ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 8342
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Педагогикалық мәдениеттің практикалық құрамдас бөлігі міндетті түрде кәсіптік мектеп мұғалімінің кәсіптік мектептер мен лицейлердің студенттеріне, ересек жұмыссыздарға және т.б. оқытатын жұмысшы мамандығын меңгеруіне байланысты таза кәсіби негіздер жатады. Мұғалім өзі оқытатын жұмысшы мамандығын меңгермейінше, педагогикалық мәдениеттің қандай да бір шеберлігі туралы айту мүмкін емес. Бұл әсіресе кәсіптік педагогикалық және өндірістік педагогикалық колледждерде білім алатын өндірістік оқыту шеберлеріне қатысты. Педагогикалық мәдениеттің технологиялық құрамдас бөлігі үгіт арқылы емес, оқыту арқылы тәрбиеленеді.
Жалпы кәсіптік және арнайы пәндерді оқытуды жетілдіру жұмыстары студенттердің оқу жұмысының тиімділігін арттыру үшін шығармашылық ізденістері сияқты әрекеттерімен байланысты. Мұнда мұғалімнің өз күші мен шығынын үнемдеу, педагогикалық діңгек тиімділігін арттыру мүмкіндігі көрінеді.
Педагогикалық еңбек мәдениетінің практикалық құрамдас бөлігі оқу кабинетін жобалауда көрінеді, мысалы, арнайы оқу шеберханасы (токарь, слесарь, ағаш ұстасы, тігінші, аспаз және т.б. үшін). Кәсіптік мектептің болашақ мұғалімдері оқитын кәсіптік педагогика ғылым мен өнердің қосындысы, педагогикалық мәдениеттің ең маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын педагогикалық өнер. Ол мұғалімнің педагогикалық шеберлігін меңгеруінде: сөйлеу қабілетінде (А.С. Макаренко бойынша), қарым-қатынаста, сыныпта қозғалуында, педагогикалық әдепті меңгеруде, «үйреткен адамды кітап сияқты оқуда» көрінеді.
Кәсіби мектеп мұғалімдері өте нақты. Тәжірибе көрсеткендей, олардың біліктілік деңгейі неғұрлым жоғары болса, қарым-қатынас стилі соғұрлым күрделі болады. Олардың таза техникалық, технологиялық процестермен байланыстылары көбінесе олардың артында тұрған адамды көрмейді. Бұл «технократияның» өмір сүруі өте қиын.
шығармашылық компонентпедагогикалық мәдениет практикалық (технологиялық) тығыз байланысты. Өнертапқыштықпен және рационализациямен айналыса отырып, мұндай мұғалімдер өз шәкірттерін осы процестерге тартады. Бұл соңғысына үлкен пайда әкеледі. Әртүрлі байқауларда тамаша өнім жасайтын болашақ жұмысшылардың техникалық шығармашылығының қадір-қасиетін төмендетпей, кәсіби-педагогикалық қызметтегі табыс көбіне педагогикалық мәдениеттің шығармашылық құрамдас бөлігімен, яғни педагогикалық шығармашылықпен анықталатынын түсіну керек.
Педагогикалық мәдениеті жоғары мұғалім көптеген оқу бағдарламаларының, әдістемелерінің, әдістемелері мен оқу құралдарының, педагогикалық жаңалықтардың авторы. Ең бастысы, ол «үлгі бойынша», «басқалар сияқты» жұмыс істеуге дағдыланбаған, ол шынымен де болашақ қызметкерлердің оқу-тәрбие іс-әрекетін жоспарлап, ұйымдастырып, бақылап, басқаны емес, өз алдына мақсат қойғысы келеді. өз жолымен. Кәсіптік мектептің шығармашыл мұғалімі болашақ жұмысшыларды оқытуды, олардың оқу-тәрбие жұмысын, өзіндік жұмысын шебер ұйымдастыра алады, жеке тәсілді жүзеге асырады, сабақты жол бойында қайта құрылымдайды, оқушыларға білім
беру рефлексиясын, білім алуға, өз бетімен жұмыс істеуге баулу. білім беру. Эвристикалық оқытудың арқасында мұғалім оқу әрекетінің түріне сәйкес келетін жаңа білім өнімін жасайды.
Педагогикалық мәдениет кәсіби-педагогикалық қызметкерлер контингентін сақтаудың кепілі болып табылады, өйткені ол педагогикалық құндылықтарды, теориялық және педагогикалық құндылықтарды, нысандарды, әдістер мен құралдарды меңгеруге, беруге және жасауға бағытталған кәсіби педагогикалық қызметтің әртүрлі түрлерінде олардың өзін-өзі реттеуіне ықпал етеді. өндірістік (практикалық) оқыту. Ол кәсіптік оқыту мұғаліміне қоршаған педагогикалық іс-әрекеттен өзінің кәсіби «Менін» бөліп көрсетуге, оның педагогикалық іс-әрекетіне, сөйлеуіне, педагогикалық ой қозғалысының барысына ой жүгіртуге мүмкіндік береді. Педагогикалық мәдениеттің жоғары деңгейінің жетістіктерінің арқасында мұғалім белгілі бір дәрежеде белсенді, дербес, өзінің педагогикалық іс-әрекетіне жауапты болу мүмкіндігін алады, оның педагогикалық іс-әрекетке, оның өмірдегі орны мен рөліне басқаша көзқарасы бар. қоғам, оның жеке тұлғасының дамуы.
