Файл: азастан Республикасыны Білім жне ылым Министрлігі Коммерциялы емес акционерлік оамы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.01.2024
Просмотров: 62
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
“Первичная беседа” - “алғашқы сұхбат”, “ана-литический ритуал” - “талдау рәсімі”, “интерпре-тация сновидений” - “түсті жору”, ”дистанция” -“арақашықтық”, “перенос” - “тасымалдау”, “контрперенос” - “қарсытасымалдау” болады.
Мемлекеттік тілдегі психоанализ термино-логиясы проблемасының шешілуі – уақыт талап етеді. Көп ұзамай-ақ, келешекте психоанализдің қазақ тіліндегі сөздіктері мен оқулықтары пайда бола бастайды. Қолыңыздағы әліппенің соңында қысқаша орысша - қазақша сөздік берілген.
Осы үрдістің басы әлдеқашан басталып кеткен: “Дарын” әлеуметтік-гуманитарлық институтында психоанализдің тарихы мен теориясы бойынша қазақ тілінде лекциялар оқылады, топтық жанталдау тренингтері өткізіледі, қазақ тілінде клиенттер қабылданады.
ПСИХОАНАЛИЗ ТАРИХЫНАН
Психоанализ ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында пайда болған, оның негізін қалаушы белгілі психиатр және психолог Зигмунд Фрейд болды. Психоанализ көптеген психикалық феномендерді түсінуге, адам сезімінің, уайымдарының табиғатын аңғаруда және терапиялық әдіспен күнделікті өмірдегі сұрақтардан бастап терең психопато-логияға дейін әртүрлі психологиялық проблема-лары бар адамдарға көмек беруде мүлдем басқа сапалы жаңа жол болды. Басты жаңалық – “бейсананы” ашып Фрейд бейсаналық ойлардың, сезімдердің және тіпті өзінен жасырын жатқан ықыластары мен ермектерінің адам денсаулығына қандай зор ықпал ететінін көрсете білді.
Әрбір жеке тұлғаның ақылдылығы, саналылығы мінез-құлықтың әлеуметтік үлгісіне сәйкес болады. Бейсана үнемі әлеумет қабылдамайтын, бірақ өктем қанағаттық принципіне бағынышты; бейсана қисынсыз, онда себепті-шартты қатынастар, қарсы-лықтар, уақыт жоқ. Бейсананы анығырақ көрсе-тетін мысал ретінде түс көруді алуға болады, адам-дар ол жерде осы өмірге сай келмейтін және ешқашан болмаған кейіпкерлер мен оқиғаларға тап болады. Психоанализ барысында емделушінің бейсанасы сана дәрежесіне көтеріліп, өзін өзі бақылау мүмкін болады. Әр адамның түпкі мәні, қыры мен сыры ашылып және қабылданып, соның нәтижесінде сауығып, сырқаттары жеңілдеп, рухани даму басталады.
Психоанализ тарихы келесі сұрақтарға жауап беру тарихы болады: адамдардың проблемалары неге пайда болады? Оның мағынасы неде? Адам жаны мен жан куаты қандай екен?
ПСИХОАНАЛИЗ КӨМЕГІНІҢ МӘНІ
Психоанализдің 100 жылдық тарихы нақты көр-сеткеніндей, баланың алғашқы әсерлері мен реакциялары адамның дүниетанымына ықпал етеді, біздің айналамыздағы басқалармен болатын барлық кейінгі қарым-қатынастарымыздың ерекшелік-теріне, біздің тілектер мен талаптарымызды қанағат-тандыруға немесе олардан құтылуға ұмтыл-ғанымызға алдын-ала әсер етеді.
Психоанализ үрдісінде клиент өз өмірінде бір кездерде өзінің басынан өткен маңызды және жиі болған аянышты оқиғаларды, есінде ештеңе қалмаған болса да, зерттеп алу үшін қайта бастан кешіп, бұрынғы оқиғаларға тереңдете үңіледі. Бұл адамға өте ауыр болып тиеді. Бірақ бұл естеліктер оған кейін пайда болған өзін қоршаған ортамен күрделі қарым-қатынастарын, тіпті өзінің болашағын түсінуге көмектеседі.
Психоанализ ең алдымен көптеген психо-логиялық қорғану арқылы санадан жасырынып жатқан, оған ұмытшақтықты қоса айтсақ, өз бей-санаңа, естеліктеріңе, сезімдеріңе, тілектерің мен көрген түстеріңнің құпиялы астарына жақындауға көмектеседі. Психоанализ бейсаналы ойлар мен сезімдердің күнделікті мінез-құлыққа қалай әсер ететінін, басқалардың әрекеті мен мінезіне неге басқаша қарамаймыз, уайымдар неге осы бағытты қалайды, ал құмарлық қайғылы тұрақтылықпен адамды мораль мен ақлақтың “қызыл жалауына” неге қуатындығын түсініп алуға көмектеседі. Жанталдау нәтижесінде адам алғашқы рет өзі мен өзгелерді дұрыс түсіне бастайды және алғашқы рет өз мүддесінің қорғау үшін әжептеуір әрекет жасай бастайды.
