ТАЛДЫҚОРҒАН ЖОҒАРЫ ПОЛИТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Оқу сабағының жоспары

(теориялық немесе өндірістік оқыту)


Кіріспе.Экономика және оның қоғамдағы рөлі

(сабақ тақырыбы)
Модуль /пән атауы: Экономиканың базалық білімін және кәсіпкерлік

негіздері қолдану
Педагог: Мамажанова И.М

2022 жылғы «____»_______

1. Жалпы мәліметтер

Курс: 1, топтар:

RET-23б,

Рет-21б-

Сабақтың түрі:жаңа білімді меңгерту

2. Мақсаты:Экономика және экономикалық қатынас жүйеісндегі адамның алатын орны туралы түсінік беру.

Мііндеттері:

1. 
   Жаңа тақырыбы бойынша алған білімдерін тексеру.
   
2. 
   Әр студенттің сабаққа деген ынта мен қабілетін біріктіріп, қызығушылығын арттыру.
   
3. 
   Студенттерді еңбексүйгіштікке, шыдамдылыққа және ұқыптылыққа тәрбиелеу.
   

3. Оқу-жаттығу процесінде білім алушылар меңгеретін күтілетін нәтижелер және (немесе) кәсіби дағдылар тізбесі

Оқыту нәтижелері:

• 
  Болашақта өз мамандығына экономика пәні керек екенін болжау;
  
• 
  Экономикалық теория пәнін, зерттеу әдістерін, қызметтерін және экономикалық заңдарды ажырату керектігін ұғыну;
  

Бағалау өлшемдері:

• 
  Экономика түсінігін біледі;
  
• 
  Экономиканың шығу тарихын түсінеді;
  
• 
  Негізгі экономикалық мәселелерді ажырата біледі;
  
• 
  Нарықтыңэкономикағажалпысипаттама бере алады;
  
• 
  Нарықтық экономикаға өту жағдайы кезеңдермен ажыратады;
  
• 
  Қазақстан Республикасындағы ауыспалы кезең сипаттамасы біледі.
  

4. Қажетті ресурстар: интербелсенді тақта, оқулық, презинтация, видео сабақ, тест тапсырмалары, бақылау сұрақтары

1. 
   Крымова В. Экономикалық теория: кестелі оқу құралы. – Алматы: «Бастау», 2009.
   

– 196 бет.

2. 
   Сатыбалдыұлы С., Байтанаева Б. «Маркетинг және менеджмент негіздері». Оқулық 2-басылым. – Астана: Фолиант, 2011.
   
3. 
   Айдарханова М.Х. Жұмашбекова С.К. Микроэкономика. Алматы, 2011.
   

Ходжаниязова Ж.Т. Нарықтық экономика негіздері – Фолиант, 2011

5. Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі:

Студенттермен сәлемдесу, түгендеу және сабаққа дайындықтарын тексеріп, зейіндерін сабаққа аудару.

---

ІІ.Үй тапсырмасы:Жалпы экономика ғылымы туралы не білетіндерін сұрақ қою арқылы сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ:

Сабақтың тақырыбы:Кіріспе.Экономика және оның қоғамдағы рөлі

1.Экономиканың ғылым ретінде даму кезеңдері

2.Экономикалық қатынас жүйесіндегі адам

3.Экономиканың басқа ғылымдармен байланысы
1.Экономиканың ғылым ретінде даму кезеңдері.

Экономика  ғылымы  ең   ертедегі   ғылымдардың  бірі.   Алғаш   рет  

экоомия  термині  III ғасырда  ертедегі  грек ойшылдары   Ксинофонд  және  Аристотель  еңбекреінде пайда болды. «Экономия» терминін алғаш ұсынған Ксенофонт, мұның мағынасы үй шаруашылығы (ойкос – үй, шаруашылық; номос – заң) деген ұғымды білдіреді. Термин Аристотель еңбектерінде де кездеседі, ол шаруашылықты еш түрге бөледі: экономия және хрематистика (баю, пайда таба білу шеберлігі). Оның түсіндіруі бойынша экономикадан хрематистика пайда болады.

