ОП: ТФП

Кафедра: Фармацевтикалық технология

Әдістемелік ұсынымдар

практикалық сабақ үшін


Тақырып: Жалпы химиялық технологияда қолданылатын терминдер


Курс: 2

Дисциплина: Фармацевтикалық өндіріс технологиясындағы кәсіби терминология

Алматы 2023
I. Тақырып:

II. Жалпы химиялық технологияда қолданылатын терминдер

III. Мақсаты: мәтіндердегі терминдерді табу, глоссарий жасау, ауызша және жазбаша кәсіби сөйлеуде фармацевтикалық терминологияны қолдану дағдыларын жетілдіру.

III.Міндеттері: фармацевт-технологтың міндеттерімен танысу, терминологиялық сөздікті құрастыру дағдыларын жетілдіру.
IV.Ақпараттық-дидактикалық блок


Фармацевтикалық терминология-медициналық терминологияның ішкі жүйелерінің бірі. Фармацевтикалық терминологияны біле отырып, сіз Медициналық және фармацевтикалық практиканың отандық және шетелдік жетістіктерін еркін бағдарлай аласыз, оқу, ғылыми және анықтамалық әдебиеттермен тиімді жұмыс жасай аласыз. "Фармацевтикалық терминология" ішкі жүйесіне кіретін ғылыми термин, номенклатуралық атау ұғымын, оларда көрсетілген тривиальды атауларды құру принциптерін, мотивациялық жиілік белгілерін игере отырып, болашақ фармацевт дәрілік заттардың тривиальды атауларын транслитерациялау дағдыларын игереді.

---

Химиялық элементтердің атаулары. Химиялық элементтердің барлық латынша атаулары-екеуін қоспағанда, орта жыныстағы II септеу зат есімдері: күкірт, uris N (III септеуіш) – күкірт және фосфор, i m (M. R.) фосфор.

Қышқылдардың атаулары. Латынша қышқыл атаулары acidum зат есімінен, i n с қышқылынан және онымен келісілген бірінші топтағы сын есімнен тұрады. Қышқыл түзуші элемент атауының негізіне тотығу дәрежесін сипаттайтын-ic-um немесе - os-um жұрнағы қосылады

Оксидтердің, гидроксидтердің атаулары. Оксидтердің (пероксидтердің) және гидроксидтердің атаулары екі зат есімнен тұрады, олардың біріншісі - катионның атауы - генитикалық жағдайда, екіншісі - оксидтің (анионның) топтық атауы - oxydum зат есімі, i n сәйкес келеді

префикстер номинативті жағдайда орналастырылған:

катион (зат. Gen-де) + анион ( зат есім. nom-да)

Zinci oxydum Magnesii peroxydum

Мырыш оксиді магний пероксиді

Оксид (оксид) oxydum, i n с сөзімен белгіленеді

Пероксид (пероксид) - peroxydum, i n с

Гидроксид (гидроксид) - hydroxydum, i n с

Мысалы:

Calcii oxydum кальций оксиді.

Жоғарыда аталған атаулар топтарының жиынтығы дайын дәрілік заттардың сауда номенклатурасын құрайды.
Химиялық өндіріс
Химиялық өндірісті және шикізатты өңдеудің әр кезеңін бағалау үшін 4 бөлінеді

тиімділік критерийлерінің топтары:

технологиялық:

- мақсатты өнімнің шығуы;

- шикізатты мақсатты өнімге айналдыру дәрежесі;

-химиялық-технологиялық процестің, химиялық өндірістің қарқындылығы;

Эксплуатациондық:

- химиялық-технологиялық процестердің жұмыс істеу қауіпсіздігі

Химиялық өндіріс;

-химиялық өндірістер мен химиялық-технологиялық өндірістердің жұмыс істеу қарқыны

процестер, деңгей және оларды автоматтандыру жүйесі;

Техникалық-экономикалық:

- өндірістің және оның құрамдас бөліктерінің қуаты;

- Еңбек өнімділігі;

- өнімнің өзіндік құны, өндіріс пайдасы;

- меншікті капитал шығындары;

- шикізаттың, материалдардың және энергияның Шығыс коэффициенттері;

Әлеуметтік:

- өндірістің және оның құрамдас химиялық технологиялық процестерінің экологиялық қауіпсіздігі;

- өндірісті автоматтандыру дәрежесі.

Химиялық өндірістерді жіктеудің бірнеше түрі бар:

– азық-түлік белгісі бойынша-аммиак, метан өндірісі;

- шикізат белгісі бойынша – мұнай, фосфориттерді өңдеу;

- тұтынылатын энергия түрі бойынша-Электрохимиялық өндірістер.

---

Фармацевтикалық субстанциялардың химиялық технологиясы
Синтетикалық дәрілік заттардың және басқа биологиялық белсенді заттардың өндірісі әдетте жұқа Органикалық синтез өнімдерінің технологиясына жатады. Алайда, дәрі-дәрмектің химиялық технологиясы мен БАҚ-нің бірқатар ерекшеліктері бұл кәсіпорындарды көбінесе фармацевтика индустриясы деп аталатын химия-фармацевтика саласына біріктіреді.

