Файл: aзaстaн Республикaсыны Білім жне ылым министрлігі М.темісов атындаы Батыс азастан университеті курсты Жмыс пні Aзaмaтты ы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 54
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қaзaқстaн Республикaсының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні:Aзaмaттық құқық
Тaқырыбы: Азаматтық құқықтағы мәмілелердің ұғымы мен түрлері
Орындaғaн:Акимова.Р
Ғылыми жетекші:Базарғалиева.Ж.Ә
Орал,2022
МAЗМҰНЫ
КIPICПE .....................................................................................................................3
1 AЗAМAТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘМIЛE ТУPAЛЫ ЖAЛПЫ ТҮCIНIК.....5
1.1 Мәмiлeнiң түciнiгi, маңызы,нысаны....................................................................5
1.2 Жapaмды жәнe жapaмcыз мәмiлeлep, жарамсыздықтың салдары....................7
2 AЗAМAТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘМIЛEЛEPДI ТОПТACТЫPУ................13
2.1 Aзaмaттық-құқықтық мәмiлeнiң түpлepi..........................................................13
2.2 Aзaмaттық-құқықтық шapттap мәмiлeнiң құқықтық ныcaны peтiндe...........14
ҚОPЫТЫНДЫ .......................................................................................................23
ҚОЛДAНЫЛҒAН ӘДEБИEТТEP........................................................................25
КIPICПE
Азаматтық-құқықтық қатынастардың басым көпшілігі ақылы мәмілелерден (келісімшарттардан) туындайтыны белгілі.
Мәміле өткеннің ең ежелгі елдерінде ауқымды болмаса да маңызды рөл атқарды. Ол кезде бүгінгі экономикада заңды немесе басқа жеке тұлғалар болған жоқ, екі-үш адам ғана сөйлейтін.
Оның негізіндегі мәмілелерді жіктеудің мәні қоғамның әлеуметтік-экономикалық шындықтарына сәйкестігі негізінде мәміленің реттеу тәртібін бағалауға мүмкіндік бермеді. Атап айтқанда, азаматтық айналымның әртүрлі субъектілерінің мүдделерінің теңдігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік орган арнайы мәміле жасайды. Заң ешбір салада кәсіпкерлікті дамытуға басымдық бермеуі және басқа саладағы кәсіпкерлердің мүдделеріне нұқсан келтірмеуі керек. Бұл ретте тұтынушылардың құқықтық кепілдіктерін кәсіби теріс қылықтардан қорғауды күшейту қажет.
Тaқыpыптың өзeктiлiгi:Мәміле – азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға бағытталған әрекеті. Мәміле жасау үшін екінші тараптың ұсынысы, ниеті және келісімі қажет. Ниет үш түрлі жолмен айтылады:
ауызша немесе жазбаша түрде тікелей ұсыну. Мысалы: келісім жасау, өтемақыға келісетініңізді хабарлау, хат алмасу және т.б.;
жанама өрнек. Мысалы, тауарды сөреге қою оның сауда мәмілесін жасағысы келетінін білдіреді. Ол тек ауызша жасалады;
Кейбір жағдайларда үндемеу де ниеттің белгісі. Бірақ мұндай ниет заңда немесе өзара келісімде көрсетілген жағдайда ғана мүмкін болады.
Жұмыcтың мaқcaттapы мeн мiндeттepi.Азаматтық-құқықтық қатынастардың дамуында мәміле институтының элементтерінің маңызы зор. Зерттеу нәтижесінде пайда болатын қатынастардың ерекшеліктерін талдап, олардың маңыздылығын анықтау маңызды.
Жұмыcтың объeктici. Мәміле негізіндегі азаматтық-құқықтық қатынастар.Азаматтық кодексте мәмілелердің толық тізбесін ұлғайту мүмкін емес деп көрсетілген (мысалы, АК-нің 7-бабы).
Сондықтан ешбір заңмен көбейтілмейтін мәміле жасауға болады, ең бастысы мұндай шартқа заңмен тыйым салынбауы керек.
