ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.12.2023
Просмотров: 30
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
егер өзіңіз білмесеңіз, арнайы маманға конькидің табанын тексертіп, қажет болған жағдайда қайратып алғаныңыз абзал.
Егер мұз айдынына алғаш рет шығып тұрсаңыз, мұз бетінде жақсы сырғанайтын жақыныңыздың немесе арнайы жаттықтырушы маманның көмегіне жүгінгеніңіз дұрыс. “Алдымен құлап үйрену керек” деген ереже әрине дұрыс. Алайда, құлағанның жөні осы екен деп айнадай мұздың бетінде қатты жарақат алып қалмаңыз. Бастысы, үйретуші айтқан ережелерді қатаң ұстанып, сабырлылық пен тепе-теңдікті сақтаңыз.
Мұз үстінде конькидің ұшымен жүруге болмайды. Алғашында үйрену үшін бұл әрекетті жасап көруге болады, бірақ, әдетке айналдырмаңыз. Бұл мұз үшін де, сіз үшін де қауіпті.
Спорттық құрал-жабдықтар сататын дүкенге бара қалсаңыз, сізге конькидің екі түрін ұсынады. Бірі – мұз үстінде сырғанауға арналған, ал екіншісі – хоккей ойындарына арналған коньки. Аталған екі конькидің айырмашылығы – қорғаныс қабатына байланысты. Хоккей ойынына арналған конькилердің арнайы қорғаныс қабаты болады. Ол шайба немесе таяқтың тиюінен сақтап қалу үшін қызмет етеді.
Коньки тебуді үйренемін деушілерге кеңес: тік жүріп сырғанау құлап қалу қаупін жоғарылатады. Сондықтан, сырғанаған сәтте тізеңізді сәл бүгіп жүруге дағдыланыңыз. Тіпті, құлап немесе шалынып бара жатсаңыз, жерге қарай еңкейіп, отыруға тырысқан жөн. Себебі, осылайша мұз бетіне жеңіл құлайсыз. Конькимен сырғанағанда айнадай боп жылтырап жатқан мұзға қарамауға тырысыңыз. Бұл сенімсіздік пен қорқыныш тудыруға әсер етеді.
Коньки спортында жаттығу әдістерінің қысқаша сипаттамасы.
Конькимен жүгіру-бұл дене жаттығуының түрі, бұл жаттығуды адам мұз бетінде арнайы дайындалған құралда, аяқ киімге бекітілген конькимен сырғиды. Белсенді демалу, денсаулықты күшейту мақсатындағы аздаған жылдамдықпен конькимен жүгіру ойын-сауығы жәй сырғанау деп аталады. Жәй сырғанаудың ішіне- жеке, жұптық және топтық жылжу, сонымен қатар мұз үстіндегі ойындар кіреді. Сонымен конькидің әр түрлі үлгілері қолданылады. Жәй сырғанау ереже бойынша конькимен спорттық жаттығудың барлық түрлерінің мамандандырылған сабақтарының алдында тұрады: конькимен жаттығулар, шапшаң сырғанау, мәнерлеп сырғанау (жеке және жүппен), мұз үстіндегі спорттық би, хоккей, шайба және доппен ойындар. Сол себеп бойынша оны конькимен косымша жаттығуларға жатқызады. Конькимен шапшаң сырғанау (Коньки спорты)- бұл спорттық жаттығудың түрі, бұл жаттығуды орындағанда коньки тебуші жарыс шартында барынша мүмкіндігі бар өз жылдамдығымен ереже бойынша регламенттелген ара-қашықтықты жеңіп алуға тырысады. Шапшаң сырғанауда жәй және арнайы конькилер қолданылады.
Коньки тебудегі қиындықтан құтылу үшін қарапайым ережерлерді сақтанған дұрыс. Коньки тебуді енді бастап жүрген фигуристтер үшін роликті тебуге арналған экипировка да жарай береді. Сонымен қатар, мұздағы ауа температурасы төмен болғандықтан, мейілінше жылы киінген дұрыс. Ал аяқ киімге өте мұқият қараған жөн! Егер аяғыңызға коньки бәтіңкесін дұрыстап кимесеңіз, тобығыңызды шығарып, аяғыңызды жарақаттап алуыңыз мүмкін.
500 – 3 000 метрге конькимен жүгіру субмаксималді, 5 000 – 10 000 метрге жүгіру – үлкен қуаттағы жұмыстарға жатады.
Тірек – қимыл аппараты. Жоғары шапшаңдық, тайғанақтау конькидің тірек бетінің аздығы және тұлғаның еңкіш жағдайы спортшының қимыл қызметін күрделендіреді.
