Файл: Модуль оректік заттарды сііру (метаболизм) Жне гомеостаз.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.01.2024
Просмотров: 40
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
МОДУЛЬ – ҚОРЕКТІК ЗАТТАРДЫ СІҢІРУ (МЕТАБОЛИЗМ) ЖӘНЕ ГОМЕОСТАЗ.
1 БӨЛІМ – ҚОРЕКТІК ЗАТТАРДЫ СІҢІРУ (НОРМА) БОЙЫНША СОӨЖ – ге АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР ЖАЛПЫ МЕДИЦИНА, ПЕДИАТРИЯ МЕКТЕБІНІҢ
2 КУРС СТУДЕНТТЕРІ ҮШІН
№1 тақырып: Ас қорыту жүйесінің физиологиясы. Асқазан-ішек жолының түрлі бөлімдеріндегі астың қорытылуы (ас қорыту конвейері). Сіңірілу үрдісі: ауызда, асқазанда, аш ішекте, тоқ ішекте. Сіңірілу механизмдері. Түрлі қоректік заттардың сіңірілу үрдісі (көмірсу, нәруыз, май, су және тұздар). Асқазан-ішек жолының моторикасы. Бауырдың көп қызметті рөлі. Балалардағы ерекшеліктері.
ХАТТАМА ТОЛТЫРУ:
1Тапсырма. Кестені толтырыңыз «АІЖ-ның ас қорыту сөлдерінің құрамы мен қасиеттері»
| Ас қорыту сөлерінің түрлері | Саны | рН | Органикалық заттар/ Ферменттер | Ферменттердің әсері | Бейорганикалық заттар |
| Сілекей | 1,0-1,2л | 5,8-7,4 | Муцин,лизоцим,а-амилаза,мальтаза,нуклеаза | Муцин- шайналып,ұсатылған ас кесегін жұмсартып,шырышпен қоршайды,жұтқыншақты ауыртпайтында йжұмсақ күйге келтіреді.Лизоцим-микроорганизмдерді өлтіреді.а-амилаза-полисахарид-дисахарид ыдыратады.Мальтаза-мальтозаны 2 молекула глюкозаға ыдыратады.Нуклеаза-вирус НҚ жояды. | Натрий,калий,кальций,магний хлоридтері,сульфаттары,карбонаттары,иодит,бромид,фторидтер және ас мөлшерде роданит тұздары,микроэлементтер. |
| Асқазан сөлі | 2-2,5л | 0,9-1,5 | Пепсиноген(пепсин),гастриксин,химозин,муцин | Пепсин-қоректік заттарды гидролиздік жолмен ыдырататын фермент.Гастриксин pH 3,2-3,5 те әсер етеді.Химозин-балаларда қарынында сүтті ірітеді.Муцин-қарын қабырғасын пепсиннің зиянды әсерінен қоршайды. | Натрий,калий,кальций хлоридтер,сульфаттары,фосфаттары бар.Ең көбі-тұз қышқылы. |
| 12 – елі ішек | 5л | 7,2-8 | Пепсин,амин,карбоксил,сульфагидрилді және дисульфитті белоктар | Пепсин-химусқа сінген асқазан Сөлі пепсинмен бірігіп,ішектегі белоктарды ыдыратады. | Натрий,калий,магний хлоридтері,сульфидтері. |
| Ұйқы безі сөлі | 1,5-2 | 7,8-8,4 | Липаза,карбоангидраза,протеаза | Липаза-майды май қышқылы мен глицеринге ыдыратады,протеаза-белокты амин қышқылдарына дейін ыдыратады,карбоангидраза-полисахаридті дисахаридке дейін ыдырату. | Катиондар:Na,Ca,K,Mg Аниондар:Cl,HCO3,HPO4 |
| Өт | 500-1500мл | 7,3-8,0 | Өт пигменттері,холестерин,муцин,өт қышқылдары,май қышқылдары,лецитин. | Холестерин-өтқышқылының түзлуіне қатысады,шөп қоректі малда өтінде-биливердин пигменті,өттің түсі шөп тәрізді,адамдардың өтінде билирубин,өттің түсі сарғылт-қызыл. | Натрий,калий,магний,кальций тұздары |
| Ішек сөлі (аш ішек) | 5,5-6 | 7,2-7,5 | Амилаза,энтерокиназа,липаза,фосфолипаза,малтаза,сахаразалактаза | Энтерокиназа-белоктардың ыдырауына әсер етеді,мальтаза мальтоза 2молекула глюкозаға,сахараза сахарозаны глюкоза мен фруктозаға,лактаза лактозаны глюкоза мен галактозаға дейін ыдыратады. | 1% минералдық тұзлар,натрий,калий,кальций бикорбанаттары,хлоридтері |
| Ішек сөлі (тоқ ішек) | 1,5-2 | 6,1-7,3 | Муцин,белок,Квитамин,микрорганизмдер | К витамин-микрофлораны реттеу,микроорганизмдер-клетчатканы ыдыратады. | Натрий,калий,магний хлоридтері мен сульфидтері |
