ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 21
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
| САБАҚ | Мектеп:Ғ.Мұратбаев атындағы орта мектеп | ||||
| Күні:24.04.2023 | Мұғалімнің аты-жөні: Р.Нұржанова | ||||
| Сынып: 7-сынып | Қатысқан оқушылар саны: | Қатыспағандар: | |||
| Сабақтың тақырыбы | Қиял-ғажайып ертегілері | ||||
| Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары | 7.2.4.1 идеясы ұқсас публицистикалық және көркем әдебиет стиліндегі мәтіндердің тақырыбы, құрылымы, мақсатты аудиториясы, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау 7.4.5.1 сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін (даралаушы және ерекшелеуші) дұрыс қолдану | ||||
| Сабақтың мақсаттары | Барлық оқушылар:стиль түрінанықтайды;мәтіндердісалыстырады;тілдікерекшеліктерінанықтайды;мәтіндердіңнегізгіидеясынанықтайды.Ойтолғау жазады сөйлемсоңындажәнесөйлемішіндеқойылатынтынысбелгілерінқояды. | ||||
| Бағалау критерийі | Мәтіндердің стилін, тақырыбын анықтайды Құрылымы мен аудиториясын ажыратады Тілдік ерекшелігін салыстырады Тыныс белгілерінің қойылу тәртібін ескереді Сөйлемдерде дұрыс қолданады | ||||
| Сабақ кезеңі/ Уақыты | Педагогтің іс-әрекеті | Оқушының іс-әрекеті | Бағалау | Ресурстар | |
| Сабақтың басы | І.Ұйымдастыру кезеңі: | Қазақ ертегілерін білесіңдер ме? Қандай қиял-ғажайып ертегілерін білесің? | «Дұрыс келісемін», «Толықтырамын, басқа көзқарасым бар», «Менің сұрағым бар». | Қазақ әдебиеті : жалпы білім беретін мектептің 9- сыныбына арналған оқулық \  | |
| Сабақтың ортасы | 6-тапырма Тапсырма 8-тапсырма «Әуенді ойтолғау» Әуен ойналады. Әуен тоқтағанда барлығы да жұмысты тоқтатып жұмыстарын оқиды | Мәтінді оқы.Сұрақтарға жауап беріңдер Екі мәтінді салыстырып, тақырыбын, құрылымын, мақсатты аудиториясын, олардың тілі мен стилінің формасын, ұқсастығын және айырмашылығын сараптаңыз. «Қиял ғажайыптары » ойтолғау жазу | Дескриптор Білім алушы - стиль түрін анықтайды; - мәтіндерді салыстырады; - тілдік ерекшеліктерін анықтайды; - мәтіндердің негізгі идеясын анықтайды. ҚБ «ТИР» әдісі. Қызыл- түсінбедім, Сары – қиындықтар кездесті, Жасыл – түсіндім Дескриптор Білім алушы Ойтолғау жазады; - сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерінқояды. «Бас бармақ» әдісі Жарайсың! Жақсы! Талпын! | http://www.rusnauka.com/14_NPE_2015/Philologia/3_192584.doc.htm мәтіндер   | |
| Сабақтың соңы | Рефлексия. «SMS жазу» әдісі | (Чатқа жазу) 1. Есте сақтау бір маңызды мәлімет 2. Менің көбірек білгім келген екі мәлімет. 3. Мен білген үш мәлімет. 4. Мен үйренген төрт мәлімет. | | | |
Екі мәтіннің ұқсастығы
Екі мәтіннің айырмашылығы
Түрі
Көзделген аудитория (кімдерге арналғандығы)
Мақсаты
Мазмұны
Стилі
Тілі
Мәтіннің тіліне, мақсаты мен мазмұнына сараптама жасау жолдары:
1. Мәтінді мұқият оқып шығыңыз;
2. Оқу барысында мәтін стиліне (ресми және бейресми) назар аударыңыз;
3. Мәтіннің аудиториясын анықтаңыз; яғни бұл мәтінді кімдер оқитыны туралы
болжаңыз. Әдетте, аудитория жас ерекшелігіне, қызығушылығына қарай жіктеледі;
4. Осы мәтін арқылы автор оқырманға қандай ой тастағысы келетінін ойлаңыз.