Экономика – адамның шектеусіз қажеттіліктерін қанағаттандырудағы қоғам өндірісінің сирек, шектелген ресурстарын бөлу, айырбастау және тұтыну туралы ғылым. Бірақ та, қазіргі кезде ол көп мағыналы болғандықтан мына үш негізгі анықтамаларды атаған жөн:

- ең біріншіден, экономика бұл - өндіріспен байланысты барлық адамзат шаруашылығының қызметін анықтайтын қоғамдық қатынастар жиынтығы ретінде қарастырылады;

- екіншіден, экономика бұл - жеке аймақтың, мемлекеттердің, мемлекеттік топтың және барлық дүниежүзінің шаруашылық іс-әрекеті болып табылады; 

- үшіншіден, экономика бұл - қоғамдық өмірдің шаруашылық саласын қарастыратын, зерттейтін ғылыми пән деп айтуға болады. 

Көп ғасырлар бойы «экономия (ойкономия)» сөзі үй шаруашылығын ұйымдастырып, жүргізу ережелерін қамтыған. Осыған байланысты экономия ұғымы жаңа мәнге ие болып, саяси  экономияға   айналды. Ол грек тілінде «полис»-мемлекет, «ойкос»- үй шаруашылығы, “номос”- заң дегенді білдірді. Саяси экономия ұғымын алғаш енгізген Антуан де Монкретьен болатын. 1615жылы  оның “Саяси экономия трактаты” деген еңбегі жарық көрді. Мұнда  мемлекеттік шаруашылықты жүргізу кеңестері мазмұнданған. Саяси экономия ғылым ретінде XVI-XVII ғасырларда пайда болған. Бұл кезеңнің алғашқы ілімі Меркантелизм (итальян  сөзі – саудагер, көпес) болды. Осы ілімнің негізгі мазмұны байлық көзі тауар мен ақша айналымы саласында болды деп есептелінді. Меркантелизм екі кезеңнен тұрды: алғашқы  кезең – ақша балансы теориясын ұсынды, оған сәйкес олар   елден ақшаны сыртқа шығаруға тыйым салу қажеттілігін   ұсынды. Соңғы кезең  –  меркантелистер тауар айырбастау сферасын зерттеуге көшті. Алғашқы меркантелистерден айырмашылығы олар ақшаны шетке шығаруға тыйым салмады, өндірістік 

---

тауарлардың экспортын көбейтіп, протекционизм саясатын жүзеге асыруды  ұсынды.  

Протекционизм – ұлттық экономиканы қорғау. Меркантелистер өкілдеріне Монкретьен Стафорд, Мен, Фосашков  жатады. Айналыс аясындағы бағыттарды жаулап алып, буржуазия аясына өтеді. Оның мәні байлықтың көзі өндірілген игіліктер тек айырбасталатын сауда сапасы емес, өндіріс болып табылатыны дәлелденген. Шынайы  байлық  –   ақша емес, тауар. Ол идея алғашқы рет физиократтар (физио-табиғат, кратос – билік)  еңбектерінде пайда  болды.  Осы мектептің  басты  тұлғасы – Франсуа Кене. Ол   ұлттық байлықтың  қайнар  көзі  ауыл  шаруашылығы еңбегі  деп есептетеді.  Кейінен  бұл  сұрақтар   Уильям Петти, Давид Рикардо,  Адам  Смит   еңбектерінде  қарастырылады. Олар ұлттық  байлық  тек  ауыл  шаруашылығы  ғана  емес,   барлық өндіріс  саласындағы  еңбектен  көрінетінін  айғақ етті. Сонымен қатар феодалдық бытыраңқылыңты жеңу, орталық-тандырылған мемлекеттердің бірлесуі үй шаруашы-лығьш жүргізу ережелері емес, жалпы ұлттық мемлекеттік шаруашылықты жүргізу ережелерінің анықталуын қажет етті.
Қазіргі  кезде  бұл  ұғым  одан   әлдеқайда  кең   мағынада: өндіріс,  тұтас  халық  шаруашылығы,  жалпы өндірістің әр саласы,  қаражат-ақша  айналысы,  т.б. байланысты  айтылады. Біздер экономиканы  кең  көлемде, қоғамдық  өндірістің жүйесі деп  түсінеміз.    Экономика ұғымы   материалдық игіліктер өңдіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар  арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды сипаттайды. Экономикалық қатынастар өзге қоғамдық қатынастарды айқындайды, олардың базисі  болып табылады.