Ауа қарсылығын азайту және жамбас сан буынының жазылуын ұлғайту үшін конькиде жүгірушінің тұлғасы көлденең жағдайда болуы тиіс, ол туа біткен тік жүру рефлекстерін жеңуді қажет етеді.
Конькиде жүгірушінің негізгі бұлшық еттері динамикалық жұмыс орындаса да, арқа бұлшық еттері, санды жазатын бұлшық еттері тез жүгіру кезінде статикалық кернеу жағдайында болады. Конькимен жүгірушіде техниканы игеру үшін және оны жылдам жүгіру кезінде сақтау үшін бұлшық еттер күші жақсы дамуы тиіс. Бұлшық еттің изометриялық күші динамикалық күшінен жоғары. Мысалы, жоғары дәрежелі конькимен жүгірушілердің изометриялық жағдайдағы аяқ бұлшық еттерінің күші 225-340 кг, ал динамикалық күші – 200-230 кг. Бірақ зертханалық жағдайда анықталған бұл динамикалық күш конькимен жүгіруші алға қарай жылжу кезіндегі күштен 2 есе жоғары (Н.И.Волков, Б.А.Стенин).
Ұзақ қашықтыққа маманданатын конькимен жүгірушілерде күш көрсеткіштері спринтерлерге қарағанда төмен.
Конькимен жүгірушінің бұлшық еттері аэробты және анаэробты жағдайда жұмыс жасауға бейімделуі керек.
Талдауыштар. Конькимен тез жүгіру тірек-қимыл, кіреберіс және көз анализаторларына жоғары талап қояды. Олардан келген импульстер бұлшық ет тонусының таралуына және тепе- теңдікті сақтауды қамтамасыз етеді.
Тыныс алу жүйесі. Жоғары дәрежелі спортшыларда конькимен тез жүгіруде өкпенің ауа алмасуы минутына 180 литрге, оттегіні тұтыну – минутына 5 литрге, оттегінің қарызы – 8-9 литрге жетуі мүмкін. Газ алмасу ерекшеліктері спорттың басқа айналымды түрлеріндегі сияқты, қашықтың ұзақтығына және жүгіру жылдамдығына байланысты. Қашықтық ұзарған сайын аэробты үрдістердің мәні жоғарлайды және анаэробты үрдістердің мәні төмендейді.
Оттегіні тұтыну шегі Б.Салтин және П.О.Астранд деректері бойынша конькимен жүгірушілерде минутына 5,8 литрге жетеді. Бұл көрсеткіш жаттығудың дайындық кезеңінде жоғарлайды. Бұл уақытта оттегі қарызының ең жоғарғы мөлшері бойынша анықталатын ағзаның анаэробты мүмкіншілігі жоғарлайды. Мысалы, жоғары дәрежелі конькимен жүгірушілерде дайындық кезеңінің бірінші сатысында (мамыр-маусым) оттегіні тұтыну шегінің орташа мөлшері 66,4 мл/мин/кг, екінші сатысында (қыркүйек- қазан) – 76,1, оттегі қарызының орташа мөлшері осыған сәйкес 111,5 мл/мин/кг, 132,8 және 137,7 (Н.И.Волков, Б.А.Стенин).
Қуат шығыны. Конькимен жүгіру кезінде жалпы қуат шығыны жұмыс қуатына, қашықтығына, спортшының машықтану деңгейіне байланысты. 500 метрге конькимен жүгіргенде қуат шығыны 45 ккал, 1500 метрге – 80 ккал, 5000 метрге – 200 ккал, 10000 метрге – 400 ккал құрайды.
Жүрек қан тамырлар жүйесі. Жүйелі жаттығу жүрек өлшемдерінің едәуір өсуіне әсер етеді. Мысалы, Ш.В.Шестаков деректері бойынша, аз уақыт жаттыққан конькимен жүгірушілерде жүректің көлденең ені – 12,9 см, ұзындығы – 13,8 см, көп жылдық жаттығу кезінде бұл көрсеткіштер сәйкесінше 13,7 см және 14,8 см жоғарлайды. С.П.Летунов мәліметтері бойынша сол жақ қарыншаның гипертрофиясы – 19% - ында байқалады.
Жүрек соғу жиілігі конькимен жүгіруде орындалатын жұмыстың қуатына байланысты. Жарыста жүгіру кезінде жүрек ырғағы минутына 180-200 рет соғуға дейін жетеді.
Конькимен тез жүгіру кезінде қандағы сүт қышқылының концентрациясы 200 мг%-ға және одан да жоғары мөлшерге жетеді. Миогенді лейкоцитоз нейтрофилді фазасымен сипатталады.