ПСИХОАНАЛИЗ ТЕРАПИЯСЫНЫҢ МЫСАЛДАРЫ
Отыз жастағы әйел күйеуі өлген соң торығу, бедеулік, аналық безінің үшінші дәрежедегі рак диагнозымен келді. Оның жан азабын қайталап жатудың керегі жоқ шығар. Психоаналитикпен 2 жыл жұмыс жасағаннан кейін оның қатерлі ісігі 20% азайды, көңілі мен рухы көтеріліп, кезінде аяқталмаған бірінші жоғарғы оқу орнын бітіріп филолог дипломын және екінші институтты бітіріп құқықтанушы дипломын алды, енді адвокат болып қызмет атқарып жүр.
Дені сап-сау жас қыздың асқазан мен ішектер жұмысы күшті бұзыла бастайды. Осыған дейін де жіңішке болып келген қыз, енді салмағының 30% жоғалтады. Терапевттер мен инфекционистер мұның не себептерін, не терапияның тиімді тәсілдерін таба алмайды. Ал, емделуші қыздың “қорыта алмаған” проблемасы, соматикалық емес, психикалық деңгейде жатыр...
Сәттілікке толы, ішкілік ішпейтін және темекі тартпайтын жас жігіттің көңіл-күйі бұзылып, “кенет-тен” ата-анасымен араласпай қояды, университетті тастауға шешім қабылдайды. Ата-анасы болса баламыз бізді жек көретін шығар деп ойлайды. Емделушінің өзі де психоаналитикке келуге келісім беріп, алғашқыда сол ойларды қайталайды. Ал негізінде, бала ержетті, біз енді өзімізбен-өзіміз болайық деп, ата-анасының оған онша көңіл аудар-май қойғандарына деген реакция болып шықты.
Әйелі күйеуінің адалдығынан күмәнданып, ұрыстары жалғаса береді, отбасының шырқы бұзылып ажырасуға дейін барады. Әйел психо-терапевтке келген соң, бекер күмәнданып жүргенін, бұл өзінің ата-анасының үйінде болған бұрыннан жасырын жатқан өкпелері екенін түсінеді...
Сүйкімді және сымбатты қыз өзін ұнамсызбын деп ойлап қиналып жүреді. Өзіне қандай қошеметтер айтылса да, “мендей ажарсыз” жанға әншейін айтқан өтірік немесе көңілі қалмасын деп айтылған сөздер деп қабылдайды. Оның себебі тереңдегі жыныстық аумақта жатқан екен ...
Он жыл бойы 38-жастағы әйел психиатрдың бақылауында болып келді; осы уақыт аралығында бірнеше рет ауыр диагнозбен жатып та шықты, үнемі күшті дәрілерді қабылдай бергендіктен “өте топас” болып барамын деп, жұмысын тастағанын да айтып берді. Бір жылдық психоанализдік терапиядан кейін ол дәрілерді қабылдаудан мүлдем бас тартты...
Банкіде істейтін, болашағы мол жас менеджер өз қызметтестерімен тіл табыса алмайды. Нәтиже-сінде – кезекті, әрі көптен күткен жоғарылау қызметі басқа біреуге бұйырады. Осы “ұсақ” ренішке үйдегі ырың-жырың қосылады. Барлық тұлғалар арасын-дағы қатынастардың жәймен күйреу проблемасы оны қорқыта бастады... Бірақ, барлық басқа жағдай-лардағы секілді - мұның да шешімі табылды.
Бірақ та бұл шешімге бару жолы, әдетте, оңай және тез болмайды. Тіпті егер мамандар үшін мұны шешу “оңай” болғанмен де, емделуші оған өз жолымен келуі керек, ал талдаушы болса, тек көмекші және жол көрсетуші болып қалады.
Емделушінің талдаушыға көбінесе айтатын сөздері: “Мен өзімді енді түсіне бастадым”... “Біздің бәрімізге бірдеңе болды, бірақ, әрине, себеп менде ғана...” “Осы жексұрындықтың бәрінен қорықпағаныңыз үшін, сізге рахмет”... “Мен басқа адамдармен бірінші рет қорықпай араласа баста-дым, бұрын тіпті дүкендегі сатушыға сөз айтуға қорқатынмын”... “Мен өзімді кәдімгі құнықсыз адам деп есептейтін едім, сол бар өмірімді өксітті”... “Секс пен ластық мен үшін синонимдер болатын, енді бұл анамның күнәсі еместігін, ол мені тек қорғап қалғысы келгенін түсіндім. Енді оны жек көрмеймін”... “Мен психиатриялық диагноздың – қазанама еместігін, басқа ауруларға ұқсас ауру екенін түсіндім”...”Мен өз комплекстерімді дұрыстадым, қазір жұмыста, өмірде, махаббатта – бұрынғыдан он есе көп табыстарға жете бастадым”...
