ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 189
Скачиваний: 9
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
| «ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ |  | НУО «КАЗАХСТАНСКО-РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ» |
«Биостатистика» пәнінен 1- аралық бақылау сұрақтары.
-
Биостатистика пәні, мақсаты мен міндеттері.
Статистика – қоғамдық ғылым, ол қоғамдық құбылыстардың сандық және сапалық өзгерістерінің өзара байланысын зерттейді. Яғни, статистиканың негізгі мақсаты – қоғамдағы өзгерістердің заңдылығын анықтау. Статистиканың теориялық негізі ықтималдықтар теориясы мен математикалық статистиканың заңдарына сүйенеді. Математикалық статистиканың биологияда, медицинада қолданылатын бөлімі биостатистика деп аталады, оның құрамына медициналық статистика кіреді. Медициналық статистика – қоғам денсаулығын және денсаулық сақтауды зерттейтін ғылым. «Статистика» термині латынның «статус» (status) деген сөзінен шыққан, қазақша «күй», «хал-жағдай» деген мағынаны береді. Медициналық статистиканың үш бөлімі бар: 1) халық денсаулығының статистикасы; 2) денсаулық сақтау ісінің статистикасы; 3) дәлелдік медицина статистикасы.
Медициналық статистиканың мақсаттары:
- халық денсаулығының өзгерушілігінің ерекшеліктерін анықтау және оған әсер ететін факторларды табу;
- емдеу-сауықтыру мекемелерінің санын, жұмысының нәтижелерін, емдеу-сауықтыру қызметтерінің тиімділігін, дәрігердің және басқа да медицина қызметкерлерінің жұмысын зерттеу;
- тәжірибелік, клиникалық, гигиеналық және лабораториялық жұмыстардың нәтижелерін анықтау.
Биостатистиканың негізгі мақсаты – тірі табиғатта болып жатқан үрдістерді дұрыс сандық бағалауға үйрету.
Биостатистиканың негізгі міндеті – биологиялық жиынтықтарды бағалау үшін негізгі статистикалық критерийлермен таныстыру және оларды қолдануды үйрету.
Статистикалық зерттеулердің негізгі кезеңдері мынадай:
1. Зерттеудің жоспары мен бағдарламасын жасау.
2. Мәліметтер жинау немесе статистикалық тіркеу.
3. Мәліметтерді өңдеу және топтастыру.
4. Мәліметтерді талдау және қорытынды жасау.
5. Зерттеудің нәтижелерін іс жүзінде енгізу.
-
Статистикалық зерттеулердің негізгі кезеңдері.
Зерттеу жоспары мен бағдарламасын құрайтын элементтер.
Статистикалық зерттеулердің негізгі кезеңдері мынадай:
1. Зерттеудің жоспары мен бағдарламасын жасау.
2. Мәліметтер жинау немесе статистикалық тіркеу.
3. Мәліметтерді өңдеу және топтастыру.
4. Мәліметтерді талдау және қорытынды жасау.
5. Зерттеудің нәтижелерін іс жүзінде енгізу.
Статистикалық зерттеудің жоспары мен бағдарламасын жасау – зерттеудің негізгі мақсаты мен міндеттерін анықтаудан басталады. Зерттеу не үшін жүргізіледі деген сұрақты зерттеу мақсаты айқындайды.
1-нші кезеңде мәселе айқындалып, зерттеу тақырыбы тұжырымдалады. Ал жоспарда мақсатқа жету үшін қандай міндеттер, жұмыстар жүргізілуі керек екендігі көрсетіледі. Алдымен, зерттеу немесе бақылау нысаны таңдалады. Статистикалық жиынтықтың көлемі айқындалады. Зерттеу жүргізу мерзімдері, мәліметтерді бақылау және жинаудың түрлері мен тәсілдері анықталады. Сосын, зерттеуді орындаушылар сипатталады. Техникалық жабдықтандыру мен қажетті материалдық құралдар сипатталады. Қаражат шығыны есептеледі.
Белгілі бір кеңістікте және уақыт аралығында алынған, сан немесе сапалық белгілері бойынша біртекті нысандардың (элементтердің) тобын статистикалық жиынтық деп атайды. Ал оны құраушы нысандарды жиынтық бірліктері дейді. Статистикалық жиынтықтың әрбір элементін бақылау бірлігі дейді. Зерттелуге тиісті нысандардың жалпы жиынын (статистикалық жиынтықты) бас немесе жалпы жиынтық деп атайды. Бас жиынтықтағы бірліктер саны шекті де, шексіз де болуы мүмкін. Іс жүзінде, әдетте, бас жиынның кездейсоқ алынған бір бөлігі ғана зерттеледі. Егерде бас жиын шексіз (құраушы нысандар саны шексіз) немесе өте көп болса, онда зерттеу үшін алынған оның бөлігін таңдама немесе іріктелген жиынтық (таңдама) деп атайды.
