Қазіргі күнде “кәсіпкерлік жарамдылық” ұғымы не жоғарғы, не орта мектепті қанағаттандыра алмайды, яғни Т.Ф. Белоусовтың сыныптауы бойынша ол тµменнен немесе соңғы жағдайда – педагогикалық мәдениеттің ортаңғы деңгейіне бара-бар (теңбе-тең).

ЮНЕСКОның сипаттамасы бойынша кәсіпкерлік шеберлік жайлы жиі айтпаймыз, енді біз кәсіпкерлік жете білушілік жайында айтамыз.

Мұғалімге, оқушыларға және олардың ата-аналарына ұсынылатын, яғни ақиқатты елемеуге болмайтын, аз емес субъективтік талаптар бар:

Балаларға деген махаббат,

- эмпатия,

- кµпшілдік,

- шыншылдық,

- әдептілік,

- талап етушілік,

- мейірімділік,

- шыншылдық,

- рухани байлылық,

- әділеттілік,

- сµзіне дәлдік және т.б.

Мұғалім педагогикалық қабілеттің кµптүсті бояу тақтайшасына ие болуы қажет. Қажеттіліктер – басқаларға сондай-ақ, оқитындарға нәтижелі әсер етуді қамтамасыз ететін жеке адамның қасиетінің жүйесі. Педагогикалық қабілеттің ең маңыздыларын бµліп кµрсетуге болады:

- академиялық (білімдік),

- шығармашылық,

- дидактикалық,

- сµздік,

- перцептивтік (адамды адам ретінде қабылдау),

- коммуникативтік,

- болжамдық,

- сезімдік,

- ұйымдасқандық.

Дегенмен, әдемі сµйлей алу, пәнді білу, логикалық ойлай білу, µзін-µзі епті ұстауы жақсы мұғалім болып саналуы үшін жеткіліксіз екенін есте сақтау керек. Жақсы педагог – ол педагогикалық әрекеті µміріне мағына берелік деңгейде болатын адам.

Педагогикалық тәжірибеде “іскерлік” термині жиі кездеседі. Іскерлік – бұл адамның осы немесе басқа тапсырманы сапалы қажеттілігі, тап осы жағдайда педагогикалық әрекетті жүзеге асыру:

- жағдайды талдау,

- педагогикалық тапсырманы дұрыс тұжырымдау,

- тұрақты иапсырманы тәжірибе жүзінде іске асыру,

- әрекеттің нәтижесін талдау және бағалау.

Педагогикалық әрекеттің формалары сабақтық және сабақтан тыс (сыныптан тыс) болып ажыратылады.

---

Орыс классикалық гимназиясында бұл форма жұмыстары түрлі орындаушыларға жүктелді: педагог – пән мұғалімдеріне және жетекші –тәрбиешілерге. Балаларды үй тәртібінде оқытқанда мұғалім-пән оқытушысы және тәрбиеші-гувернердің функциялары анықталды. Тіпті жоғарғы деңгейдегі білім беретін оқу орындарында (мысалы, Мейірбан қыздар институтында) сыныптық және коридорлық штаттық қызметін беру қарастырылған, яғни ондағы тапсырмаға жақсы манераға тәрбиеленуді, барлық жағдайда және талапта µнегелілік пен сыпайылыққа үйрету кіреді.

Соңғы он жылда Ресей мектептерінде сынып жетекшілігінен босатылған, не жеке сыныптарға, не параллель сыныптарға бекітілген қызмет түрі пайда болды. Дегенмен, мектептегі тәжірибе қатары білім берудің бірінші этапында сыныпта бір педагог – мұғалім және тәрбиешіні ұстаған дұрыс екендігіне кµз жеткізеді, сондай-ақ балалар осы жаста мұғалімге анасына талпынғандай талпынады.

Дегенмен, ресейге тән білім беру мен тәрбиелеудің дифференциациясы басқа елдерге ереже болып табылмайды. ¤йткені, тіпті жалпыға таныс “education” деген ағылшын сµзі µзіне білім беру және тәрбиені кірістіреді. Ия, біздің де педагогикалық тәжірибеде бәрінен жиірек қолданылатын сµз тіркесі “оқу-тәрбиелілік құбылыс”. Білім беру және тәрбиелеу бірлігі – штаты кестеде барлық мектепте сыныптан тыс жұмыс бойынша, директордың орынбасары қызметіндегі, оқу процесін жүргізетін, оқу-тәрбие жұмысы жµніндегі директордың орынбасары деген қызметтің болуы керек.

13 дәріс. Білім беру процесіндегі қарым қатынас (2 сағ)

1.Қарым қатынас үзара әрекеттесу формасы ретінде.