Задание 2. Заполните таблицу «Гуморальная регуляция секреции пищеварительных соков»
| Виды пищеварительных соков | Гуморальные факторы |
| Слюна | 95% всей слюны выделяется околоушными и поднижнечелюстными железами. Остальные 5% поступают из желез поднижнечелюстной железы и слизистой оболочки рта. Каждая слюнная железа выделяет уникальный секрет. Различные пищевые и непищевые вещества выделяют слюну с разным составом.Механические, химические, температурные свойства пищи вызывают различные рывки в нервах языка, и скорость их возникновения различна (И. И. Лаптев). Слюнные железы поражаются гормонами гипофиза, надпочечников, щитовидной и поджелудочной желез, а также гормонами гонад. В свою очередь, в слюне определяется количество гормонов крови и олигопептидов. |
| Желудочный сок | Регуляция секреции желудочного сока нервными и гуморальными механизмами реализуем. Блуждающий нерв стимулирует функцию живота. Симпатический нервы оказывают тормозящее действие. Усиливает выпячивание живота: 1. Гастрин 2. Гистамин 3. Бомбезин 4. Мотилин и другие ГИГ 5. продукты распада белков Тормозит выведение: 1. Гастрон, энтерогастрон 2. Соматостатин 3. вип-вазоактивный кишечный пептид 4. Холецистокинин-панкреозимин 5. ЖИП – желудочно-кишечный пептид 6. Глюкагон 7. продукты жирового обмена |
| 12 – перстная кишка | В верхней части двенадцатиперстной кишки железы Бруннера (дуоденальные) находятся в орн-кан. Сок желез Бруннера представляет собой густую бесцветную жидкость со слабой щелочной реакцией,протеолитической,амилолитической и липолитической активностью.Люберкинские железы (кишечные крипты) также обладают способностью секретировать слизь.В гранулярном эндоплазматическом ретикулуме бокаловидных клеток образуется питательный состав сока, в аппарате Гольджи (набор пластинок) образуются мукополисахариды. |
| Панкреатический сок | Секреция поджелудочной железы зависит от продуктов распада питательных веществ, поступающих в кровь, и баланса гастроинтестинальных гормонов. Например, когда концентрация глюкозы в крови увеличивается, а влияние гастрина и секретина на В-клетки увеличивается, производство инсулина увеличивается. Секреция панкреатического сока подвержена острой и длительной адаптации в зависимости от пищевого поведения. Обостряет распад: 1. Просекретин HCl секретин 2. Панкреозимин-холецистокинин 3. Бомбезин, гастрин, инсулин Тормозит выделение шлака: Глюкагон, кальцитонин, ЖИП, ВИП, ПП, соматостатин |
| Желчь | При пищеварении за счет сокращения желчного мешка резко увеличивается количество желчи в нем, и обеспечивается выход желчи через открытый сфинктер Одди в двенадцатиперстную кишку. Сильными возбудителями выделения желчи являются молоко, желток, сульфат магния, жиры. Через 3-6 часов после приема Тамака секреция желчи снижается, желчь начинает собираться из кайты в желчный пузырь. Выделение желчи происходит рефлекторно, как условно, так и безусловно. Усиливает выделение желчи: желчных кислот, секретина Ингибирует: глюкагон, кальцитонин, ВИП, ПП |
| Кишечный сок (тонкая кишка) | Выделение кишечного сока происходит нейрогуморально. Пища, раздражая механо - и хеморецепторы, рефлекторно усиливается при участии интрамуральной нервной системы. |
| Кишечный сок (толстая кишка) | Сок толстой кишки в небольших количествах наблюдается за пределами раздраженного кишечника. Его местное механическое раздражение увеличивает секрецию улитки в 8-10 раз. |