Зәр шығару. Несептің қышқылдығы жүгіруден кейін жоғарлайды, несепте белок пайда болады.
Егер мұз айдынына алғаш рет шығып тұрсаңыз, мұз бетінде жақсы сырғанайтын жақыныңыздың немесе арнайы жаттықтырушы маманның көмегіне жүгінгеніңіз дұрыс. “Алдымен құлап үйрену керек” деген ереже әрине дұрыс. Алайда, құлағанның жөні осы екен деп айнадай мұздың бетінде қатты жарақат алып қалмаңыз. Бастысы, үйретуші айтқан ережелерді қатаң ұстанып, сабырлылық пен тепе-теңдікті сақтаңыз.
Мұз үстінде конькидің ұшымен жүруге болмайды. Алғашында үйрену үшін бұл әрекетті жасап көруге болады, бірақ, әдетке айналдырмаңыз. Бұл мұз үшін де, сіз үшін де қауіпті.
Спорттық құрал-жабдықтар сататын дүкенге бара қалсаңыз, сізге конькидің екі түрін ұсынады. Бірі – мұз үстінде сырғанауға арналған, ал екіншісі – хоккей ойындарына арналған коньки. Аталған екі конькидің айырмашылығы – қорғаныс қабатына байланысты. Хоккей ойынына арналған конькилердің арнайы қорғаныс қабаты болады. Ол шайба немесе таяқтың тиюінен сақтап қалу үшін қызмет етеді.
Коньки тебуді үйренемін деушілерге кеңес: тік жүріп сырғанау құлап қалу қаупін жоғарылатады. Сондықтан, сырғанаған сәтте тізеңізді сәл бүгіп жүруге дағдыланыңыз. Тіпті, құлап немесе шалынып бара жатсаңыз, жерге қарай еңкейіп, отыруға тырысқан жөн. Себебі, осылайша мұз бетіне жеңіл құлайсыз. Конькимен сырғанағанда айнадай боп жылтырап жатқан мұзға қарамауға тырысыңыз. Бұл сенімсіздік пен қорқыныш тудыруға әсер етеді.
Коньки спортында жаттығу әдістерінің қысқаша сипаттамасы.
Конькимен жүгіру-бұл дене жаттығуының түрі, бұл жаттығуды адам мұз бетінде арнайы дайындалған құралда, аяқ киімге бекітілген конькимен сырғиды. Белсенді демалу, денсаулықты күшейту мақсатындағы аздаған жылдамдықпен конькимен жүгіру ойын-сауығы жәй сырғанау деп аталады. Жәй сырғанаудың ішіне- жеке, жұптық және топтық жылжу, сонымен қатар мұз үстіндегі ойындар кіреді. Сонымен конькидің әр түрлі үлгілері қолданылады. Жәй сырғанау ереже бойынша конькимен спорттық жаттығудың барлық түрлерінің мамандандырылған сабақтарының алдында тұрады: конькимен жаттығулар, шапшаң сырғанау, мәнерлеп сырғанау (жеке және жүппен), мұз үстіндегі спорттық би, хоккей, шайба және доппен ойындар. Сол себеп бойынша оны конькимен косымша жаттығуларға жатқызады. Конькимен шапшаң сырғанау (Коньки спорты)- бұл спорттық жаттығудың түрі, бұл жаттығуды орындағанда коньки тебуші жарыс шартында барынша мүмкіндігі бар өз жылдамдығымен ереже бойынша регламенттелген ара-қашықтықты жеңіп алуға тырысады. Шапшаң сырғанауда жәй және арнайы конькилер қолданылады.
Коньки тебудегі қиындықтан құтылу үшін қарапайым ережерлерді сақтанған дұрыс. Коньки тебуді енді бастап жүрген фигуристтер үшін роликті тебуге арналған экипировка да жарай береді. Сонымен қатар, мұздағы ауа температурасы төмен болғандықтан, мейілінше жылы киінген дұрыс. Ал аяқ киімге өте мұқият қараған жөн! Егер аяғыңызға коньки бәтіңкесін дұрыстап кимесеңіз, тобығыңызды шығарып, аяғыңызды жарақаттап алуыңыз мүмкін.
500 – 3 000 метрге конькимен жүгіру субмаксималді, 5 000 – 10 000 метрге жүгіру – үлкен қуаттағы жұмыстарға жатады.
Тірек – қимыл аппараты. Жоғары шапшаңдық, тайғанақтау конькидің тірек бетінің аздығы және тұлғаның еңкіш жағдайы спортшының қимыл қызметін күрделендіреді.