2.Қарым қатынас прблемасының тарихы.

3.Қарым қатынас функциялары.

4.Қарым қатынас сипаттамасы.

5.Педагогикалық қарым қатынас білім беру процесі субъектілерінің үзара әрекеттесу формасы ретінде.

6.Қарым қатынастың деңгейлік құрылымы.

1. Қоғамдық өмір дамуының қазіргі кезеңінде үкімет білім беру саласына оң қабақ таңытуда. Ел басы қолдаған ҚР-ның 2030 даму стратегиясы осыған дәлел. Біздің қоғамымыз әлеуметтік-экономикалық дамыған сайын ұстаз еңбегінін мән-мағынасы нығаюда. Сәйкесінше, қоғамның мұғалім алдына қояр талабы күбеюде. ¦стаз — оқу-тәрбие процесінде басты фигура мәдени құндылықтар жинақталған сайын орны ерекше ісі күрделі. Болашақ ұстаздарды дайындаған кезде, ең алдымен, олардың психологиялық жағынан шыңдау керек- кәсіби ойлауына оқушының психологиялық зерттеуіне, сол арқылы әсер ете алатын әдіс-тәсілдерді қолдана алатындай болуына әрекет жасау. Бұл мақсатты іске асыру үшін, практикалық психологияны оқытқан кезде, тәжірибелі ұстаздардың іс-тәжірбесінен, мектеп үмірінен алынған мысалдарды студен-ттердің алдына тарту керек. Педогогикалық қызыметтің басты проблемасы-кімнін қандай оқушы екенін танып, олардың бойындағы ынта-қабілетін неге бейім екенін анықтау, дамыту.

---

Балалар ұжымын, әр бір жеке баланы түсіну, олардың арасында дүрыс қарым-қатынас орнату, үзі де олармен жақсы қарым-қатынаста болу - үстаз бойындағы жақсы қасиет. Мүғалім үз іс-әрекетін қадағалай отыра, үзін-үзі бақылауды жеке оқушыны, жалпы ұтымды бақылап, қадағалаумен үштастыруы керек.

Әдептілік деп аталатын мүғалім мінезінің бір қыры- оның оқушылармен қарым-қатынасында үзін-үзі қарапайым, абыроймен, кәдімгідей еш бір боямасыз үстауы. Оқушы мен мүғалім арасында іскерлік қарым-қатынастың орнауына себеп болып, бір-бірін жақсы түсінулеріне себеп тигізіп, қолданылатын оқу-тәрбие әрекеттерінің тиімділігін арттыра-ды.

2. Педогогикалық қарым-қатынас стильдері ПҚҚ стильдері үш топқа бүлінеді:

---

Авторитарлы стиль.

Авториталы педагог сынып үжымында туындаған барлық мәселені үзі шешеді, үз ой қорытуы бойынша белгілеген

мақсат қойып, оның нәтижесін бақылайды. Мүндай педагог үшін оқушының иница|тивасы жеке басының абыройына,

беделіне таңба түсірумен бірдей. Бүл қарым- қатынас әрине, конфликттілік, яғни егестілік туғызады. Зерттеулерге жүгінсек, осы стильді үстанатын үстаздар оқушының мүмкіндіктерін дүрыс бағаламайды. Сыртқы күзге жүргізілетін жүмыстын күрсеткіші, оқу үлгерімі жақсы болғанымен, мүндай үжымдарындағы әлеуметтік-психологиялық ахуал жайсыз болып саналады. Бүл үстаз оқушыны түлға ретінде танымайды, оны педогогикалық іс-әрекеттің объектісі ретінде қарайды, сонысымен олардың түлға болып қалыптасуына кері әсерін тигізеді.

Елемеушілік стилі ( көзге ілмеу)

Мұндай стильді үстаған мүғалім тек үзінің педогогикалық міндетін орындаумен шектеледі. Басқарудын бүл стилі түкке қызықпаушылықпен, араласпаушылықпен мектеп үмірінің мәселелеріне селқос қараушылықпен мінезделеді. Мүндай қарым-қатынас орнаған жерде оқу үлгерімі мен тәртіп қанағаттанарлықсыз болады.

Жоғарыда қарастырылған авторитарлы және елемеушіл стильдерін үзара салыстырсақ біраз үқсас нәрселелерді байқауға болады. Олар - жатсыну, оқшауланушылық.

Демократиялық стиль.

