ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 273
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
1-тоқсан 16 сағат
№1
| Сабақтың тақырыбы: Ортаның экологиялық факторлары: абиотикалық (температура, жарық, рН, ылғалдылық) биотикалық (микроағзалар, жануарлар, өсімдіктер). | Мұғалімнің аты-жөні: Күні: | ||||||||||||||||||||||||||||
| СЫНЫП: 7 | Қатысқан оқушылар саны: | Қатыспаған оқушылар саны: | |||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ негізделген оқу мақсаттары | 7.3.1.1 - жергілікті жер экожүйесі қоршаған орта факторларының тірі ағзалардың тіршілік әрекеті мен таралуына әсерін зерттеу | ||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ нәтижесі: | Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды. Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен жұмыс жасайды. Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады: Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Бағалау критерийі | Сұраққа жауап береді, жауаптарын дәлелдейді. Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Тілдік құзіреттілік | Экология, экологиялық факторлар, биотикалық, абиотикалық, антропогендік факторлар. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Ресурстар | Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар және әртүрлі заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Әдіс-тәсілдер | Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Пәнаралық байланыс | Музыка, қазақ тілі. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Алдыңғы оқу | 6-сыныпта өткен білімді пысықтау | ||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың жоспары | |||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ қезеңдері | Жоспарланғаніс- шаралар | Оқыту ресурстары | |||||||||||||||||||||||||||
| Басталуы 5 минут | Ұйымдастыру кезеңі 2 минут
Оқушылардың жауабы тыңдалғаннан кейін, мармозетканың суретін интербелсенді тақтадан көрсету. Тосыннан келген сұрақ арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып, жаңа білімді меңгеруге дайындау. Топқа бөлу «ClassDoja» бағдарламасы арқылы топ мүшелерін кездейсоқ таңдау арқылы 3 топқа бөлемін. 1 топ, 2 топ, 3 топ.
 | Мармозетканың суреті https://teach.classdojo.com | |||||||||||||||||||||||||||
| Жаңа білім 10 минут | Білу және түсіну
    Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. Экология – тірі ағзалардың өзара және қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттейтін биология бөлімі. Барлық тірі ағзалар қоршағантабиғи ортасыз тіршілік ете алмайды. Ал табиғат жанды және жансыз заттардан тұрады,сондықтан барлық экологиялық факторлар негізгі екі топқа бөлінеді. Табиғаттың жансыз құрамбөліктерінің (компонент) әсерін біріктіретін факторлар абиотикалық деп аталады. Оған ауатем- пературасы мен ылғалдылық, жергілікті жер бедері, климат ерекшелігі, ылғалдылық (өзен, көл және т.б.) болуы т.б. жатады. Абиотикалық факторларға жергілікті жерге тән жансыз табиғаттың барлық басқа көрсеткіштері кіреді.Биотикалық экологиялық факторлар – тірі ағзалардың бір-біріне әсер етуі. Адам да – тірі ағза. Бірақ адамның табиғатқа әсері соңғы 200 жыл ішінде зор болды. Сондықтан адам іс-әрекеті жеке экологиялық фактор– антропогендік фактор ретінде қарастырыла бастады. Осыған бай- ланысты заманауи экологияда экологиялық факторлардың үш тобын:абиотикалық, биотикалық және антропогендік факторларды ажыра- тады. Біз солардың ішінде бірінші факторды қарастырайық «Қар кесегі» әдісі (Қозғалуға және араласуға ыңғайлы болу үшін үлкен кеңістік қажет. Немесе оқушылар парталардың айналасына топтар құрып, тиісінше орындықтарды қозғалта алады. Жаттығудың сипаттамасы: Біріншіден, оқушылар жеке жауап берулері керек. Кейін жұп ақылдасып, олардың екі жауабын бір жауап етіп үйлестіреді. Кейін жұптар басқа жұптармен бірігіп, үдерісті қайталайды. Осылайша төрт,бес,алты жауап бір жауап болып біріктіріледі.) Ортақ сүрақтар: Естеріңе түсіріңдер көктемде күннің жылынуы және күзде суықтың түсуі жылда бір мезгілде болады ма?