Жұмыстың құрылымы екі тараудан, қысқаша және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
I. AЗAМAТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘМIЛE ТУPAЛЫ ЖAЛПЫ ТҮCIНIК
1.1. МӘМIЛEНIҢ ТҮCIНIГI, МAҢЫЗЫ, НЫCAНЫ
Мәміле – азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға бағытталған әрекет.
Мәміленің ең көп тараған негізі – шарт, яғни екі жақты немесе көп жақты мәміле. Бұл барлығына әсер ететін біржақты мәміле. Бұл да бір жақты мәміле, халықты қуантады. Мәміленің жоғарыда келтірілген анықтамасы АК-ның 147-бабынан туындайды. Атап айтқанда, мәміле заңды факт болып табылады. Заң фактілерге немесе оқиғаларға негізделгені белгілі. Мәміле – мәміле, соның бірі. Бірақ бұл азаматтық құқық субъектісінің заңды талабы. Мұнда транзакцияның мүмкіндіктері мен сипаттамаларын арттыруға болады. Мәміленің басты артықшылығы оның жасасу азаматтық салдарлардың болуы - белгілі бір құқықтар мен міндеттер белгіленеді, өзгертіледі және тоқтатылады.
Мәміленің толық сипаттамасы. Мәміле азаматтық құқық субъектілерінің эпикалық актісі болып табылады [1].
Мәмілелер азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың тиімділігін арттырады. Біз оны адамдарға тәуелді емес оқиғалардан ажырата білуіміз керек. Сонымен бірге эпос мақсатқа жету үшін белгілі бір құқықтық салдарлардың болуын болжайды. Атап айтқанда, халықтың шаруашылық, жергілікті, мәдени және басқа да қажетті жергілікті, өндірістік, азық-түлік өнімдерін алудағы рөлі.
Мәміле тараптарының ішкі эпицентрі мен оның көп бөлігін бөлу қажет. Ішкі эпосқа көбірек ұқсамайынша, ол басқа адамдар үшін заңдылыққа апармайды. Сол сияқты, егер ол бақыланатын тараптың ішкі еркіне сәйкес келмесе, мәміле жарамсыз деп танылады. Мысалы, күрделі мәміле. Бұл Азаматтық кодекстің 159-бабының 9-тармағына көбейтілген.
Азаматтық мәмілелер ауызша немесе жазбаша түрде жасалады. Жетондармен, билеттермен немесе жалпы қабылданған басқа белгілермен операциялар ауызша жүргізіледі. Мұндай мәміле мәміле жасалған кезде адамның мінез-құлқы анық көбейтілген болса да, орын алған болып саналады. Заңда немесе тараптардың келісімінде көзделген жағдайларда мәміленің эпикалық мәлімдемесі үнсіздік деп танылады.
Жазбаша түрі қарапайым және табиғи емес болып бөлінеді.
- кәсіптік қызмет саласында;
- мәміле жасалған кезде аяқталған жағдайларды қоспағанда, қоғамдық мүдделер үшін жасалған мәмілелер;
- жазбаша нысанда, заңда немесе шартта көзделген өзге де жағдайларда.
Мәміле жазбаша түрде жасалатын жағдайларды заң анықтайды. Алайда, мәміленің ауызша нысанын қолданудың нақты құқықтық негізі жоқ. Демек, мұндағы тәртіп мынадай: Мәміле белгілі бір құқықтық нормаларға немесе тараптардың келісімдеріне қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, шарт болып табылады.
Азаматтық кодекстің 151-бабына сәйкес ауызша нысан заңды мәміле жасау үшін қолданылады. Бұл жағдайда ауызша мәміленің жоғарғы шегі болып табылатын мәміле сомасы анықталмайды, АК 152б, 1т. Бір миллион теңгенің тауарын жазбаша келісімсіз сатып алуға болады. Бірақ бұл жерде тараптар бір-біріне заттар мен ақшаны қолма-қол бермейді. Алайда, егер несие несиеге немесе алдын ала төлемге сатылса, сату операциясы жазбаша түрде болуы керек.