Демократты үстаз негізімен балалардың белсенділігін артты-руға, әрқайсысын ортақ істі шешуге тартуға күп күңіл бүледі. Демократиялық стиль- мүғалім мен оқушы арасында шынайы ынтымақтастық орнатар жалғыз жол, мүнда үстаз жетістік пен кемшілікке бірдей қарайды. Сондықтан, бүл жолды үстанған мүғалім оқушының қылығын, іс-әрекетін алдын-ала болжай алады, мән-мақсатын түсінеді. Мүғалім мен оқушының тұлғааралық қатынасының ішкі қүрылым астарына педогоги-калық қарым-қатынасқа нақтырақ тоқталып күрейік.

Педагогтың балалар мен қарым-қатынасының бірнеше типі белгіленген:

түрақты қанағаттанарлық

енжар қанағаттанарлық

ашық қанағаттанарлықсыз

енжар қанағаттанарлықсыз

1. Тұрақты қанағаттанарлық тип.

---

Бүл- балаларға қиын кезде қол үшын беретін, қамқор, бар жанын салатын қарым-қатынас иелері. Осы тип үстаздарына шынайылық, әдептілік тән.

Мұғалім үстемдікпен емес, балаға сеніммен қарайды. Әрқашан күлімсіреп, сүзімен, ым, ишара , мимика, тіпті пан-томимикасымен оқушы күзқарасымен санасатындығын аңғартады.

2. Енжар қанағаттанарлық тип.

Оқушылармен шамалы эмоционалды- қанағаттанарлық пайда әрекет етуінен танылады. Бұл тип мұғалімі тәрбиеленушілерімен ресми, құрғақ сүйлеседі. Бұл бағыттағы мұғалім ситуативтілігімен ерекшеленеді. Мұндай ұстаз үз же-ке басының күңіл-күйіне, күйзелісіне бой береді, оқушыны бағалауы, үзін-үзі үстауы сол кездегі жағдаятқа байланьгсты болады.

З. Ашық қанағаттанарлықсыз тип.

Бұл педагогикалық жүмыс барысында мүғалімнің бала-ларға деген теріс қарым- қатынасынан күрінетін. Мүғалім бар мінез-құлқымен балалардан биік екенін байқатады. Мүндай мүғалім айналасын үнемі шиеленіс туғызатын атмосферада ұстайды, күңілін тек бұзақылық, жаман, нашар іс-әрекет фактілерін аңдып, бақылауға аударады. Бұл тип мүғалім мен баланың арасында белгілі бір психологиялық кедергі туады да, оқушылар ұстаздың талаптарын орындамайды, үнемі одан «қорғанады».

4. Енжар қанағаттанарлықсыз тип.

Мүғалімі-оқушыларға деген жасырын қанағаттанарлықсыз қатынас иесі. Бүл педагог сырт күзге жүмысын жақсы ұйымдастырғандай күрінеді,шын мәніндегі балаларға да, жұмысына да салғырт қарайды.

Зерттеулерге жүгінсек, тұрақты-қанағаттанар-лық тип мұғалімдері жұмыс істейтін сыныптарда, жеке қатынастардың орташа жүйесі бойынша алып қарайтын болсақ, тұрақты қанағаттанарлықсыз тип ұстаздары қызмет ететін сыныптардағыдан жайлы (хал-ахуалды) жағдайлы балалар соны басым екеніне күзіміз жетеді. Мұғалімнің оқушыға деген қарым-қатынасын оқушының мектепке деген күзқарасын белгілейді. Даярлық сыныптарында оқитың 6 жасар балаларға «Сені басқа сыныпқа ауыстырды делік. Сен кіммен бірге ауысқың келер еді? Мүғаліммен бе, әлде достарыңмен немесе жалғыз күшесің бе?» деген сауал қойылғанда, тұрақты қанағатталарлық тип үстазының 74 оқушылары үзімен бірге ауыспақшы болды.

Ситуативті (жағдаятты) мүғалімді 47% таңдаса, қанағаттанарлықсыз қатынасты мүғалімді 39% таңдады. Ал жалғыз кеткісі келген балалар «ситуативті» мүғалімдер- 13%, тұрақты іскер қанағаттанарлық-18%, енжар қанағаттанарлықсыз да -22%-ті құраған.

---

Смотрите также файлы

• Отчет о прохождении производственной практики в Отделе Министерства внутренних дел Российской Федерации по Нерюнгринскому району.docx

• Объектноориентированное программирование.docx

• Практическая работа Создание слайдшоу к занятию курса дополнительного образования с использованием ос Альт Образование.docx

• Отчет по производственной практике по профессиональному модулю пм. 01 Документирование хозяйственных операций и ведение бух галтерского учета активов организации.pdf

• Деятельность банка россии.docx