ҚБ : Кәмпит  | Оқулық. «Қар кесегі» әдісі. | |||||||||||||||||||||||||||
| О  ртасы10 минут | Қолдану Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. Абиотикалық факторлар. Маңызды экологиялық факторлардың біріне қоршаған орта температурасы жатады. Жергілікті жерде тірі ағзалардың қандай бірлестігі (сообщества) қалыптасатыны температураға (құрлықта оған қоса жауын-шашын мөлшеріне) байланысты. Қоршаған ортаның температурасы – маңызды экологиялық факторлардың бірі. Экваторда ылғалдылық және Күннің қызуы жоғары. Тағы бір маңызды абиотикалық факторға ылғалдылық жатады. Жа- уын-шашын мөлшері Жер бетіне біркелкі тарамайды. Экваторда жоғары ылғалдылық және Күннің қатты қызуынан джунгли қалыптасқан. Бұл– аудан бірлігіне шаққанда өсімдіктер мен жануарлардың көптеген саны кездесетін ылғалды экваторлық ормандар. Бірақ экватордың Оңтүстігінде және Солтүстігінде тропиктер – жылу мөлшері экватордағы сияқты, бірақ жауын-шашын мөлшері аз аумақтар орналасқан. Бұл зоналарда негізгі шөлдер қалыптасқан. Белгілі бір аумақта қандай өсімдіктер бірлестігінің қалыптасуы жылу және ылғал мөлшерінің үйлесіміне байланысты. Ал қандай жануарлардың мекендейтіні өсімдіктерге тәуелді. Біздің ғаламшарымыздың табиғи жарығы – Күн. Барлық тірі ағзалар соның ерекшелігіне бейімделген. Жарық – температура мен ылғалдылыққа қарағанда едәуір тұрақты көрсеткіш. Ол Күнге қатысты Жердің орнына тәуелді. Солтүстік жартышарда 22 желтоқсанға дейін күн қысқарады және міндетті түрде ұзарып, наурызда күн мен түн теңеседі, 21-нен 22 маусымға қараған түн – ең қысқа түн болып есептеледі. Ортаның қышқылдылығы – тағы бір маңызды абиотикалық фактор. Сендер химияны оқып үйренбесеңдер де, лимон және сірке қышқылы туралы білетін шығарсыңдар. Айран, йогурт жасаған кезде сүт ашытылып, яғни оның қышқылдылығы өзгереді. Мысалы, көптеген қылқанжапырақты өсімдіктер – шырша, қарағай қышқыл ортада жақсы, ал сілтілік ортада нашар өседі. Бидай, бақша дақылдары сияқты көптеген мәдени өсімдіктер шамалы қышқыл топырақта жақсы өседі. Талдау Топтық жұмыс. «Фрайер» әдісі. Топқа таратпа постерлер беріледі. Әр топ постерде жазылған экологиялық фактордың 3 түрін 5 критерий (анықтамасы, маңызы, қызметі, ерекшелігі, мысал келтіру) бойынша ашады. Мақсаты: Экологиялық факторларды анықтау .
 «Кері байланыс бутерброды» әдісі арқылы топтар бір-бірін бағалап шығады. ҚБ : сандық ішіндегі Қазына | Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер | |||||||||||||||||||||||||||
| Сергіту сәті 1 минут | «Көбелекті тордан шығару» әдісі.
