақтарын енгізу үшін
тиімді қолдануға болады. Бұл алдыңғы сабақтағы жетілдіруді қажет ететін проблемалық
тұстарын анықтау үшін, оқушыларды жаңа тапсырмаларға орындауға ынталандыру үшін,
күнделікті сабақта сұрақ-жауап түрінде қысқаша викторина өткізу үшін қолдануға ыңғайлы құнды құрал болып табылады.
Шындықты анықтау тапсырмаларын құрастыруға арналған ұсыныстар
1. Алдымен контентті қамтитын ақиқат тұжырымдарды құрастырып алып,
олардың кейбірін жалған тұжырымға түрлендіріңіз.
2. Тұжырымды жалған ақпаратқа өзгерту кезінде (басынан ақиқат тұжырымды
жазу кезіндегідей), толықтай теріске шығарудан аулақ болыңыз.
3. Міндетті түрде оқушыға өзінің жауабын қалай және қайда белгілейтінін
көрсететін нақты нұсқауды қолданыңыз.
4. Оқушылардың назарын олардың қалай жауап беретініне аударыңыз.
Мысалы, тек «Иә» немесе «Жоқ» емес; «Шындық» немесе «Жалған», «Ш» немесе «Ж», «T» немесе «F».