73. Аурулардың пайда болуы мен денсаулықты нығайтудың психологиялық факторлары.
Денсаулық психологиясы - психология ғылымының бір саласы ретінде денсаулыққа байланысты құбылыстарды зерттеуді мақсат етеді. Оның қолданылатын міндеттеріне мыналар кіреді: қоршаған ортадағы адам денсаулығына әсер ететін психологиялық факторларды анықтау, бақылау, тіркеу, талдау, болжау және пайдалану. Сонымен бірге психологиялық ғылымның байланысты салаларында қабылданған зерттеу әдістері мен әдістері қолданылады - еңбек психологиясы, тұлға психологиясы, әлеуметтік психология.

Медициналық психологиядан гөрі ауруға, психикалық процестерге, науқастың «ауру призмасы» арқылы қарастырылатын функционалды күйіне және қасиеттеріне назар аударатын болсақ, денсаулық психологиясы үшін «денсаулық» ұғымы ұқсас.

Психологияда тұлғалық қасиеттер, ағзадағы функционалдық күйлер мен процестер арасындағы байланыс ұғымы дәстүрге айналды. Өз кезегінде денсаулық, ағзаның функционалды күйлері мен тұлғалық қатынастар арасында байланыс бар.

Денсаулыққа әсер ететін көптеген факторлар бар (сыртқы - қоршаған ортаға әсер ететін факторлар, және ішкі типологиялық сипаттамаларға байланысты). Осы факторлардың жиынтығына реттелген көзқарас зерттеушіге оларды сәйкестендірудің барабар психологиялық әдістерін таңдауға мүмкіндік береді.
«Денсаулық психологиясы» тақырыбындағы әдеби деректерді талдау негізінде денсаулық немесе аурумен байланысы ең күшті факторлардың үш тобын құруға болады.

1. 
   
   бастапқы (алдыңғы),
   
2. 
   
   таратушы (таратушы)
   
3. 
   
   қозғағыштар (жауаптың жалпы факторлары).
   

Осы факторлардың топтарын толығырақ қарастырайық.

1.Денсаулыққа немесе ауруға бейім факторлар.

2. Когнитивті факторлар және адамның сипаттамалары. Осы факторлар тобындағы негізгі ұғымдар: «денсаулық», «салауатты өмір салты», «өмір сапасы» және «салауатты мінез-құлық».

3. Әлеуметтік орта факторлары:

а) кәсіби бейімделу, кәсіби орта, кәсіби қауіпсіздік мәселелері;

б) неке және отбасы проблемалары;

в) адамға әлеуметтік-экономикалық және саяси (оның ішінде әлеуметтік ортаның факторлары, кәсіби орта ерекшеліктері және т.б.) контекстінің әсері.

---

4. Демографиялық факторлар: этникалық топқа және әлеуметтік тапқа жататын жыныс, жас (психологиялық жасын ескере отырып).
74. Психикалық белсенді заттарды қолдану мен зиянды әдеттер денсаулықты әлсіріретуші фактор ретінде.

Психикалық белсенді заттарды қолдану мен зиянды әдеттер денсаулықты әлсіретуші фактор ретінде.

Аурулардың халықаралық жіктемесі бойынша (АХЖ - 10) осы үлкен топқа кіреді:

- маскүнемдік (жіті улану, созылмалы маскүнемдік, тұрмыстық ішкіштік)

- нашақорлық (опий тобы, каннабиоидтар, спайстар, кокаин, амфетаминдер және т. б.)

- уытқұмарлық (желім, газ, бензин, ұшпа еріткіштер және т. б.)

- темекіні пайдалану (насыбай, темекі, «көк темекі», вэйптар, қорқор)

- прекурстарды пайдалану (дәрігердің тағайындауынсыз қатты әсер ететін дәрілік құралдарды пайдалану).

Соңғы жылдары жастар арасында ең жиі кездесетін мәселе болып микстер табылады, бұл екі және одан көп психикалық белсенді заттарды пайдалану. Психикалық белсенді заттарды пайдаланушыларды анықтау қалай өтеді:

- өз еркімен жүгіну – егер бұрын нарколог дәрігерге осы жағдай бойынша жылына 2-3 жағдайда жүгінсе, 2017-2019 ж.ж. 10-12 жағдай байқалды. Бұл халықтың тыйым салынған зарарлы заттарды пайдаланудың салдары туралы жоғары хабардарлығын дәлелдейді.

- бастапқы медициналық, білім беру мекемелері мен құқық сақтау органдардан жіберу. Бұрын терапевт дәрігерлер, педиатрлар мен басқа белгілі бір сала мамандары адамдарды шамалы мөлшерде жіберген болатын. 2018-2019 жылдары 20-дан астам жіберілген адамдар жағдайлары болды. Әсіресе кеңес алу мақсатында психиатр дәрігерлер мен мектептер және колледждер әкімшіліктері жиі жібереді.