| | |||||||||||||||||||||||||||
| Аяқталуы Сабақты бекіту 10 минут | Синтез «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі
 | «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі | |||||||||||||||||||||||||||
| Кері байланыс 4 минут | «Сабақтағы проблемалар» кестесі
Үй жұмысы: «Бекіту» кестесін толтыру
| Сабақтағы проблемаларкестесі | |||||||||||||||||||||||||||
| Қосымшаақпарат | |||||||||||||||||||||||||||||
| Саралау – Сізқосымша Көмеккөрсетудіқалай жоспарлайсыз? Сіз қабілетіжоғары оқушыларғатапсырманы күрделендірудіқалай жоспарлайсыз? | Бағалау - Оқушылардың Үйренгенінтексеруді Қалайжоспарлайсыз? | Пəнаралықбайланыс Қауіпсіздікжəнееңбекті Қорғауережелері АКТ-менбайланыс Құндылықтардағы Байланыс | |||||||||||||||||||||||||||
| Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайыма? Бүгіноқушылар не білді? Сыныптағыахуал Қандайболды? Мен жоспарлаған Саралаушаралары тиімдіболдыма? Мен берілген Уақытішінде үлгердімбе? Мен өзжоспарыма қандайтүзетулер енгіздімжəне неліктен? | Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес Келетінсұрақтарғажауапберіңіз. | ||||||||||||||||||||||||||||
| Қорытынды бағамдау Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды Жетілдіруге көмектесетін не білдім? | |||||||||||||||||||||||||||||
№2
| Сабақтың тақырыбы: Зертханалық жұмыс «Жергілікті жердің экожүйелерін зерттеу (мектеп ауласы мысалында)». | Мұғалімнің аты-жөні: Күні: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| СЫНЫП: 7 | Қатысқан оқушылар саны: | Қатыспаған оқушылар саны: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ негізделген оқу мақсаттары | 7.3.1.1 - жергілікті жер экожүйесі қоршаған орта факторларының тірі ағзалардың тіршілік әрекеті мен таралуына әсерін зерттеу. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ нәтижесі: | Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды. Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен жұмыс жасайды. Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады: Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бағалаукритерийі | Тақырыптың маңызын түсіндіреді.Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тілдік құзіреттілік | экожүйелер | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ресурстар | Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар және әртүрлі заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Әдіс-тәсілдер | Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Пәнаралық байланыс | Музыка, қазақ тілі. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Алдыңғы оқу | Ортаның экологиялық факторлары: абиотикалық (температура, жарық, рН, ылғалдылық) биотикалық (микроағзалар, жануарлар, өсімдіктер). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың жоспары | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Жоспарланғануақыт | Сабақ барысы : | Бағалау түрлері | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Басталуы 5 минут | Ұйымдастыру кезеңі 2 минут Топтарға бөлу. Тірек сөздер бойынша топқа бөліну. Оқушыларға сөздер қиындыларын беремін. Әріп қиындыларда сөздер болу керек. Оқушылар сол сөздер бойынша топтарға бөлінеді. Психологиялық ахуал қалыптастыру: 3 минут «Сурете байланысты тілек» тренинг Оқушыларды шеңберге шақыру,амандасу. Стикерлерге салынған әртүрлі суреттерді ұсыну. Суретті не үшін таңдағанын білу. Оқушылар таңдаған суретке байланысты тілектер айтады. | 1-топ 2-топ 3-топ Суреттер | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Жаңа білім 10 минут | Білу және түсіну Оқулықтағы тапсырмаларды орындау. Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. «Стикердегі диалог» әдісі (Топ мүшелері сұрақтардың жауабын стикерлерге жазып, қабырғадағы сұрақтар жазылған қағаздарға іледі. кейін пікірлерін қорғайды.) Қандай экожүйелер болады? | Оқулық. Кеспе мәтіндер. Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ортасы 10 минут | Қолдану Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. Ортақ тапсырма: «Пкірлер» парағы әдісі 1-топ Жауабын жазады. 2-топ Тексеріп, қосымша мәліметтер қосады. 3-топ Ұсыныс жазады. Талдау «Броундық қозғалыс» Оқушылар сыныпты шарлап, талқыланатын мәселе бойынша ақпарат жинап, басқалармен пікірлеседі. Бұл тәсілді қолданғанда оқушыларға партаға отыруға болмайтынын ескерту керек. Зертханалық жұмыс «Жергілікті жердің экожүйелерін зерттеу (мектеп ауласы мысалында)». | «Пкірлер» парағы әдісі, сұрақтар жазылған парақшалар,қалам. Оқулықтағы мәтінді оқып алады. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сергіту сәті 2 минут | https://www.youtube.com/watch?v=i8FFtlTwJRs  | Миды шынықтыру тапсырмасын орындайды. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аяқталуы Сабақты бекіту 10 минут | Синтез «Карточкадағы терминдер» әдісі Орталық цилиндр құрылысы,тамырдың өткізгіш қызметі,Перицикл мен камбийдің орналасуы,жасуша құрылысының ерекшелігі,тамыр сіңіретін судың қозғалысы. деген сөздер топтарға таратылады. Тапсырма: Сыныпты аралап жүріп, осы термиді өзге топтардағы оқушыларға түсіндіріп береді. | Карточкада жазылған терминдер | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бағалау 5 минут Кері байланыс 3 минут | Бағалау парақшасы Дұрыс жауапқа 5 балл.