Ауа қарсылығын азайту және жамбас сан буынының жазылуын ұлғайту үшін конькиде жүгірушінің тұлғасы көлденең жағдайда болуы тиіс, ол туа біткен тік жүру рефлекстерін жеңуді қажет етеді.
Конькиде жүгірушінің негізгі бұлшық еттері динамикалық жұмыс орындаса да, арқа бұлшық еттері, санды жазатын бұлшық еттері тез жүгіру кезінде статикалық кернеу жағдайында болады. Конькимен жүгірушіде техниканы игеру үшін және оны жылдам жүгіру кезінде сақтау үшін бұлшық еттер күші жақсы дамуы тиіс. Бұлшық еттің изометриялық күші динамикалық күшінен жоғары. Мысалы, жоғары дәрежелі конькимен жүгірушілердің изометриялық жағдайдағы аяқ бұлшық еттерінің күші 225-340 кг, ал динамикалық күші – 200-230 кг. Бірақ зертханалық жағдайда анықталған бұл динамикалық күш конькимен жүгіруші алға қарай жылжу кезіндегі күштен 2 есе жоғары (Н.И.Волков, Б.А.Стенин).
Ұзақ қашықтыққа маманданатын конькимен жүгірушілерде күш көрсеткіштері спринтерлерге қарағанда төмен.
Конькимен жүгірушінің бұлшық еттері аэробты және анаэробты жағдайда жұмыс жасауға бейімделуі керек.
Талдауыштар. Конькимен тез жүгіру тірек-қимыл, кіреберіс және көз анализаторларына жоғары талап қояды. Олардан келген импульстер бұлшық ет тонусының таралуына және тепе- теңдікті сақтауды қамтамасыз етеді.
Тыныс алу жүйесі. Жоғары дәрежелі спортшыларда конькимен тез жүгіруде өкпенің ауа алмасуы минутына 180 литрге, оттегіні тұтыну – минутына 5 литрге, оттегінің қарызы – 8-9 литрге жетуі мүмкін. Газ алмасу ерекшеліктері спорттың басқа айналымды түрлеріндегі сияқты, қашықтың ұзақтығына және жүгіру жылдамдығына байланысты. Қашықтық ұзарған сайын аэробты үрдістердің мәні жоғарлайды және анаэробты үрдістердің мәні төмендейді.
Оттегіні тұтыну шегі Б.Салтин және П.О.Астранд деректері бойынша конькимен жүгірушілерде минутына 5,8 литрге жетеді. Бұл көрсеткіш жаттығудың дайындық кезеңінде жоғарлайды. Бұл уақытта оттегі қарызының ең жоғарғы мөлшері бойынша анықталатын ағзаның анаэробты мүмкіншілігі жоғарлайды. Мысалы, жоғары дәрежелі конькимен жүгірушілерде дайындық кезеңінің бірінші сатысында (мамыр-маусым) оттегіні тұтыну шегінің орташа мөлшері 66,4 мл/мин/кг, екінші сатысында (қыркүйек- қазан) – 76,1, оттегі қарызының орташа мөлшері осыған сәйкес 111,5 мл/мин/кг, 132,8 және 137,7 (Н.И.Волков, Б.А.Стенин).
Қуат шығыны. Конькимен жүгіру кезінде жалпы қуат шығыны жұмыс қуатына, қашықтығына, спортшының машықтану деңгейіне байланысты. 500 метрге конькимен жүгіргенде қуат шығыны 45 ккал, 1500 метрге – 80 ккал, 5000 метрге – 200 ккал, 10000 метрге – 400 ккал құрайды.
Жүрек қан тамырлар жүйесі. Жүйелі жаттығу жүрек өлшемдерінің едәуір өсуіне әсер етеді. Мысалы, Ш.В.Шестаков деректері бойынша, аз уақыт жаттыққан конькимен жүгірушілерде жүректің көлденең ені – 12,9 см, ұзындығы – 13,8 см, көп жылдық жаттығу кезінде бұл көрсеткіштер сәйкесінше 13,7 см және 14,8 см жоғарлайды. С.П.Летунов мәліметтері бойынша сол жақ қарыншаның гипертрофиясы – 19% - ында байқалады.
Жүрек соғу жиілігі конькимен жүгіруде орындалатын жұмыстың қуатына байланысты. Жарыста жүгіру кезінде жүрек ырғағы минутына 180-200 рет соғуға дейін жетеді.
Конькимен тез жүгіру кезінде қандағы сүт қышқылының концентрациясы 200 мг%-ға және одан да жоғары мөлшерге жетеді. Миогенді лейкоцитоз нейтрофилді фазасымен сипатталады.
Зәр шығару. Несептің қышқылдығы жүгіруден кейін жоғарлайды, несепте белок пайда болады.