Синтетикалық дәрілік субстанциялар шығаратын зауыт өнімдерінің номенклатурасы жүздеген атаулардан, ал шикізат пен жартылай өнімдердің номенклатурасы мыңдаған атаулардан тұрады (мысалы, "Фармакон" зауытында шығарылатын 15 аз тоннажды препараттардың технологияларын талдау оларды өндіру үшін шикізаттың 89 түрі қажет екенін көрсетті). Бұл заттардың көпшілігі жарылғыш немесе өрт қаупі бар, улы болып келеді. ҚҚҚ(ХФЗ) өнімдерінің әртүрлілігі, ассортименттің үнемі өзгеруі және технологияларды жетілдіру Қалдықтарды кәдеге жарату және өндіріс пен қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ету міндетін едәуір қиындатады. Химия-фармацевтикалық өндіріс кең ішкі және салааралық кооперациямен сипатталады. Ол химиялық, мұнай-химия және басқа салалармен қамтамасыз етілген химиялық шикізаттың, аралық өнімдердің және материалдардың үлкен ассортиментін өңдеуге негізделген.

Химиялық технологияның ерекшеліктерін ескере отырып, өндіріс өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің және осыған байланысты өндірістік, технологиялық және еңбек тәртібін сақтаудың ерекше маңыздылығын атап өту қажет.

Сөйлеудің функционалды стильдері-адамның қарым-қатынасының белгілі бір саласында қолданылатын сөйлеу құралдарының тарихи қалыптасқан жүйесі; қарым-қатынаста белгілі бір функцияны орындайтын әдеби тілдің бір түрі. Дәстүр бойынша, әлеуметтік қызметтің белгілі бір саласындағы қарым-қатынас шарттары мен мақсаттарымен ерекшеленетін функционалды сөйлеу стилінің бес негізгі түрі бар: ғылыми, ресми-іскерлік, публицистикалық, ауызекі, көркем.
VI. Оқыту әдістері.

Репродуктивті: теориялық материалмен танысу, тілдік және коммуникативті жаттығуларды орындау, фармацевтикалық терминдердің сөздік қорын құру.

Интерактивті: шағын топтарда жұмыс істеу, сұрақтарға шабуыл жасау, іскерлік ойын.

VII.Тақырып бойынша тапсырмалар:
Тапсырма 1. Мәтінмен танысыңыз. Оны атаңыз. Мәтін бойынша кәсіби терминдердің глоссарийін жасаңыз.

---

Реактордағы химиялық процестің мақсатты өнімінің шығымы реакция жүйесінің тұрақты тепе-теңдік күйіне жақындау дәрежесімен анықталады. Тұрақты тепе-теңдік келесі шарттарға сәйкес келеді:

- сыртқы жүйенің тұрақтылығымен жүйенің тепе-теңдік күйінің уақыт бойынша өзгермейтіндігі

шарттары;

- ұтқырлық, яғни жойылғаннан кейін өздігінен тепе-теңдікті қалпына келтіру

сыртқы әсерлер;

- динамикалық сипат, яғни тепе-теңдікті орнату және сақтау

тікелей және кері процестердің жылдамдық теңдіктері;

- тепе-теңдік күйіне тікелей жағынан да, сол сияқты әсер ету мүмкіндігі

кері реакция;

-Изобар-изотермиялық процестердегі Гиббс энергиясының минималды мәні және

изохоралық-изотермиялық процестердегі Гельмгольц энергиясы.

Жүйенің тұрақты тепе-теңдік күйіне жақындау дәрежесі изобар-изотермиялық потенциалдың өзгеруімен және тепе-теңдік түрлену дәрежесімен сипатталады. Изобар-изотермиялық Потенциалдың өзгеруі-бұл жағдайда реакцияның термодинамикалық ықтималдығын және ағынның тереңдігін анықтайды.

Реактордағы тепе-теңдік күйін бағалау үшін әдетте түрленудің тепе-теңдік дәрежесі қолданылады (өнімнің тепе-теңдік шығымы). Түрленудің тепе-теңдік дәрежесі (хр) - бұл жүйенің тұрақты тепе-теңдік күйіне сәйкес келетін бастапқы заттардың реакция өнімдеріне айналу дәрежесі. Түрленудің тепе-теңдік дәрежесі процестің тереңдігін, оның нәтижелерінің оңтайлы деңгейіне жақындау дәрежесін сипаттайды. Ол тепе-теңдік константасымен функционалды түрде байланысты,

сонымен қатар, бұл тәуелділіктің сипаты реакция тәртібімен анықталады.
2-тапсырма. Мәтінмен танысыңыз. Оны атаңыз.
Шешендік - бұл сөйлеуші сендіру мақсатында көптеген аудиторияға жүгінетін жағдайда қолданылатын монологиялық сөйлеу түрі. Спикердің сөйлеуі композиция мен стильді құрудың өзіндік ерекшеліктеріне, сондай-ақ тілдік және тілдік емес қарым-қатынас құралдарының ерекше қатынасына ие. Шешендік сөзді басқа сөйлеу түрлерінен ажырататын бірнеше негізгі қасиеттерді ажыратуға болады.