3Тапсырма. Кестені толтырыңыз «АІЖ-ның моторикасы»
| АІЖ-ның бөлімдері | Моторлық қызметінің түрлері |
| Ауыз қуысы (шайнау, жұту) | Жұту: Жұту циклы орта есеппен 1с болады. Тіл және жақ еттерінің бірдей жиырылуымен ауыз қуысында қалыптасқан ас кесегі тілдің түбіне карай жылжиды, жұмсақ таңдай, тіл түбі және жұтқыншақтың артық қабырғасының рецепторлары тітіркенеді. Жұту үш кезеңнен тұрады: ауыздық (ерікті), жұтқыншақтық (тез,қысқа, еркiсiз), өңештік (баяу, ұзақ, еріксіз). Алғашқы екі кезең 1с созылады, үшінші кезеңнің ұзақтығы қатты тамақ жұтқанда 8-9с, сұйық тамақты жұтқанда 1-2 с. Шайнау: Шайнау процесі ауыз қуысында пайда болады, оны «ауыз қуысы» деп те атайды. Бұл жақ, щек және ерін бұлшықеттері арасындағы қозғалыстарды қосымша үйлестіру көмегімен тістерді - әсіресе азу тістерді - және тіл арқылы ұнтақтауды қамтиды. Бұл ұнтақтаудың нәтижесі - инваливация процесінде сілекеймен дымқылданған, әлдеқайда ұсақ бөлшектерге ұсақталған тағам. Бұл өндірілген масса тамақ болюсы деп аталады. Осылайша, инваливациядан және шайнаудан бастап тамақ болюсы пайда болады, оны қабылдау оңайырақ болады. Шайнау қимылдары ерікті болып табылады және тағамның болуымен белсендіріледі. |
| Асқазан (қарынның моторикасы) | Асқазанда екі түрлі қозғалыс болады: астың жылжуын қамтамасыз ететін перистальтикалық қозғалыстар асқазанның циркулярлық еттерінің жиырылуы есебінен іске асады. Перистальтикалық толқындардың көп бөлігі асқазанның пилорикалық бөлімінде өшеді. Олардың кейбіреулері асқазанның пилорикалық бөлімінде орналасқан екінші ырғақ жетекшісінің белсенділігі есебінен пилорикалық бөлім бойымен жоғарылап отыратын амплитудамен таралады, нәтижесінде осы бөлімнің перистальтикалық жиырылуы жақсы, қысымның жоғарылауы, асқазандағы ас қоспасының біраз бөлігі он екі елі ішеккке өтуі байқалады. Асқазанның тонустық жиырылуы еттер тонусының өзгеруі есебінен іске асады, асқазанның көлемі кішірейіп, қысымы артады.Тонустық жиырылулар асқазандағы ас қоспасының жылжуына және асқазан сөлімен араласуына әсер етеді, бұл ас қоспасының ферменттік ыдырауын жеңілдетеді. |
| 12 – елі ішек (астың асқазаннан 12елі ішекке өту механизмі) | Асқазандағы ас қоспасының жартысы он екі елі ішекке өтуі үшін қажет уақыт су 10—20 минутта өтеді, қатты тағам өту үшін 1-4 сағат уақыт керек. Сонымен, пилорикалық сфинктерге рефлекторлық әсер екі жақты болады: асқазаннан және он екі елі ішектен. Астың асқазаннан он екі елі ішекке өту жылдамдығына әсер ететін факторлар: • Он екі елі ішектегі май пилорикалық сфинктердің ашылуын тежейді. • Сфинктердің ашылуын тағамның сипаты анықтайlы (көмірсулы тағам нәруызlық тағамға қарағанда тез өтеді, майлы тамақ асқазанда 8—10 сағаттай болады). • Асқазандағы ас кесегінің осмостық қысымы. Гипертониялық ерітінділер астың он екі елі ішекке өтуін тежейді. • Асқазан мен он екі елі ішектің асқа толу деңгейі. • Препилорикалық сфинктердің жұмысы. |