Қорытынды
Психоанализ - бұл не, негізгі ережелер мен әдістер
Психоанализ психотерапия әдісі ретінде Еуропадағы XIX ғасырдың аяғында пайда болды. және ең басынан бастап З. Фрейдтің замандастарына қатал сынға ұшырады, негізінен адамның жеке басын адамға қатысты: Eros (life) және Thanatos (өлім) туралы ақпаратпен шектелді, бірақ әр түрлі жағынан психоанализді тапқан ізбасарлар мен студенттер болды.
Психоанализ дегеніміз не?
Психоанализді кім құрды - бұл сұрақ тек психологиялық білімдерден алыс адамдарды ғана сұрайды. Психоанализдің негізін қалаушы - Австриялық психоаналит З Фрейд, ол уақытында батыл жаңашыл болған. Психоанализ (неміс психоанализі, грек псичесі - жан, талдау - шешім) психикалық бұзылулары бар науқастарды емдеудің әдісі ( невроздар , истерия). Әдістің мәні психоаналитика түсіндіретін ойлар, қиялдар мен армандар туралы сөздерді айтады.
Психологиядағы психоанализ
Психоанализдің (XIX - XX ғасырдың басында) емделу кезеңінде бірнеше жыл бойы терапия жасалды және барлық адамдар үшін қолжетімді болмады, қазіргі заманғы психоанализ салыстырмалы түрде қысқа мерзімді (аптасына 1 - 2 рубль 15-30 сессия) әдісі болып табылады. Бұрын психоанализ невроздармен емдеуге арналған медициналық мекемелерде (психиатриялық фокус) ғана қолданылған, қазіргі кезде бұл әдіс арқылы психологиялық мәселелердің басқа спектрімен жұмыс жасауға болады.
Психоанализдің негізгі ережелері:
-
адамның мінез-құлқы дамудың ерте кезеңінде жиі пайда болатын бейсаналық емес иррационалды дискілерге негізделген (жарақаттық балалық жағдайлар); -
бұл дискілерді білу қарсылықтың қорғаныш механизмдерін тудырады; -
саналы және қысымға ұшыраған материалдың бейсаналыққа қайшы келуі невроздарға, депрессияға әкеледі; -
дәрігердің көмегімен бейсаналықта болып жатқан нәрсені жүзеге асыру, пациентті бейсаналық материалдың әсерінен босатып, қалпына келтіруге әкеледі.
Фрейдтің психоанализі
Жыл сайын жүргізілген пациенттердің мониторингісінің нәтижесінде Фрейд бессмыслендігінің қаншалықты психикалық күйге, адам мінез-құлқына әсер ететінін атап өтті. Фрейд 1932 жылы психиканың схемалық құрылымын жасап шығарды, онда келесі құрамдас бөліктерді белгіледі:
-
Id (бұл) - өмірге және өлу -
ге бейсаналық қозғаушы күштердің аймағы. -
Эго (I) - саналы ойлау, қорғаныс механизмдерін дамыту). -
Superego (Super-Self) - бұл интроспектива, моральдық цензура (ата-аналардың құндылық жүйесін енгізу).
Бастапқы кезеңде Фрейдтің психоанализ әдісі бейсаналық механизмдерді ашу үшін гипнозды қолданудан тұрады, кейінірек психиатр оларды тастап, қазіргі заманғы психоанализде басқаларға сәтті қолданды:
-
науқастың еркін қауымдастығының көмегімен мінез-құлық себептерін зерттеу; -
түсіндіру; -
«қарсыласу» және «трансфер» талдау; -
зерттеу.
Юнгтің психоанализі
Юнгиялық психоанализ немесе аналитикалық психология Юнг (психоанализ бойынша өз көзқарастарына байланысты ауыр кедергі болған З. Фрейдтің сүйікті шәкірті) келесі қағидаттарға негізделген:
-
Қалыпты жағдайда бейсаналық адам тепе-теңдікке ие. -
Мәселелер тепе-теңсіздіктен туындайды, бұл теріс эмоциялық зарядты тудыратын кешендердің пайда болуына әкеледі, бұл психиканың бейсаналықтағы орны ауыстырылады. -
Индивидуализация - пациенттің өзінің бірегейлігін және даралықты тану процесі («емдеуге жәрдемдеседі») психоаналитиктің көмегімен жүзеге асырылады.
Лаканның психоанализі
Жак Лакан - француз психоаналитеті, психоанализдегі біркелкі емес тұлға. Лакан өзін Фрейдян деп атады және Фрейдтің ілімі толығымен ашылмағанын және өзінің идеяларын түсіну үшін оның жазбаларын үнемі оқып шығу маңызды екенін атап өтті. Лакан психоанализді ауызша түрде, семинарларда оқытуды жөн көрді. «Imaginary - символикалық - нақты» сызбасы Lacan негізгі:
-
күлкілі - адамның өзін-өзі сәйкестендіруі (айна сатысы); -
символдық - айырмашылықтар және басқа тараптың бейнесі, басқа да символдық сипаты бар; -
нақты - Лакан шынымен кездесу жарақат арқылы мүмкін деп санайды.
