Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі

Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасы

«Болашақ» жоғары колледжі

Жалпы гигиена пәнінен тәжірибелік сабақтарға арналған нұсқаулық
Әдістемелік нұсқау

Шымкент


ӘН ______________________________________

Құрастырған:
«Медицина» кафедрасының мәжілісінде қаралған.
№___ хаттама «____» _____________________ 20___ж.
Кафедра меңгерушісі _________________ Жақап Б.
Колледждің Әдістемелік кеңесінде бекітілген.
№___ хаттама «____» _____________________ 20___ж.
Әдістемелік кеңес төрайымы ____________ Алтынбекова А.

Мазмұны

Алғысөз ........................................................................................................ 3

Мазмұны …………………………………………………………………... 4
I тарау

Үйдің микроклиматын бағалау................................................................ 10

Бөлме ауасының температурсын анықтау, термометрлер-

сынапты және спиртті, бөлменің ішкі қабырғасының

температурасын анықтайтын термометр, термограф,

бөлменің орташа температурасын анықтау, ауа ылғалдылығы, ауа

ылғалдылығын анықтау үшін қолданылатын аспаптар-

Август және Ассман психрометрлері, гигрограф, ауаның

қысымы,ауаның қысымын анықтау үшін қолданылатын

аспаптар: барометр – анероид, барограф, ауа қозғалысы, ауа

қозғалысының жылдамдығын анықтау үшін қолданылатын

аспаптар: табақшалы анемометр, қанатшалы анемометр,

кататермометрлер, электрлі термоанемометр.
II тарау

Тұрғын үй гигиенасы ................................................................................ 30

Тұрғын үйді санитарлық- гигиеналық тексеру, тұрғын үйдің

жылыландыруы, ауа алмасуы, жарықтандыруы, табиғи

және жасанды жарықтандыру, жарықтануды анықтайтын

аспап – люксметр, табиғи жарық коэффициенті, түсу

бұрышы және саңылау бұрышы, тақырып бойынша ситуациялық

есептер.
III тарау

Елді мекенді жоспарлау және салудың гигиеналық негіздері ........... 44

Қала аумағын функционалды аймақтарға бөлу: селитебті

аумақ, өндірістік аумақ, қала халқын топтарға бөлу, құрылыс жүйесі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі .............................................................. 48

I тарау
Тұрғын үйдің микроклиматын бағалау
Микроклимат
Үйде даладағы климаттық жағдайға қарамастан тұрақты климат болу керек, оны микроклимат деп атайды, ол адамның өмір сүруіне жақсы жағдай туындатады.

---

Тұрғын бөлменің микроклиматы дегеніміз, ол сол бөлменің:

1. 
   ауасының температурасы;
   
2. 
   ауа ылғалдылығы;
   
3. 
   ауа жылдамдығы;
   
4. 
   бөлменің ішкі қабырғасының температурасы
   

Микроклимат адам ағзасының өсіп – жетілуіне, денсаулығын сақтауға және күшейтуге, ағзада болып жатқан барлық процестердің қалыпты жағдайда жүруіне үлкен әсер етеді.

Егер тұрғын үйдің микроклиматы нашар болса, ол ағзаның жалпы әлсіреуіне, жұмыс қабілетінің төмендеуіне және әр түрлі патологиялық өзгерістер: салқындауды немесе дененің қатты қызып кетуін туындатуы мүмкін. Адам тұрғын үйде өзін жақсы сезіну үшін ең алдымен жылулық қолайлы жағдай (комфорт) болуы керек, бұл кезде жылу субъективті түрде жақсы сезіледі. Адамның денесінің температурасы бір қалыпты болуы үшін, сыртқы температура өзгерсе де, адамды қоршаған бөлме температурасы бір қалыпты болуы керек. Жылулық комфорт болу үшін, яғни адам өзін жақсы сезіну үшін бөлменің температурасы 18-20°С болу керек. Бірақ гигиеналық зерттеулер көрсеткендей, түрлі климаттық аудандарда ол әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы, сыртқы температура төмен жақтарда, бөлменің ішінде жоғары температураға деген қажеттілік артады, ол даладан келген адамның денесінің және терісінің температурасының тез арада қалпына келуіне ықпалын тигізеді. Қысқы уақытта тұрғын үйлердегі жылулық комфорт еліміздің орталық аймақтарында 18-29°С, суық солтүстік аймақтарда 21-22°С, ыстық оңтүстік аймақтарда 18-20°С. Сондықтан әр климаттық аймақтарға әр түрлі нормалар белгіленген.
Салқындаудан қорғанудың негізгі шараларына мыналар жатады:

1. 
   жүйелі жылыландыру;
   
2. 
   бөлмелердің дұрыс орналасуы;
   
3. 
   жылу ұстайтын қоршаулар орнату, кіретін есікті, терезелерді, едендерді жылыландыру.
   