Спикер халыққа жүгінеді және оның аудиториясы өте көп, сондықтан шешендік сөз әрқашан қоғамдық, қоғамдық сипатта болады.

Кез-келген басқа сөйлеу сияқты, шешендік бірнеше бөліктен тұрады. Бұл форма құрайтын бөліктер (кіріспе, презентация, қорытынды және т.б.) бір-бірімен қалай байланысты болуы керек, деп түсіндіреді ғылым риторика.

Шешендік сөздің негізгі мағынасы оның формасы емес, бұл маңызды болса да, спикердің өз сөзіне не салатыны — оның мазмұны (мақсаты) және сөйлеушінің жеке басынан шыққан сөздің ішкі энергиясы. Шешендік сөздің мақсаты-тыңдаушыға ақпарат беру ғана емес, сонымен қатар қызығушылық (сендіру) немесе кез-келген әрекет (ынталандыру) түрінде жауап алу. Мұндай сөйлеу әрқашан үгіт сипатына ие. Ол үшін спикер өз сөзінің тақырыбымен жігерленіп, оған өз тыңдаушылары үшін қажет және пайдалы деп санайтын нәрсені салуы керек.

---

Сөйлеуді қозғау және аудиторияны қызықтыру үшін сөйлеушінің беделі немесе оның ерекше психологиялық көзқарасы маңызды. Тыңдаушыларды қандай да бір әрекет жасауға ынталандыру үшін спикер ең алдымен ерік-жігерді қажет ететін күш-жігерді өзі жасайды. Бұл күш спикердің сөйлеуінде сезіледі және оны тыңдаушыларға жеткізеді, оларды іс-әрекетке итермелейді.
3-тапсырма. Сөздерді қай сөйлеу стиліне жататындығына қарай топтастырыңыз. Егер сөзді әр түрлі стильде қолдануға болатын болса, оны жеке топқа жазыңыз. Белгіленген сөздермен белгілі бір сөйлеу мәнерінің талаптарына сәйкес сөйлемдер немесе микротекстер жасаңыз.
Лаконизм, белиберда, мағынасыздық, Конвенция, "баранка", білім, имидж, бағдарламашы, аксессуарлар, декларация, кейінге қалдыру, адамзат, пікірлес адамдар, мазня, саяхат, химия, шындық, үйде өсірілген, валидация, жеңу, сыпырғыш, пластификатор, инфинитив, жомарттық, жазықсыз, дәлел, келісім, жаңғыру, дәстүр, мереке, конгресс, бюджет, пікірталас, замарашка, спектрофотометр, көрсеткіш, орманды дала, әртүрлілік, бөлім, түйіндеме, сапа, адсорбция, реферат.
Тапсырма 4. "Химиялық өндіріс"тақырыбы бойынша әртүрлі ішкі стильде сөйлем жасаңыз.
V. тақырыптың негізгі сұрақтары: Сұраққа жауап беріңіздер:

1. Жалпы химиялық технология дегеніміз не?

2.Химиялық технологияның мақсаты неде?

3. Химиялық технологияны қандай салалар қолданады?

4. Жалпы химиялық технологияны зерттеу қаншалықты маңызды?

5.Кәсіби сөйлеу дегеніміз не?

6. Кәсіби терминология фармацевт-технологтың кәсіби сөйлеуін қалыптастыруға қалай әсер етеді?

7. Орыс/қазақ тілінің стильдері;

8. Ғылыми стильдің мақсаты қандай?

9. Сөйлеу стилінің мақсаты не болып табылады.

10. Ресми-іскерлік стильдің стилдік ерекшеліктерін атаңыз.

Тапсырма 5. Фармацевтикалық терминологияны 3 тілде - қазақ, орыс, ағылшын, ауызша және жазбаша кәсіби сөйлеуде қолданыңыз:

1. 
   Дәрілік заттың қаптамасы
   
2. 
   Балк-дәрілік заттың өнімі
   
3. 
   Таңбалау
   
4. 
   Активная фармацевтическая субстанция" (АФС, active pharmaceutical ingredient, API)
   
5. 
   Валидация" (validation)
   
6. 
   Стандартты үлгі, бастапқы /Стандартный образец, первичный (reference standard, primary)
   
7. 
   Сертификат на фармацевтический продукт (CPP)
   
8. 
   Контроль в процессе производства" (внутрипроизводственный контроль, межоперационный контроль) (in-process control or process control))
   
9. 
   Контроль качества" (quality control, QC)
   
10. 
    Спецификация" (specification)
    

VIII. Қорытынды бақылау.

---

Смотрите также файлы

• Особенности воспитания в семье ребёнка с проблемами речи. Всякое искусство и искусство воспитания тоже, имеет целью восполнить то, чего не достаёт от природы.docx

• Вертикальный дисплей.pdf

• Что является одной из частых причин заболевания поджелудочной железы.docx

• Построение umlмодели сапр. Диаграммы вариантов использования, классов.docx

• Компьютерде зіе зиян келтірмей алай жмыс істеуге болады.docx