Арнайы психологияның жалпы психологиядан дербес ғылым ретінде бөлініп шығуы:
ХХ ғ. 60- жылдары
ХХІ ғ. 60- жылдары
ХІХ ғ. 60- жылдары
ХVІІІ ғ. 60- жылдары
ХVІІ ғ. 60- жылдары.
Ағза құрылымының және (немесе) ағза қызметтерінің қалыпты жағдайда ауытқуы; туа біткен немесе жүре пайда болуы:
дефект
патология
дисфункция.
артықшылық.
ерекшелік
Баланың кемістіктерге ұшырау қаупі жоғары, сензитивтік кезең:
жүктіліктің ерте кезеңі
туғаннан кейін
жүктіліктің соңғы кезеңі
ерте сәбилік кезде.
туу кезеңі
Алғашқы кемістік:
патогендік әсерлерден қандай да бір биологиялық жүйенің органикалық зақымдануы немесе жетілмей қалуы нәтижесінде пайда болады
екінші кемістіктен тікелей туындайды
екі немесе үш кемістіктің ұласуы
кез келген кемістіктің болуы
негізгі кемістіктің асқынуы.
Туынды (екінші) кемістік:
алғашқы кемістіктерден тікелей туындамайтын, бірақ соның негізінде пайда болатын психикалық жетілмеу және әлеуметтік мінез-құлықтың бұзылуы
бірінші кемістіктен тікелей туындайды
екі немесе үш кемістіктің ұласуы
кез келген кемістіктің болуы
негізгі кемістіктің асқынуы.
Кемтар баланың жеке тұлғасында эгоизм, эгоцентризм сияқты теріс сапалардың қалыптасуына себеп болатын жағдайлар:
Ата-ана тарапынан көрсетілетін гиперқамқорлық
Ата-ана тарапынан көрсетілетін деспотизм
Баланың сыртқы өмірден бөлініп қалуға мәжбүр болуы
Күнделікті тұрмыста басқаларға тәуелді болуы
Эмоциональдық қарым-қатынастардың бұзылуы.
Туа біткен кемістігі бар баланың болашақта толыққанды дамуына әсер ететін проблема:
Оның отбасында қабылдану проблемасы
физикалық даму қиындығы
емдеу-сауықтыру проблемасы
психикалық даму қиындығы
тұлғалық даму проблемасы
Ауада, қатты немесе сұйық дене арқылы жиілікпен берілетін дыбыс толқындары:
Вибрация
Дауыс
Иіс
Жарық
Сөйлеу.
Ми қыртысыныњ зақымдануына байланысты пайда болатын таным кемшілігі:
Агнозия
Гнозис
Стереогноз
Астереогноз
Праксис.
Заттарды сипап тану қабілетінің бұзылуы:
Астереогноз
Агнозия
Гнозис
Стереогноз
Праксис.
Адамның заттар мен құбылыстарды қабылдаудағы зейінінің белгілі бір объектіге тікелей бағытталуы:
Зейіннің шоғырлануы
Қабылдау
Сезіну
Мағлұматтар жинақтау
Есте сақтау.
Белсенділік, бағыттылық, көлемділік, таралу, ауысу, интенсивтілік, шоғырлану, тұрақтылық – бұл:
Зейіннің сапалары
Ойлаудың сапалары
Сөйлеудің сапалары
Есте сақтаудың сапалары
Қиялдау сапалары.
Дефицитарлық дамудың орнын толтыратын сезімдер:
Иіс сезу
есту
Көру.
дәм сезу.
Кинестетикалық сезім
Сенсибилизация:
Сезінудің төмендеуі
Көрудің күшеюі
Сезінудің күшеюі
Естудің күшеюі
Қабылдаудың жоғалуы.
Сезіну мен қабылдау қалай жүзеге асады:
Тактильді түрде
Көру анализаторы арқылы
Кинестетикалық сезім арқылы
Заттар мен олардың қасиеттерінің анализаторларға тікелей әсер етуі арқылы
Есту анализаторы арқылы.
Зейіннің әлсіреуі қай кезде жиі байқалады:
Астениялық күйлерде
Ойлау бұзылғанда
Интеллект кемістігінде
Акалькулияда
Астерегнозда.
Балалардың зейіні қай процестер кезінде қарқынды дамиды:
Оқу мен ойын процестерінде
Ойлау процесінде
Еңбек ету процесінде
Оқу мен тәрбие процесінде
Қабылдау процесінде.
Зейіннің тұрақсыздығы (толқымалылығы) қалай көрініс береді:
Баланың жұмыс өнімділігі төмендейді.
Эмоция салаларының жетілмеуімен
Мотивацияның әлсіздігімен
Баланың жұмыс өнімділігі қалыпты болады
Баланың жұмыс өнімділігі артады
Зейін шоғырлануының төмендеуі қандай көрініс береді:
Бала объектіге назарын толық аудара алмайды
Эмоция салаларының жетілмеуі
Мотивацияның әлсіздігі
Баланың жұмыс өнімділігі қалыпты болады
Баланың жұмыс өнімділігі артады.
Зейін көлемінің аздығы қалай сипатталады:
Баланың ақпаратты тұтас қабылдай алмауымен
Эмоция салаларының жетілмеуі
Баланың жұмыс өнімділігі қалыпты болады
Бала объектіге назарын толық аудара алмайды
Баланың жұмыс өнімділігі артады.