Рефлексия парағы
| Бағалау парақшасы Қағаз қиындылары. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қосымшаақпарат | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Саралау – Сізқосымша Көмеккөрсетудіқалай жоспарлайсыз? Сіз қабілетіжоғары оқушыларғатапсырманы күрделендірудіқалай жоспарлайсыз? | Бағалау - Оқушылардың Үйренгенінтексеруді Қалайжоспарлайсыз? | Пəнаралықбайланыс Қауіпсіздікжəнееңбекті Қорғауережелері АКТ-менбайланыс Құндылықтардағы Байланыс | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайыма? Бүгіноқушылар не білді? Сыныптағыахуал Қандайболды? Мен жоспарлаған Саралаушаралары тиімдіболдыма? Мен берілген Уақытішінде үлгердімбе? Мен өзжоспарыма қандайтүзетулер енгіздімжəне неліктен? | Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес Келетінсұрақтарғажауапберіңіз. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қорытынды бағамдау Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды Жетілдіруге көмектесетін не білдім? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
№4
| Сабақтың тақырыбы: Модельдеу «Қоректік тізбек пен торды құру». | Мұғалімнің аты-жөні: Күні: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| СЫНЫП: 7 | Қатысқан оқушылар саны: | Қатыспаған оқушылар саны: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ негізделген оқу мақсаттары | 7.3.1.3 - қоректік тізбектер және қоректік торларды құрастыру | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ нәтижесі: | Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды. Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен жұмыс жасайды. Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады: Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бағалау Критерийі | Сұраққа жауап береді, жауаптарын дәлелдейді. Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тілдік құзіреттілік | Модельдеу «Қоректік тізбек пен торды құру». | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ресурстар | Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар және әртүрлі заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Әдіс-тәсілдер | Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Пәнаралық байланыс | Музыка, қазақ тілі. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Алдыңғы оқу | Қоректік тізбектер және қоректік торлар. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың жоспары | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Жоспарланғануақыт | Сабақ барысы : | Бағалау түрлері | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Басталуы 2 минут | І. Ұйымдастыру кезеңі 1.Амандасу 2.Жағымды психологиялық ахуал туғызу. Тренинг «Достық жылуы» Іс-әрекет: Балалар қанекей алақанымызды бір-біріне ысқылайықшы. Ал енді қасыңда отырған досыңның алақанымен өз алақаныңды түйістіріңдер. Жылу барды ма? Ия. Жарайсыңдар. Бір-бірімізден әрқашан достық жылуымызды аямайық. Үй жұмысын тексеру | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Жаңа білім 10 минут | Білу және түсіну Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. «Қар кесегі» әдісі (Қозғалуға және араласуға ыңғайлы болу үшін үлкен кеңістік қажет. Немесе оқушылар парталардың айналасына топтар құрып, тиісінше орындықтарды қозғалта алады. Жаттығудың сипаттамасы: Біріншіден, оқушылар жеке жауап берулері керек. Кейін жұп ақылдасып, олардың екі жауабын бір жауап етіп үйлестіреді. Кейін жұптар басқа жұптармен бірігіп, үдерісті қайталайды. Осылайша төрт,бес,алты жауап бір жауап болып біріктіріледі.) | Оқулық. «Қар кесегі» әдісі. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ортасы 10 минут | Қолдану Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. Қоректік тізбектер. Қоректік торлар Биоценозда қоректік торлар - жасыл өсімдіктер жинақтаған энергия мен заттарды бір-біріне беретін организмдердің көптеген қысқа қатарларынан тұрады. Әрбір алдыңғы түр келесіге қорек болатын мұндай қатарлар - қоректік тізбек, ал қоректік тізбектің бөлек звенолары - қоректік деңгейдеп аталады. Қоректік тізбек әрқашан өсімдіктен немесе олардың қалдықтарынан басталады . Өсімдік-шегіртке-бақа-жылан-қаршығадан құралған қоректік тізбек пирамадасы 1-ші қоректік деңгей, яғни жасыл өсімдіктер –продуценттер, яғни шөпқоректі жануарлар- І-ші реттік консументтерді құрайды. Ал шөпқоректі жануарлармен қоректенетін 1-ші реттік жыртқыш 3-ші қоректік деңгейді, яғни 2-ші реттік консументтер деңгейін; сол сияқты 2 реттік жыртқыштар 4-ші қоректік деңгейді, яғни 3-ші реттік консументтер деңгейін түзеді Қоректік тізбектегі организмдердің қарым қатынасының мысалы ретінде аралас орманды қарастыруға болады. Орман өсімдіктері жануарлар қорегінің көзі болатын негізгі биомассаны өндіреді (синтездейді). Ағаштардың жас қабықтарымен мен бүршіктерімен қоректенетін бұғы құрамында энергия жинақталған органикалық заттарды алғаш тұтынушылар. Белсенділіктің әртүрлі түрлері энергияның шығындалуына соқтырады, бірақ жануарлар организмінде жұмсалатын энергиямен салыстырғанда оның жинақталған мөлшері анағұрлым артық болады. Өз денесінде осылай энергияны жинақтаған бұғы келесі тұтынушыға энергия мен қоректік заттың көзі болып есептелінеді. Бұғыны жеген қасқыр энергия, қорек затқа ие болады. Қасқыр өлген кезде, энергияның көп мөлшері топыраққа түседі. Топырақтағы бактериялар мен редуцент-саңырауқұлақтар – ыдыратушылар - өсімдіктерге қажетті минералды заттарға айналдыра отырып, өлексені ыдыратады. Жасыл өсімдіктер, бұғы, қасқыр, бактериялар мен саңырауқұлақтар энергия ағыны жүретін қоректік тізбекті құрайды. Қоректік тізбекті екі типке бөлуге болады: жайылымдық тізбек жасыл өсімдіктен басталып, одан әрі жайылымдағы фитофагтарға, сонан соң жыртқыштарға жалғасады, яғни өсімдіктерден шөпқоректі жануарлар арқылы энергияның ағыны жүзеге асатын тізбек жайылымдық қоректік тізбек деп аталады. Ал детриттік тізбектер өлі органикалық заттардан детритофагтарға, одан жыртқыштарға жалғасады. Мысалы, жайылымдық тізбек: жасыл өсімдік→ шөпқоректі жануар →жыртқыш, ал детриттік тізбек: өлі органикалық зат (детрит)→ микроорганизмдер→ (бактериялар, саңырауқұлақтар) немесе детритофагтар (қос жақтаулы ұлулар, құрттар, бунақденелілердің дернәсілдері)→ детритофагтар жыртқыштарынан (құстар, жер қазғыштар және т.б.) құралады. Энергия ағыны өлі органикалық заттан басталып және ыдыратушылар жүйесі арқылы өтетін қоректік тізбек түрі детриттік қоректік тізбекті құрайды. Өлі ұлпаларды ыдыратын редуценттер жүйесіндегі бактериялар, саңырауқұлақтар мен басқа организмдер өзінің ролі жөнінен шөпқоректі жануарларды еске түсіреді. Қоректік тізбектер бір бірінен оқшауланбай, қайта керісінше, айқасып жатады. Олар қоректік торлар деп аталатын құрылымдар түзеді. Қоректік торлардың құрылу принципі мынадай: әрбір продуценттің бір емес, бірнеше консументтері болады. Өз кезегінде олардың арасындағы полифагтар, яғни консументтердің қоректің бір емес, бірнеше көзін пайдаланады. Талдау «Ыстық орындық» орындық әдісі (Бір оқушы алдыңғы жақта, орындықтар оны айнала қоршай орналастырылады. Жаттығудың сипаттамасы: Бір оқушы алға шығып өз пікірін айтып және тақырып бойынша сұрақтарға жауап береді. Сұрақты анағұрлым мазмұнды қылу үшін, оқушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп алға шығып сөйлей алады. | Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер «Ыстық орындық» орындық әдісі, сұрақтар, орындық. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сергіту сәті 2 минут | «Қаражорға» биі | Оқушылар би билеп сергіп қалады. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аяқталуы Сабақты бекіту 10 минут | Синтез «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі  «Шеңбердегі доп» әдісі Оқушылар шеңберлене отырып, бір-біріне кішкене допты лақтырады. Доп қолына тиген оқушы жаңа білім туралы бір сөйлем айтады. | «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі Шеңберге отырғызу, доп. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бағалау 5 минут Кері байланыс 3 минут | Бағалау парақшасы Дұрыс жауапқа 5 балл.
