ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 19
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша мұғалімінің алдында, сондай-ақ мектеп оқушыларының алдына қойылған талаптарды сақтай отырып, оқушыларға тек зерттелетін пән бойынша білім беріп қана қоймай, олардың практикалық бағытын, нақты өмірде белсенді қолданылуын жүзеге асыру қажет. Шетел тілі мұғалімі алдында мектеп бітірушісіне қойылатын талаптарды сақтаумен қатар, оқушыларға оқытылатын пән бойынша білім беріп қана қоймай, олардың практикалық бағыттылығын, өмірде белсенді қолдануын жүзеге асыру қажет.
Қазақ тілін үйрену барысында функционалдық сауаттылыққа әртүрлі жолдармен қол жеткізуге болады. Мұғалім осы немесе басқа тапсырманың қандай мақсатта орындалатынын нақты көрсетуі керек және қандай әдістер түпкі мақсатқа жетуге көмектесетінін түсінуі керек-оқушыларды қазақ тілінде сөйлеуге үйрету.
Функционалдық сауаттылықты оқытудың пәндік нәтижелері коммуникативтік құзыреттілікті дамытуды білдіреді; сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу. Біз өз мақаламызда қазақ тілі сабақтарында тыңдауды дамытуға арнағым келеді, өйткені бұл құзыреттілік көбінесе оқушыларға да, мұғалімдерге де қиындық тудырады.
Тыңдау түрлері.
Қазақ тілдерін оқыту әдістемесінің қазіргі ережелері тұрғысынан коммуникативті тыңдау және оқу тыңдауы ерекшеленеді. Сондай-ақ, байланыс (интерактивті байланыстың ажырамас бөлігі ретінде) және қашықтықтан тыңдау бар.
Тыңдау түрлерінің сипаттамасы кесте бойынша көруге болады
| Тыңдау түрлері | Тыңдау дағдылары |
| Негізгі мазмұнды түсінумен тыңдау | - Қарым-қатынас/аудио мәтіннің мақсатын түсіну – тақырыпты/мәтін түрін/жағдайды түсіну -қарым-қатынас қатысушыларын/сөйлеушіні/ сөйлеушілердің мәртебесін анықтау – дыбыстық мәтіннің тақырыбын түсіну – екінші ақпараттан негізгі ақпаратты түсіну және есте сақтау – ең маңызды фактілерді анықтау |
| Ақпаратты іріктеп түсінумен тыңдау | - Сөйлеу хабарламасынан қажетті ақпаратты алу – сұрақтарға сәйкес фактілер мен мысалдарды бөліп көрсету -сөйлеу хабарламасының мазмұнын толық және дәл түсіну |
| Мазмұнды толық түсінумен тыңдау | – фактілер, себептер, оқиғалар және т. б. арасындағы байланысты түсіну -сөйлеушінің талқылау тақырыбына қатынасын анықтау – өз пікірін, естігендері туралы пікірін білдіру |
Тыңдау қиындықтары
Сөйлеу құзыреттілігінің құрамдас бөлігі ретінде тыңдаудың күрделілігі сөйлеу әрекетінің осы түрін үйрену процесін көп уақытты қажет етеді. Тыңдауды тиімді оқыту үшін қандай субъективті және объективті қиындықтарды ескеру керектігін анықтау қажет.
Субъективті қиындықтар: мотивациялық-эмоционалды, операциялық,стратегиялық.
Объективті қиындықтар:лингвистикалық, экстралингвистикалық, операциялық лингвистикалық, қабылдау шарттары, стратегиялық ,композициялық-семантикалық ақпарат көздері, стилистикалық тақырыптық және әлеуметтік-мәдени болып табылады.
Осы қиындықтарды жою үшін келесі әдістер ұсынылады:
- тыңдауға деген ынтаны арттырудың бір жолы
-экспозиция мәтінін пайдалану;(осы жерде жұмыс жүргізіледі)
– операциялық қиындықтарды (сөйлеу есту қабілетінің, есте сақтау қабілетінің даму деңгейі, ықтималды болжау механизмі және т.б.) арнайы жаттығулар арқылы жеңу;
- оқушылардың жеке психологиялық және жас ерекшеліктерін, сондай-ақ келіп түсетін ақпаратты өңдеудің жеке ерекшеліктерін ескеру; - нұсқауларды қолдану;
Келесі кезекте тыңдауға үйрету жоспары ұсынылады:
I. Мәтінге дейінгі кезең. Мәтінмен жұмыс істеудің осы кезеңіне арналған ең типтік тапсырмалар: - тыңдау алдында сұрақтарды/мәлімдемелерді талқылау; – тақырып/жаңа сөздер/иллюстрациялар бойынша болжау;
- мұғалімнің негізгі тақырыпты қысқаша баяндауы, мәтіндегі есептерге бұйрық беру; II. Тыңдау кезеңі
1.мәтінді тыңдап, сөйлемдердегі түсіп қалған сөздерді қою;
2. мәтінді тыңдап, ұсынылған сөз тіркестерінің қайсысын айту; онда ешқандай өзгеріссіз пайдаланылады;
3. мәтінді тыңдап, мына сөздерге қандай анықтамалар берілгенін айту; 4. толық сөйлемдер; 5. мәтінді тыңдап, қатарлас бағандағы сөздердің орысша баламасын табу; III. мәтіннен кейінгі кезең. - тыңдап түсінуге арналған тапсырма; - қабылданған ақпаратты шығармашылықпен өңдеуге арналған тапсырма; - алынған ақпаратты қарым-қатынаста және басқа іс-әрекетте пайдалану тапсырмасы;
Тыңдағаннан кейін түсінуді бақылау. мәлімдемені растау немесе теріске шығару;
- мәтінге иллюстрация таңдау;
- жоспардың тармақтарын жүйелеу; – бірнеше таңдау тестін орындау; – балама тест таңдау; - бірнеше ұсынылған нұсқалардың ішінен мәтін тақырыбын таңдау.
Төменде тыңдау жаттығуының 2-4 сынып оқушылары үшін кезең-кезеңімен практикалық қолдану нұсқасы берілген.