| Өт қабы (өттің бөліну механизмі) | Өттің бөлінуі (холекинез) - Өт бөлінуінің рефлекторлық механизмдері: Жалпы өт өзегі сфинктерінің ашылуы асқазан мен ауыз қуысының рецепторлары тамақпен тітіркенгенде іске асады, әсіресе асқазанның механикалық тітіркенуінде және оған майлы тамақ түскенде. Бұл әсерлер кезкелген жүйкелер арқылы іске асады. Өт қапшығын жүйкелендіретін кезкелген жүйкенің кішкене тармағын ақырын тітіркендірсе, жалпы өт өзегінің сфинктері босаңсиды, өт капшығы жиырылады. Қатты тітіркендірсе сфинктер жиырылады және бір мезгілде өт қапшығы босаңсиды. Симпатикалық жүйке жүйесі өт қапшығының жиырылуын тежейді, бұл құбылыс α₂-адренорецепторлармен де іске асады. Өт бөлінуінің гуморальдық механизмдері Ашыққан жануарға «қаныққан қанды» құйғанда өт бөлінуі күшейеді. Өттің бөлінуін жандандыратын басты гуморальдық факторы холецистокинин-панкреозимин болып саналады, ол он екі елі ішектің кілегей қабатының клеткаларында тұз қышқылы мен май қышқылдарының әсерінен пайда болады. Гастрин, секретин, бомбезин, П заты өт қапшығының жиырылуын және өттің бөлінуін күшейтеді. Өт қапшығының жиырылуын симпатикалық жүйке жүйесінің белсенуі, сондай-ак глюкагон, кальцитонин,ВИП, панкреатикалық полипептид тежейді. |
| Ішек (моторикасының түрлері) | Ішек қабырғасындағы сақина тәрізді және ұзына бойы орналасқан бірыңғай салалы еттердің жиырылуымен жүзеге асады. Қимыл әрекетінің 5 түрі бар: 1. Ширақтық (тонустық)-тонуста болады,қуысы тарылып,кеңиді. 2. Маятник тәрізді-ұзыннан ұзақ орналасқан еттер қысқарады. 3. Ырғақты бунақталу-сақина тәрізді ет талшықтары бірнеше жерлерде жиырылады 4. Перисталтикалық-екі түріде қатысады. Химустың жоғарғы жағында-сақина тәрізділер жиырылып, дәл сол кезде одан төмен ұзыннан орналасқан еттер жиырылады, ішек қуысын кеңейтеді. 5. Кері перситалтикалық (құсу). |
| Дефекация акті | Дефекация-нәжістің ішектен шығарылуы Дефекация актісі (үлкен дәретке отыру) - үлкен дәретке отыру негізінде қалыптасқан ерікті реттелу механизмдерін үлкен жарты шарлар қыртысының пирамидалық клеткаларын, әсіресе алдыңғы орталық иірімді қамтитын қозу төмен өрлейтін бағытта дефекацияның жұлындық орталықтарына таралады. Осының нәтижесінде, құрсақ асты жүйкесінің тонусы төмендейді, парасимпатикалық жамбас жүйкесінің тонусы жоғарылайды. Нәтижесінде тік ішектің ішкі сфинктері босаңсиды. |
4Тапсырма. Биологиялық мембрананың бір бағытта өткізгіштік қасиетін Вергеймер тәжірибесінің мысалында зерттеу. Қорытындыны жазып, схеманы салыңыз
Тәжірибе схемасы
Қорытынды: Алдымен бақаның артқы аяқтарының терісінен екі қап дайындаймыз. Ол үшін бақаны әдеттегідей иммобилизацияланады, омыртқаны сакральды сүйектердің үстінен қайшымен кесіп, бақа арқылы бөліп, ішектерін алып тастайды. Сол қолдың саусақтарымен олар сегізкөзді, оң қолдың саусақтарымен - теріні (салфетка арқылы) ұстап, тобық буындарына абайлап шығарады. Тізе буындарының аймағында теріні үлкен қиындықпен алып тастайды, сондықтан тері қаптарының бүтіндігін сақтау үшін ерекше күтім қажет (теріні буын капсуласымен өткір қайшымен байланыстыратын тіндерді бөлшектеуге болады). Жіліншектер тобық буындарының деңгейінде кесіледі. Қалған аяқтар - бұл табиғи қапшықтардың тері тығындары. Алынған теріні бойлық тілікпен екі қапшыққа бөледі. Бір сөмке ішінен жұмыс істеуге пайдаланылады, ал екінші сөмке ішке қаратылмаған. Сөмкелерді тығын сақиналарына бұрап, терінің шеттерін қаптардың кірісі ашық болатындай етіп түзетіп, оларды тығынға кішкентай тырнақтармен (инелермен) бекітеді. Содан кейін дорбаларды тұзды цилиндрлерге батырады және алмұрт бар пипетканы қолданып метилен көк ерітіндісімен толтырады. Бояудың тұзды ерітіндіге түсіп кетпеуіне және теріні сыртынан былғамауына мұқият болу керек.