Экономикалық ғылым шеңберінде талдаудың екі деңгейін бөледі, бұл оның екі дербес бөлімге: микроэкономика мен макроэкономикаға бөлінуін қамтамасыз етеді. Макроэкономика экономиканы тұтастай зерделейтін бөлімі. Макроэкономика экономикалық циклдік кезеңдер мен экономикалық өрлеу, жұмыспен қамтылу, инфляция мәселелерін, жалпы экономика ауқымындағы басқа да мәселелерді, сондай-ақ ұлттық экономикалардың қарым-қатынасын зерттейді.

Микроэкономика (грек. mіkro – шағын және оіkonomіke – үй шаруашылығын жүргізу өнері) кәсіпкерлердің, кәсіпорындардың, тұтынушылардың мінез-құлқын бағалау мен зерттеуге негізделетін экономикалық талдау әдісі. Классикалық мектептің экономистері іргелі зерттеулер арқылы экономика ғылымының тармағы ретінде микроэкономикалық талдау жүргізді. Микроэкономиканың негізгі бөлімдері:

---

• 
  тұтынушы теориясы; фирма және нарықтық құрылым теориясы;
  
• 
  монополия мен бәсеке мәселелері;
  
• 
  мемлекет пен жекеше сектордың өзара іс-қимылы мәселелері;
  
• 
  еңбек рыногін талдау, табысты бөлу мәселелері.
  

2. Экономикалық қатынас жүйесіндегі адам.

Әрбір адам көпқырлы экономикалық қатынас арқылы басқалармен байланыста болады. Ол өнім шығарады, жалақы алады, меншік иесі болады, сатушы немесе сатып алушы рөлін атқарады. Ақша қоғам жасаған материалдық және рухани байлықтан адамның өзіне тиістісін сатып алуға мүмкіндік береді. 

Адамның пайда табуға, оны иеленуге құқығы бар. Ол қандай кедей болса да бір нәрсені иеленеді, оны құрметтейді, қорғайды. Адамның меншігі – оның дене болмысы, білімі, ақыл-ойы мен қабілеті. Адамның интеллектуалды меншігі – оның ашқан жаңалығы, өзі жасаған өнер туындылары, шығармалары мен ғылыми еңбектері.

Адамның жеке меншігі – оның үй-мүлкі, киім-кешегі, машинасы, саяжайы, т.б. Біздің елімізде адам еңбек шаруашылығының (ұсақ кешендердің), шаруа және қосалқы шаруашылықтың меншік иесі. Бұлар оның еңбегі мен одан түскен пайдасы арқылы жасалады. Бұл аталған меншіктің бәрінің де иесі – адам. Ол өз меншігін еркімен пайдаланады, тұтынады, басқа біреуге бере алады, өзінің ұрпақтарына мұра етіп қалдырады. Оларды қорғайды, дамытады, байытады, тиімді түрде тұтынады. 

Өндірістегі адамның орны қандай болмақ? Ғылыми-техникалық прогресс адамның өндірістегі орнын өзгертеді, оның еңбегі мен қызметінің мазмұнына әсер етеді. Ғылыми-техникалық революция ой еңбегінің, адамның жағдайды бағалау және дербес шешім қабылдау қабілетін, шығармашылық, бастамашылдық рөлін арттырады. Жаңа техника мен технология адам қабілетінің артуына жағдай жасайды, оны ынталандырады, сонымен қатар еңбекке қатаң талап та қояды. Еңбек өнімділігінің артуының негізгі бұлағы-адам. Адамның еңбекке қатынасы адам мен қоғамның әндіріс процесіндегі байланысын көрсетеді. Демократиялық қоғамда көпшілік адамдар саналы еңбек етеді. Олар өздерінің ұйымшылдығын, ұқыптылығын көрсете біледі, жалқаулықпен, тәртіпсіздікпен күреседі. Бұған қоғам да, адам да мүлделі болады, адам өзінің жоғары сипатты кәсіби, оның сапасын мақтаныш тұтады, одан моральдық қанағат алады. Тұтыну қатынасындағы адам. Адам-тұтынушы. Ол тұтыну мәселесін шешу үшін басқалармен қатынасқа түседі. Адамның тұтыну қажеттілігі қоғамның дамуына маңызды рөл атқарады. Бұл ретте адам өз шаруашылығында, кәсібінде қандай өнім шығару, нені сатып алу, еңбегін қаблетін қалай қолдану керектігін білуі қажет. Адамның тұтыну қажеттілігі өндірісті реттеушілік те рөл атқарады. Адамның тұтыну қатынасында оның ұқыптылығы үлкен рөл атқарады. Алған жалақысы немесе қосымша табысы отбасының, әрбір ұйымның өмір сүруін қамтамасыз етеді. 