Зейін таралуы төмендігінің байқалуы:
Бір уақытта бірнеше тапсырманы орындай алмауынан
Эмоция салаларының жетілмеуі
Баланың ақпаратты тұтас қабылдай алмауымен
Бала объектіге назарын толық аудара алмайды
Баланың жұмыс өнімділігі артады.
Тепе-теңдікті сақтау, қимыл-қозғалыс координациясын басқару:
Кинестетикалық сезім
Тактильдік қабылдау
Иіс сезу
Есту
Вибрациялық сезім.
Адамның сезімдік танымды жүзеге асыруға, сыртқы орта туралы ақпарат алуға мүмкіндік беретін анализаторлар:
Сенсорлық жүйе
Түзету жұмыстарының жүйесі
Қабылдау әдістерінің жүйесі
Орталық жүйке жүйесі
Қабылдау жүйесі.
Заттың формасы, шамасы, алыс-жақындығы жайлы ақпаратты қай сезім қабілеті бере алады:
Сипап сезу қабілеті
Вибрациялық сезім
Иіс сезу
Жарық сезу
Кинестетикалық сезім.
Дыбыстар дифференциациясын қалыптастыруда неге сүйенеді
Ес (жады)
Қиял
Түрлі анализаторлар
Ойлау
Эмоция-ерік саласы
Ішкі және сыртқы қиындықтарды жеңе білуді талап ететін, адамның өз істерін саналы түрде басқара білуі:
Ерік –жігер.
Эмоция мен сезім
Сөйлеу
Ойлау
Қиял
Ойлау жүйесінің шатасуы, естіген-көргенін есте ұстай алмау, сана-сезімнің ауытқуы:
Аменция
Аллергия
Анализ
Анестезия
Апатия
Интеллектуальдық операция: белгілі бір құбылыстың бөлшектеп талдануы, бөлшектер арасында себеп-салдар байланыстар орнату:
Анализ
Синтез
Салыстыру
Қорыту
Абстрактілеу немесе дәйексіздендіру
Интеллектуальдық операция: әртүрлі бөліктердің бірігу процесі немесе әр түрлі элементтерді логикалық жүйемен біріктіру:
Синтез
Анализ
Салыстыру
Қорыту
Абстрактілеу немесе дәйексіздендіру
Интеллектуальдық операция: құбылыстың немесе заттардың сапа-қасиеттерінің ұқсастығы мен айырмашылығын анықтау
Салыстыру
Анализ
Синтез
Қорыту
Абстрактілеу немесе дәйексіздендіру
Интеллектуальдық операция: алынған мәліметтер мен бағалар негізінде логикалық жүйелі тұжырым жасау:
Қорыту
Анализ
Синтез
Салыстыру
Абстрактілеу немесе дәйексіздендіру
Интеллектуальдық операция: сананың жоғары деңгейінде орындалатын операция:
Абстрактілеу немесе дәйексіздендіру
Анализ
Синтез
Салыстыру
Қорыту
Зейіннің сапалары:
Белсенділік пен бағыттылық
механикалық және логикалық
ұзақ және қысқа уақыттық
анализ бен синтез
мазмұн мен мән
«Гипердинамикалылықпен асқынған зейін тапшылығы синдромы» терминінің мәні:
Өте жоғары қимыл-қозғалыс белсенділігі.
Эмоция саласының жетілмеуі.
Енжарлық, селқостық.
Қауқарсыздық.
Қозғыштық.
Ретардация типіндегі (І топ) бұзылуларға мысал:
Психикалық даму тежелуі.
Көрудің бұзылуы.
Шизофрения мен эпилепсия.
Тірек-қимыл аппаратының зақымдануы.
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Зақымданған даму типіндегі (ІІ топ) бұзылуларға мысал:
Органикалық деменция.
Психикалық даму тежелуі мен олигофрения.
Шизофрения мен эпилепсия.
Тірек-қимыл аппаратының зақымдануы.
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Асинхрондық даму типіндегі (ІІІ топ) бұзылуларға мысал:
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Психикалық даму тежелуі мен олигофрения.
Органикалық деменция.
Шизофрения мен эпилепсия.
Тірек-қимыл аппаратының зақымдануы.
Аутистік спектрдегі бұзылулар:
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Көрудің бұзылуы.
Күрделі кемістік.
Даун синдромы.
девиантты мінез-құлық.
Көңіл – күйдің эпизодтық, ұстама түрінде бұзылуы кенеттен ызақор, ашушаң, кері реакция жасаған бала 1-2 күннен кейін өз қалпына келеді:
Дисфория.
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Көрудің бұзылуы.
Апатия.
Девиантты мінез-құлық.
Көңіл – күйдің бұзылуы үнемі себепсіз жоғары көңілділікпен, «бақыттылықпен» көрінеді:
Эйфория.
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Дисфория.
Апатия.
Көтеріңкі көңіл мен қуаныш күйі.
Оқушылардағы бала жасына сай емес өмірге деген селқостық, ешнәрсеге қызықпау, сүлесоқтық:
Әрекетсіздік.
Ерте жастағы балалар аутизмі.
Дисфория.
Эйфория.
Девиантты мінез-құлық.
Даму мүмкіндігі шектеулі баланың әлеуметтік ортаға бейімделу процесінің бұзылуы:
Дезадаптация.