Тұлға мәдениеті кәсіптік оқыту мұғалімінен тыс өмір сүре алмайды. Ол мұғалімнің үнемі өз ісінің мәнін іздеуге, өзін және өзі өмір сүріп жатқан педагогикалық ортаны жетілдіруге ұмтылуынан туындайды. Сонымен, кәсіптік оқыту мұғалімінің педагогикалық мәдениеті тек жеке тұлға тұрғысынан, оның өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндіктері тұрғысынан қарастырылуы керек. Сонымен бірге оның даму деңгейі «ұзақ мерзімді тұрақтылықпен», яғни. ұмтылыстың ұзақтығы, тұлғаның өзі белгілеген бейнелерге қол жеткізуге күш салу. Жеке дамуда тұлғалық деңгейлердің, шекаралардың болуы мұндай педагогтың өзінің ішкі механизмдерін (қажеттілік, мотивтер, мақсат, қабілеттер, белсенділік, ерік-жігер, эмоция, интеллект) белсендіруге мүмкіндік беретін өзіндік критерийлері бар екенін көрсетеді. Бұл кәсіптік оқыту мұғалімі өзінің тұлғалық дамуында тоқтап қалмайды деген сөз. Оның педагогикалық мәдениетінің дамуының негізгі критерийі ретінде оның өзіндік «қозғалысына» қатынасын белгілі бір дәрежеде алуға болады. Өзін-өзі дамытпай кәсіби мектеп мұғалімінің педагогикалық мәдениетін дамыту мүмкін емес.
№36 ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭСТЕТИКА ЖӘНЕ ШЕБЕРЛІК
Педагогикалық шеберлік үнемі жетіліп отыруды қажет ететін балаларды оқыту мен тәрбиелеу өнері. Ол өнерге балаларды сүйетін және өз қалауымен жұмыс істейтін әр педагогтің қолы жетуі мүмкін. Педагог – өз ісінің шебері, жоғары мәдениетті, өз пәнін терең меңгерген, ғылым мен өнердің тиісті салаларынан хабардар, жалпы, әсіресе балалар психологиясының мәселелеріне қанық, оқыту мен тәрбиенің әдістемесін жетік игерген маман.
Педагогикалық шеберлік негізі неде?
Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан-жақты дамыған маман – уақыт талабы. Кеше ғана көк туын желбіретіп шаңырақ көтерген егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мәңгілік іргетасын қалаушы- ұстаз тұрады. «Мұғалімдер- қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», – деп Елбасы Н. Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да бүгінгі таңда тәуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері қажет. Ал педагогикалық шеберліктің негізі неде?
Шебер педагог білімді, тәжірибесі мол, жан-жақты бола отырып, оқушыларды жеке тұлға етіп қалыптастыру мақсатында білім мен тәрбиені ұштастыра алуы қажет. Әр оқушының дарындылығын айқындау, олардың дамуына қолайлы жағдайлар жасау, мектеп, жанұя, мұғалімнің ролін анықтау, студенттер мен мұғалімдер ұжымын қалыптастыру – педагогикалық шеберлікті жетілдіруге негізделеді деп есептейміз.
«Тәуелсіз елге – білікті маман» демекші, педагогикалық шеберліктің негізі, өткен пікірімізде айтып кеткеніміздей, білім мен тәрбиені ұштастырумен қатар – педагогтардың жаңа технологияны меңгере білуінде және оны өз тәжірибесінде қолдана алуында. Педагогикалық көзқарас бойынша, «технология » ұғымы – дәстүрлі оқыту әдістерінен басқа, ерекше үлгіде ұйымдастырылған «педагогикалық өндіріс» деген пікір өз уақытында педагог-ғалымдар тарапынан сынға алынғаны белгілі. Осы сыннан соң бірте-бірте «педагогикалық технологияны» оқыту үрдісінің құрамдас бөлігі ретінде сипаттап, оны дидактикалық үрдістер мен оқыту құралдарымен жабдықтауда жаңа ақпараттық технологияға негіздеу туралы мәселе қозғалады.
Педагогикалық шеберліктің тағы бір көрінісі – мұғалімнің шығармашылық іс-әрекеті, яғни оның тұлға ретінде жеке-даралығы және адамның индивид ретіндегі кейбір ерекшеліктерінің өзгеріске ұшырауы. Осыдан шығарар қорытындымыз: әрбір педагог мұғалім мамандығын таңдап алған соң, ол жауапкершілігін бірге ала жүруі керек. Ұстаз өз пәнін ғана емес, дүние сырын, қоғамдағы өзгерістерді, адам мінездерін, өнердің қуат әсерін білетін жан болуы қажет.