Бірнеше минуттан кейін төңкерілмеген дорбаның терісі сыртынан боялады, ал 20-30 минуттан кейін бояу цилиндрдегі тұзды ерітіндіге дақ түсіреді, бірақ төңкерілген дорба боялмайды және бояу тұзды ерітіндіге шықпайды.
Задание 5. Заполните таблицу «Всасывание веществ в различных отделах пищеварительного тракта»
| Отдел ЖКТ | Всасываемые вещества | Механизм всасывания |
| Ротовая полость (жевание, глотание) | Натрий,калий,некоторые аминокислоты, алкоголь и некоторые лекарства являются ликвидными. | В ротовой полости пища остается меньше времени и не разлагается до мономеров, поэтому всасывание невелико или даже отсутствует. Однако некоторые лекарства быстро всасываются, поэтому их лечат, помещая их под язык. (сублингвальный) |
| Желудок | Абсорбция небольшая, в больших количествах усваиваются только некоторые аминокислоты, глюкоза, растворенная вода и минеральные соли, хорошо усваивается раствор этилового спирта (алкаголь). | Всасывание аминокислот,всасывание воды и минеральных веществ-вода поступает в желудочно-кишечный тракт с пищей и выпитой жидкостью (2-2, 5 л), соком пищеварительных желез (6-7л) и с калом выходит 100-150 мл воды.Некоторое количество воды начинает слегка всасываться в желудке по осмотическому градиенту. И поглощение ионов хлора происходит пассивно в желудке. |
| Кишечник тонкий | Происходит основное всасывание воды, электролитов и происходит с продуктами гидролиза питательных веществ (пептид, аминокислота,глюкоза,пищевые экстрагенты), а также с некоторыми компонентами секрета пищеварительных желез,такими как желчные кислоты. | Всасывание глюкозы, галактозы, свободных аминокислот, дипептидов и трипептидов, солей желчных кислот, билирубина и других веществ в тонком кишечнике зависит от Na+. Ионы натрия транспортируются из полости тонкой кишки в Каню по кишечным эпителиоцитам и межклеточным каналам. Поступление ионов натрия в эпителиоциты происходит пассивно по электрохимическому градиенту. Из эпителиоцитов их латеральные и базальные через мембраны ионы натрия активно транспортируются в межклеточный островок, Кану и лимфу. Ионы натрия пассивны по градиенту концентрации вдоль межклеточных каналов транспортируется.Пассивный транспорт включает диффузию,осмос и фильтрацию. |
| Кишечник толстый | В нормальных условиях всасывание в толстой кишке незначительное. В основном это происходит из-за поглощения воды и образования фекалий.В небольших количествах усваиваются глюкоза, аминокислоты и другие легкоусвояемые вещества. | Всасывание натрия в толстой кишке происходит не из-за наличия Канта и аминокислот, а из-за присутствия этих веществ в тонкой кишке. Транспорт ионов Na и CI в тонком кишечнике происходит параллельно. Ионы натрия, всасываемые в толстой кишке, не могут мигрировать в ионы калия. Когда количество ионов натрия в организме уменьшается, его всасывание в кишечнике резко увеличивается. Всасывание ионов натрия усиливается гормонами гипофиза и надпочечников, а снижает гастрин, секретин, холецистокинин-панкреозимин. |
Задание 6. СІЛЕКЕЙ АМИЛАЗАНЫҢ СУБСТРАТТЫҚ АРНАЙЫЛЫҒЫ
СУБСТРАТНАЯ СПЕЦИФИЧНОСТЬ АМИЛАЗЫ СЛЮНЫ
SUBSTRATE SPECIFICITY OF SALIVARY AMYLASE
(Виртуалды физиологиялық тәжірибе. Қазақ топтары ағылшын және орыс тілінде орындайды).