Әдетте, қарыз шарты бойынша бөлінген ақша борышкерге жазбаша түрде беріледі, ал келісімді орындау үшін түбіртекті қайтаруға жол берілмейді.
Азаматтық кодекстің 151-бабына сәйкес ауызша мәміле жасаудың көптеген мүмкіндіктері бар, оның 52-бабында жазбаша мәміле жасау қажеттілігі қатаң түрде шектелген.
52-бапқа сәйкес мынадай мәмілелер жазбаша түрде жасалуы тиіс:
Заң, егер заңда немесе салалық тәжірибеде өзгеше көзделмесе, мәміленің ерекше түрін қарастырады.
Құрылыс кезінде салынғандарды қоспағанда, 100-ден астам айлық көбейткіштермен жұмыс істейді;
Заңда немесе тараптардың келісімінде көзделген өзге де жағдайларда тоқтату.
Құқықтық мәміле немесе шартқа бірден көшу кезінде заңды мәміленің қарапайым жазбаша түрін елемеу оның тиімсіздігіне әкеледі. Сонымен қатар, сертификаттауды талап ететін транзакциялар болуы мүмкін, олар сертификаттаудан кейін ғана аяқталды деп есептеледі.
Мәміле жарамсыз деп танылса, тарап мәміле бойынша алғанының барлығын екінші тарапқа қайтара алмайды, ал тарап оны заттай қайтара алмайды. Практикалық маңызы бар бастапқы және қайталама операциялардың (келісімшарттардың) айырмашылығы.
Акциздік операция негізгі операцияны толықтырады, қамтамасыз етеді және нақтылайды. Заңда, шаруашылық жүргізуші субъектіде немесе тараптардың келісімінде болмаса, акциздік бизнестің тағдыры негізгі қызметтің тағдырына байланысты. Кейбір мәмілелер үшін заң мәміленің жай жазбаша түрін куәландырады, ол тараптар қол қойған құжатты анықтап қана қоймай, мәміленің мазмұнын, мәміленің мазмұнын және т.б. Барлық басқа жағдайларда бұл талап мәмілені заңды тұлға жасаса да міндетті емес. Жалпы бизнес ережелерін жазбаша түрде бұзбау жеткілікті.
Егер азамат мүгедектігіне, ауруына немесе қабілетсіздігіне байланысты құжатқа қол қоя алмаса, басқа азамат өз қалауы бойынша мәмілеге қол қоя алады.
Егер заңда өзгеше көзделмесе, мәмілені басқа тұлғаға қол қоймаған немесе осыған ұқсас нотариаттық іс-әрекеттерді жасауға уәкілетті тұлға жасай алады.
Мәмілені жазбаша түрде жасайтын тарап екінші тарапқа оның жасалғанын растайтын құжатты беруге де құқылы. Мәміле жасау кезінде жасалған мәмілелерден басқа, ауызша мәміле қатысушысы оларды талап етуге құқылы. Бұл құқық әдетте титул, коносамент немесе жүкқұжат болуы мүмкін.
Заң оңайлату арқылы жоюға тыйым салады. Мәмілені нотариалды куәландыруды өтініште ауызша немесе жазбаша қолдануға болмайды.
Жалпы алғанда, мәміле қатысушыларының өзара келісім бойынша белгіленген нысаннан ауытқып, тараптарға қолайсыз жағдайлар туғызуы өте қиын. Мысалы, заң ауызша мәміле жасауға құқық береді, бірақ жазбаша емес; Тарап жазбаша келісімді, тіпті егер бұл заңмен талап етілмесе де, жазбаша түрде растауға құқылы.
1.2. Жapaмды жәнe жapaмcыз мәмiлeлep, жapaмcыздықтың caлдapы.
Жapaмды жәнe жapaмcыз мәмiлeлep-Азаматтық кодекстің 5-тарауында реттеледі. Құқықтық даулар бойынша талапкер немесе жауапкер үшін негізгі тыңдауды өкіл жүргізе алады. Атап айтқанда, ол сотта айғақ бере алады, ауызша және жазбаша мәлімдеме жасай алады, сот шешімдеріне дау айта алады және келісімге келуге құқылы.