- алкогольдік, нашақорлық, аралас масаю мәніне тәуліктік сараптамадан өту. Әсіресе мереке алдындағы және меркелік, демалыс, каникул күндерінде куәландырылғандардың саны айына 8-10 кісіге дейін жетеді.

- оқу орындарындағы профилактикалық медициналық бақылау, тексерулер. Орташа алғанда, бір оқу орнын қарап тексеруді аяқтағаннан кейін қосымша тексерулерге 12-15 адам шақырылады. Күнтізбелік жыл ішінде профилактикалық медициналық тексерумен 3500 адам шамасында қамтылады. профилактикалық қадағалауға алынғандардың (қауіп-қатер тобы) арасында қадағалаудың 1 жылы ішінде 98,2% ПБЗ қайталап пайдалануды тоқтатады.

---

75. Психологиядағы ерік түсінігі. Ерікті актінің құрылымы.
Психологиядағы ерік түсінігі.

Ерік дегеніміз адамның қойылған мақсатқа жетуде өз іс-әрекеті мен мінез-құлқын саналы реттей алу қабілеті .

Ойланып істелетін, алға мақсат қоюды қажет ететін, түрлі кедергілерді жеңе білуден көрінетін қимыл-қозғалыстарды психологияда ерік амалдары немесе ерік деп атайды.

Ерік – іс - әрекеттің саналы реттелуіне негізделген психиканың ерекше формасы. Іс - әрекетті орындау тұлғаның іс-әрекет элементтерін ұйымдастыруы және басқаруы болып табылады, яғни іс-әрекет процесін және өзін басқару. Еріктік іс - әрекет тұлға қасиеттерімен (өмірлік тілекпен, ұмтылыстармен, сенімдермен және т.б.), іс - әрекеттің мазмұнымен, өмірлік жағдайлармен детерминантталған. Еріктік іс-әрекеттің анатомиялық – физиологиялық негізі мидың барлық бөліктерінің, үлкен жарты шар қабығының маңдай бөлігінің жетекші рөлі негізіндегі рефлекторлық іс - әрекеті болып табылады .

Ерікті актінің құрылымы.

- Саналы мақсаттардың қойылуы (құмарлық, тілек, талпыныс);

- Шешім қабылдау (мотивтер күресі, басқа талпыныстардың пайда болуы);

- Жоспарлау және ұйымдастыру (тәсілдер мен құралдарды таңдау, орындаудың бірізділігін орнату, ішкі және сыртқы кедергілерді есепке алу), орындау.

- Мотивтердің ішкі күресі еріктік акттің пайда болуы мен іске асу шарты ретінде көрінеді.

Еріктің амал кезеңдері

1) Мақсат және оған жетуге ұмтылу (дайындық кезеңі)

2) Мақсатқа жету мүмкіншіліктерін түсіну (мақсат қою)

3) Ниет тілектердің пайда болуы

4) Ниеттер тартысы және оның біреуін қалау

5) Тоқтамға келу үшін мүмкіншіліктердің біреуін қалау

6) Тоқтамға келген шешімді орындау [5, 207б.].

Ерік сапалары:

Р.Ассаджиоли төменгі ерік сапаларын бөліп көрсетеді:

1) қуаттылық – динамикалық күш –қарқындылық; бұл сапа мақсатқа жетудің күрделігімен анықталады;

2) шеберлік – бақылау - тәртіптілік. Бұл сапа ерікпен басқа психикалық функциялардың реттелуі және бақылануы;

3) шоғырлану – жұмылу – зейін, бұл сапаның объектіге әсер етуде және тартымсыздығында маңызы ерекше;

4) шешімділік – жылдамдық – ептілік шешім қабылдауда көрінеді;

5) табандылық – беріктілік – шыдамдылық;

---

6) бастамашылдық – ерлік – шешілу; бұл тәуекелге бел буу;

7) ұйымдасқан – ықпалдастық – жинақтау. Ерік бұл жерде міндетті шешудегі барлық құралдарды ұйымдастырушы.

Қазіргі психология ғылымында келесі ерік сапаларын жіктейді:

- мақсатқа ұмтылыс;

- принциптілік;

- дербестік;

- бастамашылдық;

- шешім қабылдағыштық;

- табандылық;

- ұйымдасқандық;

- батылдық;

- тәртіптілік.

---

Смотрите также файлы

• ысамерзімді жоспар Сабаты таырыбы Галогендерді элиминирлеу реакциялары.docx

• The Verb, Basic Forms and Grammar Categories. The Indefinite Tenses.doc

• Лабораторная работа 5 Управление памятью в oc linux Выполнил студент группы M32111 Михайличенко Александр Олегович.docx

• Цикл for что есть что в цикле.docx

• Основные модели калькулирования затрат.docx