«Сабақтағы проблемалар» кестесі
| Бағалау парақшасы Сабақтағы проблемлар кестесі | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қосымша ақпарат | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Саралау – Сізқосымша Көмеккөрсетудіқалай жоспарлайсыз? Сіз қабілетіжоғары оқушыларғатапсырманы күрделендірудіқалай жоспарлайсыз? | Бағалау - Оқушылардың Үйренгенінтексеруді Қалайжоспарлайсыз? | Пəнаралықбайланыс Қауіпсіздікжəнееңбекті Қорғауережелері АКТ-менбайланыс Құндылықтардағы Байланыс | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайыма? Бүгіноқушылар не білді? Сыныптағыахуал Қандайболды? Мен жоспарлаған Саралаушаралары тиімдіболдыма? Мен берілген Уақытішінде үлгердімбе? Мен өзжоспарыма қандайтүзетулер енгіздімжəне неліктен? | Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес Келетінсұрақтарғажауапберіңіз. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қорытынды бағамдау Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды Жетілдіруге көмектесетін не білдім? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
№5
| Бөлім.7.1А: Биосфера және экожүйелер Сабақ тақырыбы: Экологиялық сукцессиялар: бастапқы және екіншілік сукцессия. Өзін өзі реттеу. Экожүйелердің ауысуы. | Мектеп: | |||||||
| Күні: | Мұғалімнің аты-жөні: | |||||||
| Сынып: 7 сынып | Қатысқандар саны: | Қатыспағандар саны: | ||||||
| Осы сабақтақолжеткізілетіноқумақсаттары (оқубағдарламасынасілтеме) | 7.3.1.4 экологиялық сукцессиялардың үрдісін сипаттау | |||||||
| Сабақмақсаттары | Оқушылар
| |||||||
| Бағалау критерийлері | экологиялық сукцессиялардың үрдісін сипаттау | |||||||
| Тілдікмақсаттар | Арнайы пәндік лексика және терминалогия: Тілдікмақсат: - өзгертілгентілкөмегіарқылыбастапқыэкологиялықсукцессияныңүрдісінежазбашажәнеауызшасипаттама беру Терминология: Экожүйе, тіршілікортасы, сукцессия, жағдай, қоршаған орта, бейімделу, ағза, түрлер, қоғамдастық, тұрғын, (пионер), топырақ, тау жынысы, өсімдік, шалғын, бұта, орман, алмастыру, колониялау, өсу, өзгеру, бейімделу, пайда болу, өлу, біртіндеп, уақытөтекеле, қорытакеле Экологиялық сукцессия – сипаттауға қолданылатын термин… | |||||||
| Бастапқы білім | Оқушылар білуі тиіс: Қарапайым қоректік тізбек құрастыра білу (G6). Қоректік тізбек сызбасы көмегімен продуцент, консумент және редуценттерді анықтай білу (G6). Тірі ағзалар арасындағы қарым-қатынас түрлерін сипаттай білу (G6). | |||||||
| Сабақ барысы | ||||||||
| Сабақтыңжоспарланғанкезеңдері | Сабақтағыжоспарланғаніс-әрекеттер | Ресурстар | ||||||
| Сабақтың басы 0-15 минут | 1. Бұрынғы білімдерін жаңғырту. (G)дұрыс тұжырымдамаларды таңда, өз таңдауыңды дәлелде(5 минут). | | ||||||
| Сабақтың ортасы 6- 30 минут 31-40 минут | (G)Сурет бойынша мәселе сұрақ. Н.Епишеваның « Остров» өлеңіне талдау. «Берілген сурет және өлең қандай үрдісті сипаттап тұр деп ойлайсыңдар?»  Сабақтыңтақырыбыжәнемақсаттарыментаныстыру ( Т) Мұғалімнің дәрісі.