Сенімхат – бұл сенімхат, заң, сот бұйрығы немесе адамның сенімхатына негізделген әкімшілік құжат негізінде басқа тұлғаның атынан жасалатын мәміле. Агенттің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей өзгертеді, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілдің (сатушы, бөлшек сауда жүйесіндегі кассир) өкілеттіктері асып кетуі мүмкін (АК-тің 163-бабы).
Өкілдік институтының маңыздылығы адамға бір мезгілде бірнеше пәндер бойынша, соның ішінде шетелде жұмыс істеуге, сонымен қатар қайнар көзін білуге және ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Барлық әрекеттерді ақылы түрде орындау мүмкін емес. Заң бойынша кейбіреулер қатысуы керек. Сотта өкілдік ету адамның іс-әрекетті жалғыз немесе әрекеттің сипатына байланысты емес барлық жағдайларда орындау қажеттілігін арттырмайды [2]. Мысалы, өсиеттің сенімхаты жоқ, өйткені өсиет қалдырушы мұндай құжатқа қол қоюы керек және т.б. B. Неке, дәріс, сахналық қойылым.
Өкілдік мазмұны субъектінің ережелерімен анықталады, ол өз кезегінде құқықтар мен міндеттердің пайда болуына, олардың мазмұны мен қорғалуына негізделеді. Бұл примитивтердің табиғаты концептуалды бейнелеуде еселенеді.
Өкілдіктің негізгі белгілері:
1. Өкiлдiк етуге уәкiлеттi адамдардың құрамы үш адамнан - сенiмгер, өкiл және үшiншi тұлғадан тұрады. Тапсырыс берушіде сенімхат және сенімхат немесе заңды тұлға берген құжат болса, өкілдің әрекеті тапсырыс беруші үшін құқықтар мен міндеттерді тудыруы мүмкін. Кез келген азаматтық құқық субъектісі әрекетке қабілетсіз немесе заңды тұлғаның өкілі болуы мүмкін. Сенімхат берілген кезде екі құқықтық қатынас туындайды: клиент пен уәкілетті өкіл арасындағы ішкі құқықтық қатынас және уәкілетті өкіл мен үшінші тұлға арасындағы құқықтық қатынас. Екінші құқықтық қатынаста өкіл өз атынан әрекет етпейді.
Азаматтық құқықтың барлық субъектілері бірдей бола алмайды. Өкіл кез келген заңды тұлға, яғни азамат және заңды тұлға бола алады. Бұл толық азаматтық талап қою және заңды тұлғаның мүддесін білдіру үшін азамат 18 жасқа толған болуы керек дегенді білдіреді. Азаматтық іс жүргізу кодексі сотта өкілдік ете алмайтын адамдар тобын анықтайды. Мысалы: судьялар, прокурорлар, прокурорлар, іске қатысушы адамдар.
Өкілдер азаматтық құқық бойынша тұлғалар бола алады. Комитеттің мүмкіндігі эпикалық спектакль үшін ғана қажет. Үшінші тұлға – басты немесе заңды тұлға. Онымен өзара әрекеттесу нәтижесінде консулдық өкілдік берушінің азаматтық-құқықтық істерін нақтылайды, өзгертеді және тоқтатады.
2. Қойылымның үнсіз қалу қасиеті бар. Әрекетке қабілетсіз адамдардың мүдделерін консулдық қамтамасыз ететін Ресей Федерациясының Азаматтық кодексінің 164-ші ескертпесіне қосымша АПК сотта заңды администраторды қамтиды. «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 111-ескертпесіне сәйкес, заңды ата-аналардың жақтастары ата-аналар мен қамқоршылар болып табылады.
Үшінші тұлға сенiмгер басқарушыға құқығы жоқ мәмiлелердi жасауға көмектесуге, сондай-ақ сенiмгер басқарушыға өз құқықтары мен мiндеттерiн жүзеге асыруға көмектесуге құқылы.