Күн ыстық кездерде бөлме ысып кетпес үшін мынандай шаралар жүргізілу керек:

1. 
   тұрғын үйді дұрыс жобалау, бөлмені желдетуге жағдай жасау;
   
2. 
   бөлме қызып кетпес үшін, бөлменің бағытының дұрыс болуы;
   
3. 
   верандаларда, тераскілерде күннен қорғайтын қондырғылар орнатылу қажет;
   
4. 
   көгалдандыру;
   
5. 
   ашық түсті сырмен сырлау;
   
6. 
   бөлмелердің ауа алмасуы тиімді жұмыс істеуі тиіс
   

Қоршаған ортада температураның төмендеуі немесе жоғарылауы адам ағзасында жылу алмасудың бұзылуын туындатады. Ағзада жылу алмасуды реттеген кезде негізгі рөлді жылу беру анықтайды, ол үш жолмен жүргізіледі:

---

1. 
   адам денесіне жақын ауаның жылуы (конвекция);
   
2. 
   температураның арасында айырмашылық болғандықтан (радиация) адам денесі жылуының оны қоршаған заттарға өтуі;
   
3. 
   адамның терісі арқылы (тер бөлініп шығу) жылу бөлінумен байланысты.
   

Конвекция арқылы жылу беру тек қоршаған орта температурасы адам денесінің температурасынан төмен жағдайда ғана жүреді.

Жылу берудің негізгі жолы – радиациялы түрде жылу беру, яғни жылуды қоршаған заттарға беру, ол бөлмеде жылу режимі жақсы сақталғанына ғана байланысты емес, оның ішкі қабырғаларының, еденнің, терезенің де температурасына байланысты.

Егер бөлме температурасы, қоршаған заттар температурасынан жоғары болса, ол кезде жылу конвекция және радиация түрінде емес, тек жылу бөлу (терлеу) арқылы шығарылады. Адам көп терлеген кезде жылу бөлу көбірек болады, терді бөліп шығару деңгейі қоршаған орта ауасының ылғалмен қаныққанына және ауа жылдамдығына байланысты болады. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы аз болса, онда жылу бөлу жоғары болады. Ыстық климаттық жағдайда тер шығару арқылы жылу беру жылуды реттеу механизмінің жалғыз жолы болып табылады.

Радиация жолымен жылу бөлуді азайту үшін бөлмелердің ішкі қабырғаларының температурасы жеткілікті болу керек. Қабырғалардың температурасы төмендеген сайын радиация жолымен жылу беру артады. Бөлменің ауасының температурасымен ішкі қабырғаларының температурасының арасындағы айырмашылық 6˚С -дан көп болмауы керек.

Жылулық қолайлы жағдай жылу алмасуды реттеген кезде қиындықтардан сақтайды.

Бөлме температурасы әр түрлі жолмен жылу бөлуді және адам ағзасында жылу өндіруді қажет етпейтін болуы керек. Біздің климаттық жағдайда тұрғын бөлменің температурасы нормада 18 - 20˚С болу керек.

Инсоляция - дегеніміз күннің адамға тікелей әсері етуі. Адам ағзасына күн сәулесі тікелей әсер еткенде адамның тамырының соғуы жақсы болады, күре тамырдың ең жоғарғы және ең төменгі қысымы қалыпты жағдайда болады, қанның құрамындағы холестерин азаяды, ұлпа арқылы дем алу, негізгі зат алмасу артады.

Инсоляция балалар ағзасы үшін өте үлкен рөл атқарады. Күн сәулесінің ультракүлгін бөлігі адам ағзасына екі түрлі әсер етеді: мешел ауруының туындауына қарсы және бактериоцидтік. Күн көзі баланың иммунды белсенділігін көтереді. Адам ағзасына күн сәулесі жақсы әсер ету үшін бөлмеге кемінде 3- 4 сағат күн көзі тура түсуі керек.
++++++

Бөлме ауасының температурасын анықтау

---

Бөлме температурасына баға беру үшін әр түрлі: спиртті, сынапты, электрлі термометрлер қолданылады, ал ауаның температурасының ауытқуын үздіксіз қадағалау үшін термограф қолданылады. Сонымен қатар қандай температураны өлшейтініне байланысты термометрлер максималды және минималды болып бөлінеді.

Сынапты термометр немесе оны «максималды термометр» - деп те атайды. Өйткені ол қоршаған ортаның ең жоғарғы температурасын көрсетіп, сол күйде тұрып қалады, оны орнына келтіру үшін жаймен сілкілеу қажет. Құрылымы: шишадан жасалынған түтікше, түп жағында сынап құйылған, температура көтерілгенде сынаптың көлемі ұлғаяды, жіңішке түтікше арқылы сынап жоғарыға көтеріле бастайды. Ал температура төмендегенде жіңішке түтікшеден сынап төмен түсе алмай қалады да, сол жоғарғы температура белгісінде қалып қояды. Сынапты өз орнына түсіру үшін термометрді жайлап сілкілейміз. Ауаның температурасын анықтаған кезде термометрді көлденеңінен жатқызып қойып өлшейді.

Сынапты термометрмен «- 35˚С» – дан «+357 ˚С» дейін өлшеуге болады.Сынапты термометрмен «- 35˚С»- дан төмен температураны өлшей алмаймыз, өйткені сынап «– 39,4˚С»- да қатады.