Автордың ойы сіз сараптама жасап отырған мәтіннің мақсаты болады;
5. Мәтін абзацтарын қысқа мазмұндаңыз; мәтінді мазмұндауда бір-біріне қарама-
қайшы пікірлерді атап өтуіңізге болады. Ол кезде төл сөз бен төлеу сөзді
пайдаланғаныңыз дұрыс. Соған байланысты автор көзқарасын да келтіруге болады.
6. Әр абзацтың бір-бірімен байланысын анықтаңыз; әр абзац, әдетте, бір-бірімен
логикалық жағынан байланысады немесе жалғаулық шылаулар арқылы
байланысады;
7. Мәтіннің тіліне сараптама жасауда тақырып бойынша термин сөздер мен кәсіби
сөздерді анықтап, сол арқылы автордың қай стилде жазып отырғанын растай
аласыз. Адамның көңіл күйін білдіретін сөздер, әдетте, көркем әдебиет стиліне тән
екендігі ұмытпаңыз.
8. Әр абзацтың соңғы етістігіне талдау жасаңыз. Олар әр түрлі шақтық формада тұруы
мүмкін. Олардың ол формада тұруына түсініктеме беріңіз.
75
Ғылыми фантастика мен әлеуметтік фантастиканың кейбір ерекшеліктері
Фантастика. Аса қиын да, өте күрделі тақырып. Дүниедегі ең шапшаң, ең ұшқыр
құбылыс – қиял. Ал адамзаттың бүгінгі таңдағы зор жетістіктері мен игілікті істерінің дені
адам қиялының жемісі.
Жалпы фантастика (гр. phantasіa – қиялдау, phantastіke – қиялдау өнері) ұғымы
қиялдану өнеріне байланысты пайда болған. «Ғылыми тас» – ескі шығыс тілінде «фан
тасы», батыс елдерінің грек тілінен алып жүрген «фантастика» сөзі осымен байланысты.
Бұл жанрда жазылған шығармаларды атауда бірізділік жоқ, яғни фантастика және ғылыми
фантастика деген тіркес қолданылады.
Ғылымдағы секілді, фантастиканың да өзінің мәңгілік тақырыптары бар. Және олар
уақыт пен кеңістікке саяхат, жасанды интеллект, жерден тыс әлемдегі өркениет,
тіршіліктің басқаша формалары сияқты жұмбақ жайттарды қамтиды. Ең бастысы, өткенге
немесе болашаққа қатысты әлдебір әлемнің, белгілі бір сәттің бейнесін кейіптей отырып,
фантаст-жазушылар оқырман қиялының көкжиегін мейлінше кеңейтеді. Фантастикалық
шығармалардың міндеті мұнымен ғана шектелмейді. Яғни бұл жанр әлдебір ғылыми
жаңалықтың адамның өмірі мен қоғамның дамуына тигізер әсерін көркемдік тұрғыда
ұғынуға көмектеседі.
Қазақ фантастикалық әдебиетінің теориясы мен тарихын жазушы, осы жанрдың
алғашқы туындыгерлерінің бірі – А.Мархабаев: «Фантастиканың басты міндеттерінің бірі
ғылымды насихаттау екен. Демек, бұл жанрдың басқа әдеби түрлерден ерекшеленіп
тұратын оқшау қасиеті болуы тиіс. Ол, фантастика, ғалым, табиғаттану, жаратылыстың
құпия құбылыстарын ел арасына, өз оқырмандары ортасына таратумен қатар, өзі де сол
ғылымның арқасында өмірге келеді. Яғни, фантастика ғылымды туғызса, ғылым өз
кезегінде фантастиканы қамшылайды. Былайша айтқанда, «фантастика-ғылым» және
«ғылым-фантастика» тандемі болып келеді. Осылардың жиынтық ұғымы біздің
әдебиеттану ғылымымызда «ғылыми-фантастикалық әдебиет» дегенді қалыптастырады»
деп тұжырымдайды.
Фантастика даму жолында ішкі сипаттары және сыртқы тұрпаттарына қарай әдеби-
көркем фантастика, ғылыми фантастика, әлеуметтік фантастика, экономикалық
фантастика, бері келе фентези болып бірнеше түрге бөлінеді.
