емтихан билеті № 1

Физикадан есептер шығару әдістемесі пәнінен

1. 
   Кинематиканың негізгі элементтеріне анықтама беріп, түсіндіріңіз.
   

Механика бөлімінің өзі 3 тараудан тұрады. Олар кинематика, динамика, статика. Кинематика дегеніміз - денелердің қозғалысын қарастыратын механика тарауы. Механикалық қозғалыс дегеніміз – дененің басқа денелермен салыстырғанда уақыт өтуіне қарай кеңістікте орын ауыстыруы.

Механикалық қозғалыс түрлері:

1. бірқалыпты қозғалыс

2. айнымалы қозғалыс (үдемелі және кемімелі)

3. шеңбер бойымен қозғалыс

Бірқалыпты қозғалыс дегеніміз – дене тең уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүруі. Дененің жылдамдығы тұрақты болса ( =const) бірқалыпты қозғалыс деп атайды.

Формуласы:

Жол: S = t [м]

Жылдамдық: = [м/с]

Уақыт: t = [с]

Орташа жылдамдықтың негізні формуласы: =

Траектория дегеніміз - дененің немесе материялык нүктенің қозғалысы кезінде кеңістікте қалдырған ізі

Жол дегеніміз – дене жүріп өткен траекторияның ұзындығы. Жол - скаляр шама.

Орын ауыстыру дегеніміз - дененің бастапқы орны мен соңғы орнын қосатын бағытталған кесінді. Орын ауыстыру - векторлық шама.

Айнымалы қозғалыс дегеніміз - дене тең уақыт аралығында ұзындығы әртүрлі жол жүруі.

Үдеу дегеніміз – уақыт өтуіне қарай жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын шама.

Формуласы: a = = [м/с²]

Мұндағы: - бастапқы жылдамдық [м/с], t – уақыт [с]

---

Период – толық бір айналымға кеткен уақыт

Формуласы: T = немесе T = [с]

Жиілік – бірлік уақыт ішінде жасалған айналым саны

Формуласы: ν = немесе ν = [Гц], [c^-1]

Бұрыштық жылдамдық – дененің бұрылу бұрышының осы бұрылуға кеткен уақытқа қатынасы

; ; ν [рад/с]

Сызықтық жылдамдық – қарапайым жылдамдық ( )

; νR; [м/с]

Мұндағы – бұрыштық жылдамдық [рад/с], R – радиус [м]

Центрге тартқыш үдеу - шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалатын дененің үдеуі шеңбердің кез келген нүктесінде радиус бойымен оның центріне қарай бағытталатындығы

a = немесе a = [м/с²]

Мұндағы – бұрыштық жылдамдық [рад/с], – сызықтық жылдамдық [м/с]

• 
  
  

емтихан билеті № 2

Физикадан есептер шығару әдістемесі пәнінен

1. Ілгерілемелі қозғалыстың механикасын түсіндіріп жазыңыз.

Механикалық қозғалыс – салыстырмалы. Сыртқы әсер болмағанда материалдық нүкте бірқалыпты түзу сызықты қозғалатын немесе тыныштық күйде болатын санақ жүйесін инерциялықдеп атайды. Дененің тыныштық күйін немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалысын сақтауға тырысатын қасиеті инерттілік, ал сақтау құбылысы инерция деп аталады.

Дененің инерттілік және гравитациялық қасиеттерін сипаттайтын физикалық шама – масса. Классикалық механика аясында орындалатын массаға тән қасиет: масса – аддитивті шама, дененің массасы оның құрамдас бөлшектерінің қосындысына тең:

---

m = m₁+m₂+m₃+…+m_n

масса –тұрақты шама, дененің массасы оның қозғалысы және берілген жүйеде әрекеттесу кезінде өзгермейді: m=const 

Материалдық нүктенің (дененің) массасы мен жылдамдығының көбейтіндісіне тең және бағыты жылдамдықпен сәйкес векторлық физикалық шама материалдық нүктенің (дененің)импульсі деп аталады:

P=m  

Ньютонның бірінші заңы:Кез келген дене (материалдық нүкте) өзінің тыныштық күйін немесе бірқалыпты және түзу сызықты қозғалысын басқа денелер әсер еткенге дейін сақтайды.

Бұл заң тек инерциялық санақ жүйесінде ғана орындалады, яғни инерциялық санақ жүйесінің бар болуы туралы тұжырым Ньютонның бірінші заңының мазмұнын бірмәнді айқындайды.

Ньютонның екінші заңы:Дененің (материалдық нүктенің) алған үдеуі әсер етуші күшке тура пропорционал және бағыттас, дененің (материалдық нүктенің) массасына кері пропорционал болады.

a =

Осы өрнекті нүкте импульсі анықтамасына сәйкес түрлендіргенде

 

Дене импульсінің уақытқа қатысты бірінші туындысы оған әсер етуші күшке тең. (20) формула ілгерілемелі қозғалыстың динамикалық теңдеуідеп аталады.Соңғы формуланы мына түрде жазғанда:

 F dt = dp

мұндағы F dt - әсер етуші күштің импульсі,  dp -дене импульсінің өсімшесі. Осыдан:

әсер етуші күштің импульсі дене импульсінің өзгерісіне тең.

Ньютонның үшінші заңы: Өзара әрекеттесетін екі нүктенің бір-біріне әсер күші шама жағынан тең, бағыттары қарама-қарсы болады: F₁= - F₂ .

Біртұтас дене болып есептелетін материалдық нүктелер жиынтығын механикалық жүйе деп атайды. Жүйенің материалдық нүктелерінің бір-бірімен өзара әсерлесу күші ішкі күштер деп, ал жүйенің материалдық нүктелеріне сыртқы денелердің әсер ету күші сыртқы күштер деп аталады. Сыртқы күштер әсер етпейтін денелердің механикалық жүйесі тұйық немесе оқшауланған жүйе болып есептеледі.