АІЖ ферменттерінің субстраттық арнайылығы бар. Яғни олар белгілі бір субстратты анықтап, тек сонымен әрекеттеді (абсолюттік субстраттық арнайылық) немесе 2-3 субстратты анықтап, тек солармен әрекеттеседі (салыстырмалы субстраттық арнайылық). Сілекейдің амилазасы гликолиздік фермент болып табылады, оның негізгі субстраты – крахмал мен гликоген. Бұл ферменттің белсенділігін Cl иондары күшейтеді. Бұл ферменттің әсері 37-38ºС температурада және әлсіз сілті ортада (рН = 7,5-8,0) күштірек болады.
Жұмыстың мақсаты:
Сілекей амилазасының субстраттық ерекшелігін көрсету
Жабдықталуы: персональный компьютер, «LuPraFi-Sim» виртуалды физиология бағдарламасы.
Жұмыстың барысы: бағдарламаны пайдалана отырып, сілекей амилазасының субстраттық арнайылығын анықтаңыз. Амилазаны үш түрлі көмірсумен араластырып, индикаторлар қосыңыз. Қай пробиркада қызыл түске боялғанын қараңыз. Бұл көмірсудың фермент әсерінен ыдырағанының дәлелі. Тәжірибе нәтижесін суретке салыңыз.
Жұмыстың қорытындысы: тәжірибе сызбасын салып, түстің өзгергенін белгілеңіз.
| Әсері | Түсі |
| Сахароза+амилаза | Өзгермейді (ашық көк) |
| Крахмал+амилаза | Сарғыш қызыл |
| Целлюлоза+амилаза | Өзгермейді (ашық көк) |
Қорытынды: алынған өзгерісті түсіндіріңіз.
Жалпы,крахмал мен сілекейлі амилазаны натрий гидроксиды мен мыс сульфатымен қосқан кезде пайда болды.Түсі өзгерген бір-ақ реакция осы сарғыш қызыл түсті түс шығарып берді. 37-38ºС та қыздырғанда пайда болған реакция нәтижесі.Амилазаны тағыда сахарозаға немесе целюлозаға қосқан кезде түсі өзгермеді.
Task 7. DEMONSTRATION OF THE ACTION OF PANCREATIC LIPASE IN THE PRESENCE
AND ABSENCE OF BILE
ДЕМОНСТРАЦИЯ ДЕЙСТВИЯ ЛИПАЗЫ ПОДЖЕЛУДОЧНОЙ ЖЕЛЕЗЫ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ НАЛИЧИЯ ИЛИ ОТСУТСТВИЯ ЖЁЛЧИ
(Virtual physiological experiment выполняется на английском языке для казахских групп).
Pancreatic lipase is a lipolytic enzyme that breaks down lipids into glycerol and fatty acids. The action of the enzyme is optimal at a temperature of 37-38ºС and a slightly alkaline medium. The activity of lipase is enhanced by bile.