Спиртті термометр немесе оны «минималды термометр» - деп те атайды. Бұл термометрмен төменгі температураларды өлшеу мүмкіндігі бар, яғни «–130˚С»- дан «+ 78˚С» дейін өлшеуге болады. Спиртті термометрмен «+ 78 ˚С» – тан жоғары температураны өлшей алмаймыз, өйткені спирт

«+ 78 ˚С» қайнайды.

Құрылысы: шишадан жасалған капилляр түтікше, оның екі ұшы дөңгелек болып тұйықталған штифт болады. Температура көтерілсе спирт штифтті айнала өтеді. Ал температура төмендей бастаса, спирт капилляр түтікшелерінен төменге қарай түсе бастайды да, өзімен бірге штифті де ала кетеді. Ол ең төменгі температураға барған кезде тоқтап қалады.

Температура өлшер алдында спирт тола төменгі жағын жоғары қаратамыз, содан соң термометрді тігінен қойып өлшеу жүргіземіз.



№ 1 сурет. Термометрлер

А – максималды, Б - минималды
Бөлменің температурасын анықтау үшін өлшеуді бөлменің ортасынан, еденнен 1,5метр биіктікте, термометрді көлденең(горизонтальді )орналастырып жүргізеді. Термометрге адамның демі, жылыту қондырғыларының әсері болмауы керек және аспапқа күн көзі тура түспеуі керек, сол кезде өлшеу дұрыс жүргізіледі.

Бөлменің орташа температурасын анықтау

---

Бөлменің температуралық жағдайына тереңірек баға беру қажет болған жағдайда термометрді штативке бекітіп бөлменің орташа температурасын анықтайды. Бөлменің орташа температурасын 6 нүктеде анықтайды: тігінен 3 нүктеде - биіктігі еденнен 0,1; 1,5м және бөлменің төбесіне 0,15м жетпей. Тігінен температура ауытқуы 2˚С көп болмауы қажет. Көлденеңінен 3 нүктеде – бөлменің ортасынан және бөлменің ішкі және сыртқы қабырғаларынан 0,2м қашықтықта анықталады. Орташа температураны анықтау үшін 6 нүктеде анықталған температураны бір - біріне қосып, 6- ға бөледі.

Мысалы: көлденеңінен: бірінші нүкте - 18˚С, екінші нүкте - 20˚С, үшінші нүкте - 19˚С, ал тігінен: бірінші нүкте 16˚С, екінші нүкте - 18˚С, үшінші нүкте - 20˚С
Х= 18+20+19+16+18+20

6
Х= 19˚С,
Яғни, бөлменің орташа температурасы - 19˚С тең.

Бөлменің ішкі қабырғаларының температурасын анықтау үшін арнайы беті тегіс және резервуары дөңгелектелген термометр қолданылады. Өлшеу жүргізетін кезде резервуардың тегіс жағын қабырғаға тиіп тұратындай етіп іледі де, резервуарды қабырғаға изолентамен немесе скочпен бекітеді. Қабырғаның температурасын екі нүктеде анықтайды: еденнен 0,1 және 1,5 м. биіктікте, ал кейбір жағдайларда қабырғаның ең салқын бөліктерінде температураны анықтау қажет болады. Өлшеуді 35-40 минут уақыт жүргізеді, содан кейін термометр көрсеткішін жазып алады.



№2 сурет. Қабырғаның температурасын анықтайтын термометр

Температураның ауытқуын үздіксіз қадағалау үшін (бірнеше сағат бойы, бірнеше тәулік немесе бірнеше ай бойы ) өздігінен жазатын аспап – термограф қолданылады.


№3 сурет. Термограф
Термографтың қабылдайтын бөлігі биотемір пластинкадан тұрады. Бір- біріне жапсырылған темір бөлшектердің ұлғаю коэффициенті әр түрлі,

сондықтан ауа температурасы ауытқыған жағдайда олардың доғаларының радиусы өзгереді. Пластинканың бір шеті жылжымайтындай етіп бекітілген, ал екінші шеті рычаг көмегімен жазатын қаламмен (перомен) байланысқан. Қаламның басы айналалтын барабанға кигізілген қағаз лентаға тиіп тұрады. Темпертаураның өзгеруіне байланысты пластинкалардың доғаларының өзгеруі барабанның лентасына жазылып тұрады. Ол лентада күні, сағаты және градустар көрсетіледі.
Микроклиматқа температурадан басқа ауа ылғалдылығы да әсер етеді.

---

Смотрите также файлы

• Урок коррекции знаний, умений и навыков по итогам итоговой контрольной.docx

• Задание 1 Слуховой нерв Улитка Слуховые косточки Барабанная перепонка Слуховой проход Ушная раковина Наружное ухо задание 2.docx

• Сплавы металлов сплавы металлов.ppt

• Развитие системы дошкольного образования характеризуется повышением его качества в соответствии с целями, обозначенными в национальной доктрине российского образования.docx

• Тере сезімталдыты бірінші нейроны айда орналасан Голль шоырыны ядросында арты орталы иреледе жлын тйінінде.docx