емтихан билеті № 3

Физикадан есептер шығару әдістемесі пәнінен

1. Материалдық нүктенің кинематикасын ашып жазыңыз.

---

Кинематика– механикалық қозғалыстың себебін түсіндірмей, қозғалыстың математикалық сипаттамасын қарастыратын механиканың бөлімі. 
Механикалық қозғалыс дегеніміз – дененің басқа денелермен салыстырғанда уақыт өтуіне қарай кеңістікте орын ауыстыруы.

Механикалық қозғалыс түрлері:

1. бірқалыпты қозғалыс

2. айнымалы қозғалыс (үдемелі және кемімелі)

3. шеңбер бойымен қозғалыс

Материалдық нүкте дегеніміз массасы қарастырылып отырған дененің массасына тең геометриялық нүкте. Қарастырылып отырған материалдық нүктенің қозғалыс кезінде із қалдыруын оның траекториясы дейді. Траекторияның формасына қарай, қозғалысты түзу сызықты және қисық сызықты деп бөледі.

Бірқалыпты қозғалыс дегеніміз – дене тең уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүруі. Дененің жылдамдығы тұрақты болса ( =const) бірқалыпты қозғалыс деп атайды.

Формуласы:

Жол: S = t [м]

Жылдамдық: = [м/с]

Уақыт: t = [с]

Орташа жылдамдықтың негізні формуласы: =

Траектория дегеніміз - дененің немесе материялык нүктенің қозғалысы кезінде кеңістікте қалдырған ізі

Жол дегеніміз – дене жүріп өткен траекторияның ұзындығы. Жол - скаляр шама.

Орын ауыстыру дегеніміз - дененің бастапқы орны мен соңғы орнын қосатын бағытталған кесінді. Орын ауыстыру - векторлық шама.

Материалдық нүкте кинематикасы 2 түрлі мәселені қарастырады:

1. Нүктенің қозғалыс теңдеуі – қозғалыстағы нүктенің берілген санақ жүйесіне қарағандағы орны уақытқа тәуелді теңдеулер арқылы беріледі.Осы теңдеулер арқылы қозғалыстағы нүктенің барлық кинематикалық сипаттамаларын (траекториясын, жылдамдығын, үдеуін) табу;

2. Қозғалыс траекториясы – қозғалып бара жатқан нүктенің кеңістіктегі геометриялық орындарын қосатын үздіксіз сызық.

емтихан билеті № 4

1. Материалдық нүктенің динамикасын түсіндіріп жазыңыз.

---

Динамика материалдық нүктелердің немесе денелердің әсерлесу кезіндегі қозғалысының өзгерісін зерттейді. Динамикада Ньютонның үш заңы негізгі заңдар болып алынады. Егер қозғалысты санақ жүйесімен байланыстыратын болсақ, онда қозғалушы дене әсер етуші күштен бөлек және санақ жүйесімен байланысты бір қалыпты және түзу сызықты қозғалыста болады.

Динамиканың заңдары – динамиканың негізіне Галилей мен Ньютон ашқан заңдар жатады.
Инерция заңы (Галилей-Ньютона заңы) – тыныштық күйде немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалыста болатын материялық нүкте ешқандай себепсіз өзіндік күйін өзгерте алмайды. Материялық денелердің күш әсерінен өзіндік жылдамдығын шапшаңырақ немесе баяуырақ өзгертетін қасиетін Галилей инерттілік деп атады. Инерция заңы орындалатын координат системасын инерция санақ системасы дейміз.

Күш пен үдеудің пропорциональдық заңы (Динамиканың негізгі теңдеуі – Ньютонның II заңы) – Материялық нүкте үдеуі әсер етуші күшке пропорционал және күш бағытымен бағыттас:
a =
Мұндағы m – нүкте массасы (инерттілік шамасы), кг өлшенеді және
F – берілген күш, өлшем Н (1 Н күш массасы 1 кг нүктеге 1 м/c² үдеу береді)

Әсер және кері әсер заңы (Ньютонның III заңы) – Екі материялық нүктенің өзара әсерлесу күштерінің шамалары бір-бірне тең бір түзудің бойымен қарама-қарсы бағытталған:

F₁= - F₂ .


Нүкте динамикасының екі негізгі есебі:

Бірінші есеп (тура есеп): Нүктенің берілген қозғалысы( қозғалыс теңдеуі, траектория) арқылы әсер ететін күштерді анықтау.

Екінші есеп( кері есеп): Нүктеге әсер ететін күштер арқылы нүкте қозғалысын анықтау. Қозғалыстың параметрлерін табу ( қозғалыс теңдеуі, қозғалыс траекториясы).

емтихан билеті № 5

1. Сақталу заңдарын қолдану әдістемесіне (импульс) түсінік беріңіз.

Дененің импульсі деп дененің v жылдамдығының оның m массасының көбейтіндісіне тең шамасын атайды: P=m  
Импульс пен күш импульсінің арасындағы байланысты қарастырайық. Мұндай шаманы дененің импульсінің өзгеруі ретінде қарастырайық,  . Бұл күш импульсіне тең дененің импульсінің өзгеруі. Осылайша, біз жаза аламыз: 

---

Смотрите также файлы

• Конспект комбинированного занятия.docx

• Определение прогиба, реактивного давления, поперечного усилия и момента изгиба балки.docx

• Спортты командалы ойындар арылы бірлесе рекет ету Педагогті атыжні.docx

• Кабардинобалкарской республики государственное бюджетное профессиональное образовательное учреждение кабардинобалкарский торговотехнологическийй колледж.docx

• Наименование теории Основоположники и представители.docx