Статистикада бақылауға немесе өлшеуге болатын нысандардың немесе құбылыстардың қасиетін белгі деп атайды. Ол белгілердің мынадай түрлері бар:
- атрибутивтік (сапалық, сөзбен анықталатын). Мысалы, жынысы, кәсібі, аурудың түрі, емдеу нәтижесі, тұратын жері, т.б.
- сандық (сан арқылы анықталатын). Мысалы, бойдың ұзындығы, салмағы, емделу ұзақтығы, түрлі зерттеулердің сандық нәтижелері анықталады.
- зерттелетін құбылысқа әсер ететін факторлық белгілер;
- факторлық белгілер әсерінен өзгеретін нәтижелік белгілер.
Мысалы: баланың жасына сәйкес бойы өседі (жасы – факторлық, ал бойы – нәтижелік белгі). Атрибутивтік белгілер бойынша жауаптарды топтау типологиялық, ал сандық белгілері бойынша топтау вариациялық деп аталады.
Сапалық белгілер номинальды (категориальды) және реттік (ординальды) болып бөлінеді.Сандық белгілер дискретті (үзілісті) және үздіксіз деп бөлінеді.
3-нші мәліметтерді өңдеу кезеңінде мәліметтерді өңдеу бағдарламасы жасалады. Жиналған мәліметтерді тексеру, шифрлау, топтастыру жұмыстары, статистикалық кестелердің нұсқалары құрастырылады және толтырылады. Статистикалық көрсеткіштерді есептеу мен оларды графикалық әдістермен көрсету, алынған нәтижелерге статистикалық өңдеу жүргізіледі.
4-нші кезеңде мәліметтерді талдау және қорытындылау бағдарламасы жасалады. Ол бірнеше статистикалық әдістерден құралады, олар зерттелетін құбылыстың заңдылығын анықтайды. Статистикалық талдау жүргізгенде мынадай жұмыстар атқарылады:
1. Зерттеуді жүргізуде есептелген статистикалық көрсеткіштерге және олардың графикалық бейнелеуіне түсініктеме беру. Сонан кейін оларды оған ұқсас басқа зерттеулердің нәтижесімен салыстыру.
2. Жасалынған зерттеуді жазып, бейнелеу керек.
3. Қорытынды жасау.
4. Тәжірибеге енгізу үшін ұсыныстар қабылдау.
3-билет. Статистикалық зерттеулер нәтижесінің дұрыстығын бағалайтын статистикалық көрсеткіштер.
-
Билет. Статистикалық жиынтық, түрлері. Таңдамалық әдіс.
Белгілі бір кеңістікте және уақыт аралығында алынған, сан немесе сапалық белгілері бойынша біртекті нысандардың (элементтердің) тобын статистикалық жиынтық деп атайды. Ал оны құраушы нысандарды жиынтық бірліктері дейді. Статистикалық жиынтықтың әрбір элементін бақылау бірлігі дейді. Зерттелуге тиісті нысандардың жалпы жиынын (статистикалық жиынтықты) бас немесе жалпы жиынтық деп атайды. Бас жиынтықтағы бірліктер саны шекті де, шексіз де болуы мүмкін. Іс жүзінде, әдетте, бас жиынның кездейсоқ алынған бір бөлігі ғана зерттеледі. Егерде бас жиын шексіз (құраушы нысандар саны шексіз) немесе өте көп болса, онда зерттеу үшін алынған оның бөлігін
таңдама немесе іріктелген жиынтық (таңдама) деп атайды.
5 – билет. Статистикалық мәліметтерді жинау кезеңінде жүргізілетін жұмыстар. Бақылау бірлігі, оның тіркелінетін белгілерінің классификациясы.
- Зерттеу бағдарламасын жасағанда барлық анықтайтын сұрақтарды белгілейді және мәліметтерді өңдеу жолдары мен талдау тәсілдері көрсетіледі. Статистикалық зерттеудің 2-нші кезеңінде бақылау бірлігі анықталады және мәліметтерді жинаудың бағдарламасы жасалады. Мәліметтерді жинау бағдарламасына есепке алу немесе бақылау белгілері кіреді. Есепке алынатын белгілер сұрақ ретінде тіркеу құжаттарында болады. Анкета, сұрақ-жауап қағаздары, карталар қолданылады.
3-нші мәліметтерді өңдеу кезеңінде мәліметтерді өңдеу бағдарламасы жасалады. Жиналған мәліметтерді тексеру, шифрлау, топтастыру жұмыстары, статистикалық кестелердің нұсқалары құрастырылады және толтырылады. Статистикалық көрсеткіштерді есептеу мен оларды графикалық әдістермен көрсету, алынған нәтижелерге статистикалық өңдеу жүргізіледі.