---

Демек, адам отбасылық өнімнен бастап, қоғамдық өндіріске дейін экономикалық қатынасқа тікелей араласады. Оның жоғары сапалы кәсібі, ұқыптылығы, икемділігі шешуші рөл атқарады. Адам - өнімді шығарушы ғана емес, оны бөлуші және тұтынушы. Ол – экономикалық өмірдің шешуші тұлғасы.

Өте қарапайым түрде айтатын болсақ, экономика дегеніміз - өзіміздің тұрмысымыз. Базарға шыққанда сіз кімнің тауарын аласыз, кімге сатасыз, қанша аласыз, бәрін есептеу – экономика. Мамандық тандар кезде сіз ойланасыз, қай мамандық қөғамға көбірек керек, қай мамандық халыққа көбірек қажет – сіз она да есептейсіз, күнделікті өмірде қандай мамандарға сұраныс көп, дәрігер ме, экономист пе; заңгер ме, оқытушы ма, инженер ме – мұны білу де – экономика, яғни экономиканы білмесек, тұрмысымыз төмендей береді. 

   Экономика сіз өмірге келген күннен баста ақ сіздің өміріңізге араласа бастайды. Жігіт үйленеді, қыз тұрмысқа шығады, кішкентай мемлекет пайда болады. Ал кішкентай мемлекетіңіздің шаруашылығын басқару үлкен өнер. Сонымен сіздің күнделікті тұрмысыңыздың бәрі экономикадан тұрады. Яғни ұрпаққа нені қалдырымын, ұрпағым нені жалғастырады деп ойлау да-экономика. Ал ұрпақ үшін күрес, ұрпақ үшін еңбек ету, өмір сүру ол да экономика, себебі сіз баланы жеткізу үшін, аяғынан тұрғызу үшін, көп нәрсені есептейсіз, сіз ауырмауды ойлайсыз, шаршамауда ойлайсыз, бала үшін өзіңіздің күшті болуыңызды ойлайсыз, сонымен өзіңізді ойлау, денсаулығыңызды ойлау – бәрі де экономика. Тағы да қысқа айтар болсақ, экономика байлыққа, бақытқа, таныштыққа барар жол.

Кез келген адамға қалыпты өмір сүру және даму үшін белгілі бір материалдық игіліктер қажет. Олардың қатарына: азық, киім, баспана; көлік; т.б. жатады. Сонымен қатар адамның қоғамнан тыс өмір сүре алмайтыны белгілі. Оған өзге адамдар мен жүздесу, танысу, сыйласу, сүйіспеншілік сезімдері де тән. Осының бәрін біз қажеттілік дейміз. 
Қажеттілік – организмнің қалыпты өмірлік қызметін қамтамасыз ету үшін керекті талаптарының қанағаттандырылуымен шартталған және сол қажеттілікті өтеуге бағытталған күй.

Яғни, экономика адамзат қоғамының тарихи даму сатысында ерекше орын алады. Себебі адамдар өмір сүру үшін алдымен материалдық және рухан қажеттіліктер өндірілуі қажет. Осығанбайланыстыбайланысты:

1. 
   Не өндірукерек? (осы мерзімдежәнеқандаймөлшердемүмкінболатынтауарнемесеқызмет).
   
2. 
   Қалайөндірукерек? (таңдапалғантауардықайтехнологияменөндірукерекжәнересурстардытиімдіпайдалану).
   
3. 
   Кімдерүшінөндірукерек? (таңдапалынғантауарларкімдергеарнапшығарылған, олардыкімдералуымүмкін).
   

---

Смотрите также файлы

• Декорчеловек, общество, время.docx

• Битва под Москвой, который был организован Кагировым Б. Н.docx

• Мерзлякова Марина Леонидовна, тема Вечные темы искусства и жизни, урок.docx

• Оу сабаыны жоспары2.docx

• Современный мир нуждается в помощи. Волонтеры.docx