Ғылыми фантастика (ағылш. scіence fіctіon – ғылыми туынды) — көркем әдебиетте,
сондай-ақ кино, кескіндеме, т.б. өнер салаларында қалыптасқан жанр. «Шындықпен берік
байланыстағы жалғыз әдебиет – ол ғылыми фантастика! Ғылыми фантастика нағыз
маңызды мәселелерді көтереді. Қиялгерлерді адам тағдыры толғандырады. Бүгінгі күннің
ақиқатын бейнелейтін бірден-бір әдебиет жанры» деп ағылшындық ұлы қиялгер-жазушы
Артур Кларк айтқан.
Ғылыми фантастика жанрының бар табиғатын, мақсат-мүддесін, оның міндетін айқындау үшін қойылатын талаптар өте көп. Мұның өзі оның күрделілігін, қиындығын
аңғартады. Бұл жанрдың басқа жанрларға қарағандағы бірден-бір ерекшелігі: ол –
«қосмекенді», ол көркем әдебиет туындысы ретінде оның барлық заңдылықтарын сақтауы
тиіс. Бұл - бір. Екінші: ғылыми фантастика есебінде ол міндетті түрде не кешегі өткен
ғылым құпиялары, не ертеңгі тұрмыс-тірлігімізге енуге тиісті ғылым мен техника
жаңалықтарын әдеби әшекеймен оқырмандарына жеткізе білу.
http://www.rusnauka.com/14_NPE_2015/Philologia/3_192584.doc.htm
Қазақ фэнтезиі
ХХ ғасырдың екінші жартысында тағы бір фантастикалық жанр – фэнтези әдебиет
әлемінің есігін ашты. Аталған жанр біріншіден, әдеби ертегінің шекпенінен
шыққандықтан пайда болу жолы д а с ан қ илы, ф энтези кейде шындық өмірден қашып,
миф пен аңыздарды қайыра ой елегінен өткізуге бағыт ұстанса, оның түп тамыры әдеби
ертегі белгілі бір ұлт үшін сын сағаттар болған сәтті оны ертегілік образдар мен мотивтер
арқылы таныта біледі; екіншіден, фэнтези жанрындағы туынды басқа жанрлардың
мәтіндік бөлігі бола алмауымен әдеби ертегіден ерекшеленеді.
Енді осы фентези жанры турасында, оның қазір бір жақты балалар жазушысы деп
жүрген Т.Рымжанов шығармашылығына қатыстылығы жайында өз ойымызды білдіре
кетейік. Біздің ғылыми топшылауларымыз кейбір зерттеушілер тарапынан қарсылыққа
ұшырау мүмкіндігін жоққа шығармай ойымызды дәлелдеуге көшейік.
Т.Рымжанов ертегілерінің фэнтезиге қатысты тұстарын біршама сөз еткізіміз
келеді. Мысалы, «Зәйтүн қарлығаштың ерлігін» басы бүтін әдеби ертегіге жатқызатын
болсақ, автордың қалған үш әдеби туындысы («Гүл ағашы», «Күн перзенттері», «Ерден
батыр») жайында бұлай дей алмаймыз. Аталған шығармалар бойында әдеби ертегіге
қарағанда фэнтезилік нышан-белгілер молынан ұшырасады.
Фэнтези (ағыл. fantasy – «фантазия») – мифологиялық және ертегілік мотивтерді
пайдалануға негізделген фантастикалық әдебиет түрі. Заманалық әдебиет түрі ретінде XX
ғасырда өмірге келді. Қазіргі деңгейіне жетуі үшін Джон Рональд Руэл Толкин ересен
еңбек сіңірді. Оны кейбірде фэнтезидің әкесі деп атайды.
Фэнтези туындылары көбіне тарихи-шытырман оқиғалы туындыны еске түсіріп,
ондағы іс-әрекет белгілі бір ұлттың бағзы баба дәуіріндегі, орта ғасырлардағы тыныс-
тіршілігін танытатын ойдан шығарылған әлемде өтіп, бас кейіпкер құдай ерекше қылып
жаратқан құбылыстар және мақұлықтармен аяусыз күреске түседі. Кейбірде фэнтези
архетиптік сюжеттер негізіне құрылады. Осы қырынан алғанда Т.Рымжановтың кейбір