Статистикалық кестелерге қойылатын талаптар. Кестелердің аталуы анық және қысқа, мазмұнына сәйкес болуы керек. Кестеде бастауыш пен баяндауышты ажырату керек. Статистикалық бастауыш дегеніміз талданатын негізгі белгі. Статистикалық баяндауыш (біреу немесе бірнешеу) дегеніміз бастауышты сипаттайтын белгілер, яғни есепке алынатын белгілер. Бастауыш кестенің сол жағынан тігінен, ал баяндауыштар көлденеңінен жазылады. Статистикалық кестелердің түрлері: жай (қарапайым); топтастық; комбинацияланған. Жай статистикалық кестеде бір ғана статистикалық бастауыш болады, барлық мәліметтер бір белгімен алынады. Топтастық статистикалық кестеде бір бастауыш және онымен байланысқан бірнеше баяндауыштар болады. Комбинацияланған (аралас) статистикалық кестеде бастауышпен байланысқан және өзара бір-бірімен байланысқан баяндауыштар болады.
4-нші кезеңде мәліметтерді талдау және қорытындылау бағдарламасы жасалады.
6 – билет. Статистикалық мәліметтерді өңдеу кезеңінде жүргізілетін жұмыстар. Статистикалық кестелер, құрамы, түрлері.
3-нші мәліметтерді өңдеу кезеңінде мәліметтерді өңдеу бағдарламасы жасалады. Жиналған мәліметтерді тексеру, шифрлау, топтастыру жұмыстары, статистикалық кестелердің нұсқалары құрастырылады және толтырылады. Статистикалық көрсеткіштерді есептеу мен оларды графикалық әдістермен көрсету, алынған нәтижелерге статистикалық өңдеу жүргізіледі.
Статистикалық кестелерге қойылатын талаптар. Кестелердің аталуы анық және қысқа, мазмұнына сәйкес болуы керек. Кестеде бастауыш пен баяндауышты ажырату керек. Статистикалық бастауыш дегеніміз талданатын негізгі белгі. Статистикалық баяндауыш (біреу немесе бірнешеу) дегеніміз бастауышты сипаттайтын белгілер, яғни есепке алынатын белгілер. Бастауыш кестенің сол жағынан тігінен, ал баяндауыштар көлденеңінен жазылады. Статистикалық кестелердің түрлері: жай (қарапайым); топтастық; комбинацияланған. Жай статистикалық кестеде бір ғана статистикалық бастауыш болады, барлық мәліметтер бір белгімен алынады. Топтастық статистикалық кестеде бір бастауыш және онымен байланысқан бірнеше баяндауыштар болады. Комбинацияланған (аралас) статистикалық кестеде бастауышпен байланысқан және өзара бір-бірімен байланысқан баяндауыштар болады.
7 – билет. Статистикалық мәліметтерді талдау кезеңінде жүргізілетін жұмыстар. Статистикалық талдауда кездесетін қателер.
4-нші кезеңде мәліметтерді талдау және қорытындылау бағдарламасы жасалады. Ол бірнеше статистикалық әдістерден құралады, олар зерттелетін құбылыстың заңдылығын анықтайды. Статистикалық талдау жүргізгенде мынадай жұмыстар атқарылады:
1. Зерттеуді жүргізуде есептелген статистикалық көрсеткіштерге және олардың графикалық бейнелеуіне түсініктеме беру. Сонан кейін оларды оған ұқсас басқа зерттеулердің нәтижесімен салыстыру.
2. Жасалынған зерттеуді жазып, бейнелеу керек.
3. Қорытынды жасау.
4. Тәжірибеге енгізу үшін ұсыныстар қабылдау.
Статистикалық талдауда жиі кездесетін қателер:
- Зерттеуді жүргізу кезеңіндегі қателер.
- Статистикалық көрсеткіштерді дұрыс пайдаланбау.
- Статистикалық талдаудың логикалық қателері.
8 – билет . Салыстырмалы өлшемдер, түрлері, графикалық бейнелеулері.
Статистикалық жиынтықтың құрамындағы белгілерді немесе құбылыстарды зерттеуде және оларды сипаттауда статистикалық өлшемдерді пайдаланады. Статистикалық өлшемдердің екі түрі бар: абсолюттік және салыстырмалы. Дәрігер күнделікті іс-әрекетінде кез келген ақпаратты абсолют сандармен алады. Абсолюттік мөлшер бір жиынтықтың көлемін немесе жалпы санын көрсетеді. Мысалы: халық саны, аурулардың саны, мекемелердің саны, дәрігерлердің саны және т.б. Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау мекемелерінің іс-әрекетінде, медицина қызметкерінің іс-әрекетінде терең талдау жүргізу үшін салыстырмалы өлшемдер деп аталатын жалпылама көрсеткіштер қолданылады.