Жұппен жұмыс № 1 тапсырма «Рет бойынша сапқа тұр!» Бастапқы сукцессияның кезеңдерін ретімен қойып шық және қойылмаған кезеңді тап БАСТАПҚЫ СУКЦЕССИЯ КЕЗЕҢДЕРІ: 1.Тау жыныстарының жел қақтырылуы 2.бактериялардың, балдырлардың, қаспақты қына және топырақ түзілуі 3.Мүктердің және жалпақ қыналардың тұрақтануы, 4.Шөптесін өсімдіктердің пайда болуы-қоғамның қалыптасуы 5.Бұталардың тұрақтануы 6.Орман–тұрақты экожүйе. № 2 тапсырма «Айырмашылығын тап» Сүретке мұқият қара, көрсетілген үрдісте бастапқы сукцессияның екіншілік сукцессиядан айырмашылығы қандай? Бастапқы білімді тексеру. Баспадан шыққан тапсырмалармен жұмыс жасау. (ҚБ) № 3 тапсырма.Қойылмаған сөздерді орнына қою: 1. Бастапқыда өсімдік өспеген аймаққа, өсімдік басып кетуі......... (бастапқы сукцессия) 2. Мүктер мен қыналарды ... деп атайды (сукцессия пионерлері) 3. алғашқы топырақ ...... әсерінен түзіледі. (редуцент- бактериялар) 4. Қандыағаш тамырларында түйнектері болады – арнайы мүшелер, олардың құрамында ...... болады (селбесуші бактериялар). 5.Селбесуші бактериялар…… мүмкіндік туғызады (топырақ құрамына азот жиналуына ). 6. Сукцессияның қозғаушы күші .... болып табылады (астындағы топырақ құрамын өзгертетін өсімдіктер). № 4 тапсырма.Тапсырманы шешіңіз. Неліктен ескі ғимараттарда қына, мүк, терек және қайынды көруге болады? | | ||||||
| Рефлексия 39-40 минут |
| | ||||||
| Қосымша ақпарат | ||||||||
| Саралау–оқушыларғақалайкөбірекқолдаукөрсетудіжоспарлайсыз? Қабілетіжоғарыоқушыларғақандайміндетқоюдыжоспарлапотырсыз? | Бағалау – оқушылардыңматериалдымеңгерудеңгейінқалайтексерудіжоспарлайсыз? | Денсаулықжәнеқауіпсіздіктехникасыныңсақталуы | ||||||
| Барлық оқушылар: «Сукцессия» терминінің анықтамасын білу Құрал жабдықтарды қолдану арқылы абиотикалық факторлардың деректерін ала алады Оқушылардың көбі: бастапқы сукцессия үрдісін түсінеді және осы үрдісті арнайы терминологияны пайдалана отырып сипаттама бере алады. Зерттелетін аймақтың флора және фаунасын сипаттау Кейбір оқушылар: Бастапқы және екіншілік сукцессия үрдісін өз бетімен сипаттап, әртүрлі мысалдар келтіре алады. Оқушылардың жұмыс жасау барысында нұсқаулық экранда көмек ретінде көрсетіледі. ТЕК жекелей көмек қажет болған оқушыларға , өз сұрауы бойынша қосымша көмек нақты сызба ретінде көрсетіледі | (1) Оқушылардың ауызша және жеке жауап беруі (3) бастапқы сукцессия кезеңдері бойынша, оқушылардың жұппен жұмысы (4) Практикалық жұмыс (5) фото және видео есеп, Бағалау (келесі сабақ). | Жұмыс барысында оқушылар креативті жәнесыни ойлауды көрсетеді. Жұппен жұмыста жұмысты талқылау арқылы оқушылар өзара және мұғалім арасында сыйластықты дамытады | ||||||
| Сабақбойынша рефлексия Сабақмақсаттары/оқумақсаттарыдұрысқойылғанба? Оқушылардыңбарлығы ОМ қолжеткіздіме? Жеткізбесе, неліктен? Сабақтасаралаудұрысжүргізілдіме? Сабақтыңуақыттықкезеңдерісақталдыма? Сабақжоспарынанқандайауытқуларболды, неліктен? | Бұлбөлімдісабақтуралыөзпікіріңіздібілдіруүшінпайдаланыңыз. Өзсабағыңызтуралысолжақбағандаберілгенсұрақтарғажауапберіңіз. | |||||||
| | ||||||||
| Жалпыбаға: Сабақтыңжақсыөткенекіаспектісі (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)? Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)? Сабақбарысында сынып туралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет? | ||||||||
| Бөлім | 7.1A Биосфера және экожүйе | ||||||||
| Бөлім асты | Ағза және мекен ету ортасы | ||||||||
| Мақсаты: | 7.3.1.4 Экологиялық сукцессия үрдісін сипаттау | ||||||||
| Дағдылар | Білу және түсіну | ||||||||
| Бағалау критерилері | Оқушылар: Экологиялық сукцессияүрдісін сипаттау | ||||||||
| Тапсырма 1. (а) 1.1 суретін қарап, талдаңыз.  Сурет 1.1 пайдалана отырып, сукцессиялык түрін сипаттаңыз __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
| |||||||||