Файл: Нрслтан аласы кімідігіні.docx

Еркін түсу – денелердің ауасыз кеңістіктегі ауырлық күшінің әсерінен болатын қозғалысы.

Денелердің ауасыз кеңістікте құлауын алғаш бақылаған ғалым – И.Ньютон.

Ауасы жоқ кеңістікте балық денелермен бөлшектер: жаңбыр тамшысы, шаң тозаң, тастар, жапырақтар Жердің бетіне бірдей үдеумен құлайды. Еркін түсу үдеуі g әрпімен белгіленеді. Өлшеулердің нәтижесінде Жер бетіне жақын әр түрлі ендіктерде еркін түсу үдеуі түрліше болатыны белгілі болды: полюстерде g = 9,83 м/с², орташа ендіктерде g= 9,81 м/с², экваторда g= 9,78 м/с².

Басқа аспан денелеріндегі еркін түсу үдеуінің мәні Жердегі үдеудің мәнінен өзгеше

Планета,аспан денесі	Еркін түсуүдеуі, м/с²	Планета, аспан денесі	Еркін түсуүдеуі, м/с²
Меркурий	3,7	Юпитер	24,9
Шолпан	8,9	Сатурн	10,6
Жер	9,8	Уран	8,7
Ай	1,6	Нептун	11,6
Марс	3,7

Еркін түсу үдеуінің мәні Айдағы мәнмен салыстырғанда шамаме 7 есе үлкен болатын планета

Юпитер
Нептун
Сатурн
Жер
Шолпан

Массасы 20 кг ауырлық күшінің мәні 212 Н-ға тең болатын планета

Уран
Шолпан
Жер
Сатурн
Нептун

Марста массасы 5 кг дене 5 с уақыт ішінде қандай биіктіктен құлайды? A) 12,5 м

B) 18,5 м

C) 25 м

D) 46,25 м

E) 92,5 м

Жерде 10 с ішінде белгілі бір биіктіктен құлаған дененің Уранда құлау уақыты

A) 7,4 с

B) 10,6 с

C) 13 с

D) 55,2 с

E) 112,6 с

Электр тогының құны қанша?

Электр құрылғылардың жұмыс атқарулары үшін энергия қажет. Әр құрылғы әртүрлі шамада энергия тұтынады. Сондықтан, қуат түсінігін қолдануымызға тура келеді.

Кестеде күнделікті тұрмыста қолданылатын электр құралдарының қуаты көрсетілген.

№	Электр құралы	Қуаты, Вт
1	Электр шамы	18
2	Электр шәйнегі	800
3	Желдеткіш	5000
4	Шаңсорғыш	2200
5	Электр үтігі	1600

Күнделікті тұрмыста және жұмыста болсын қолданған электр энергиясының мәнін есептеу үшін 1 кВт•сағ өлшемін қолданамыз.

Электр энергиясының құны: 1 кВт•сағ= 20 тг

3 мин жұмыс барысында энергияны көп жұмсайтын электр құралы

Электр шамы
Электр шәйнегі
Желдеткіш
Шаңсорғыш
Электр үтігі

Электр шәйнегімен 2 мин суды қыздыру үшін жұмсалатын энергия мөлшері

400 Дж
1600 Дж
24 кДж
48 кДж
96 кДж

5 мин жұмыс істеген электр үтігімен бірдей мөлшерде энергия тұтынатын шаңсорғыштың жұмыс істеу уақыты

120 с
218 с
300 с
330 с
412 с

1 тәулік бойы жанып тұрған электр шамының электр энергиясының құны

3,6 тг
8,64 тг
21,6 тг
26,7 тг
36 тг

Xимия

Нұсқаулық: Контекстті мұқият оқып, берілен тапсырмалардыңдұрысжауабынберіңіз.

Фосфор – жер қыртысында ең көп тараған элементтердің бірі. Оның мөлшері жер массасының 0,08 – 0,09% құрайды. Азоттан айырмашылығы фосфор табиғатта бос күйінде кездеспейді, себебі, фосфордың химиялық белсенділігі әлдеқайда жоғары. Фосфордың сутекті қосылысы – фосфин РН₃ белгілі. Ол аммиакқа ұқсас, бірақ тұрақсыз зат. Фосфин – түссіз, ауада өздігінен тұтанатын, шіріген балық иісті, улы зат.

Фосфиннің жану теңдеуінде қойылатын барлық коэффициентттер саны.

А) 12

Қызыл фосфор - сіріңке өндірісінің шикізаты. Оны шыны ұнтағы және желіммен араластырып, қорапшаның бүйір бетіне жағады. Құрамында калий хлораты КСІО₃ және күкірті бар сіріңкенің басын фосфорға үйкегенде, сіріңке тұтанады.

6Р + 5КСІО₃ → 5КСІ +3Р₂О₅

3 моль фосфор калий хлоратымен әрекеттескенде түзілетін фосфор (V) оксидінің (қ.ж) көлемі?

А) 11,2л B) 22,4л

C) 33,6л

D) 22,6л

E) 67,6л

Екі валентті металдың 0,72 грамы фосформен әрекеттескенде 1,34 г металл фосфиді түзілді. Қандай металл реакцияға қатысты?

А) Fe

Cu
Zn
Мg
Са

Күміс нитраты РО₄ ^3- ортофосфат-ионына сапалық реактив болады.Түзілген тұнбаның түсі

А) ақ

сары
көк
қара
жасыл

Биология

Нұсқаулық: Контекстті мұқият оқып, берілген тапсырмаларға дұрысжауап беріңіз.

Жануар жасушасының құрылысы

Жасуша -тіршіліктің негізгі құрылымдық және

қызметтік бірлігі. Барлық ағзалар жасушалардан тұрады. Жасушалық құрылымдар- жасушаның ұсақ органоидтерін де, оның едәуір ірі бөліктерін де біріктіретін түсінік. Эукариоттық жасуша бөлімдеріне цитоплазма, қабықша және ядро жатады. Суретте жануар жасушасының негізгі құрам бөліктері көрсетілген. Барлық органоидтер белгілі бір қызмет атқарады. Мысалы, ядро бүкіл химиялық үдерістерді нәруыздар-ферменттер синтезі арқылы бақылап, жасуша тіршілігін басқарады.

Рибосомалары жоқ ЭПТ

бөліктерінде майлар мен көмірсулар биосинтезі жүретін органоид көрсетілген сан :

Олар хромосома ДНҚ-сында жазылған ақпараттар бойынша аминқышқылдарынан өз нәруыздарын синтездейді.Осылай тұқым қуалау ақпараттарын жүзеге асыруға қатысатын органод:
1. ядро
2. лизосома
3. ЭПТ
4. Гольджи аппараты
5. рибосома
13 санымен көрсетілген органоид:
1. жасуша орталығы
2. митохондрия
3. рибосома
4. ядрошық
5. лизосома
Гольджи аппараты-
1. көбеюге қатысады
2. жасуша ішінде заттарды тасымалдап, майлар мен көмірсуларды синтездейді
3. жасушалардың барлық типтеріне тән
4. биохимиялық үдерістерді бақылайды
5. тұқымқуалау ақпаратын жүзеге асырады