Біздің ойымызша, инновациялық технологиялар оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетінде пайдалануға көмектеседі. Оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың шарттарының өзі мұғалімнің әрдайым ізденісте, өздігінен білім алудың жағдайын туғызады. Ол педагогикалық шарттарға: инновациялық ізденіс қажеттілігі; инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім; инновациялық әдіс-тәсілдерінің тиімді жолдарын қарастыру; инновациялық әдістерді меңгеру; инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары; инновациялық әдіс-тәсілдерінін нәтижесінің болуы; инновациялық әдіс-тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады. Инновациялық іс-әрекетті басшылыққа ала отырып, педагогикалық шеберліктің басқа құрауыштарының маңыздылығын жоққа шығармаймыз.
Адам қажырлы еңбегімен табиғатты өзгертсе мұғалім жалпы жасампаз еңбегімен жаңа адамды қалыптастырып, дамытып, жетілдіріп өмірге дайындайды. Оқушыларын тек біліммен қаруландырып қана қоймай, назарын, білгендерін жадында сақтауға, қабілетін, ойлауын, тіл шеберлігін ұштауға, дүниеге деген құштарлығын, өмірге деген көзқарасын дұрыс қалыптастырып, ықыласын, сенімін, төзімділігін, іскерлігін, ізденімпаздығын тағы басқадай танымдық қасиеттерін жетілдіріп, адамгершілігі мол азамат етіп тәрбиелеуді өзінің өмірлік мақсаты, ізгілік мұраты деп санайды.
«Талант» деген сөзді әркім әр түрлі ұғынуы мүмкін. Талант көбіне, ақын – жазушылырда, әртістерде, өнер адамдарда кездеседі. Ал, «мұғалім болу – талант па, ол әркімнің қолынан келе бермей ме?» – деген сұрақ туады. Ұстаздың барлығы талант болып тумайды. Егер кез келген мұғалім ынта – ықылас қойып, табандылық танытатын болса, өз бетімен көп еңбектенсе, идеялық жағынан сенімді, саяси жағынан есейген азамат болса, өз пәнін жақсы білсе, оқытудың әдістемесін меңгеріп, бала психологиясын жете білсе, педагогикалық техниканы қалыптастыра алса, педагогикалық шеберлікке жету қасиеттеріне ие бола отырып, педагогикалық кәсіпті меңгерсе, педагогикалық әдепті бойына сіңірсе, онда талантты, шебер ұстаз бола алады.
Педагогикалық шеберлік – ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: «Педагогика теориясын қаншама жетік білгенмен, педагогикалық әдептің қыр – сырын меңгермейінше бұған оның оның қолы жетпейтіндігін», – айтады.
Педагогикалық шеберлік – тек қана мұғалімнің жалпы, жан – жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол – әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Ұстаздық шеберлік: 1) мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның идеялық нанымды, моральды бойына сіңірген адам екендігі; 2) пәнді жетік білген, ойын толық жеткізетін және оқушылардың бойында әдеп, әдет, дағды сияқты моральдық нормаларды сіңіре білгендігі; 3) оқыту мен тәрбиелеудің әдіс – тәсілдерін меңгерген, білгенін қызықты да, тартымды өткізе алатын, педагогикалық әдеп пен талантын ұштастырған адам ғана шеберлікке ие болады. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатын мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс – тұрысы, қозғалысы, отырып – тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.
Педагогикалық шеберліктің негізі – балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу – тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудың формаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады.
№37 ӨМІР БОЙЫ ҰСТАНУҒА ТҰРАРЛЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАР
Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы отбасынан басталады. Оның ер жетіп өсуі, бойындағы алғашқы адамгершілік белгілер отбасында қалыптасады, сондықтан да туған үйдің жылуы – оның көкірегінде көп жылдар бойы сақталып, мәңгі есінде жүреді. Ақын сөзімен айтқанда: «Отбасы – табиғат сыйлаған кереметтердің бірі», - десек артық емес. Жеке адамның бойындағы ар-ұяты, ақыл-ойы, адамгершілігі, басқа адамдармен қарым-қатынаста, мәдениеттілікті тәрбиелеуде отбасы алғашқы қадам. Сондықтан, отбасы өте қажетті, басқадай ешнәрсемен өзгертуге (ауыстыруға) болмайтын баспалдақ. Отбасы – сыйластық, жарастық орнаған орта. Отбасы – бала тәрбиесінің ең алғашқы ұжымы.
Отбасының басты қазығы, алтын тіреу діңгегі – бала. Баланың тәрбиелі болып өсуіне берекелі отбасының әсері мол. Отбасының әрбір мүшесі, өзара сөйлесіп, не болмаса ата-ананың, баланың міндетін атқару ғана емес, береке-бірлік, сүйіспеншілікпен араласса, босағасы берік, шаңырағы биік отбасына айналары сөзсіз.
Ата мен ана – бала тәрбиесінің қамқоршысы, өнегесі.
Ата-асқар тау,
Ана – бауырдағы бұлақ,
Бала жағасындағы құрақ – деп ата-ана мен баланы табиғаттың тамаша құбылыстарына теңеген халық мақалына қайран қаларсың.
Отбасы – адам ғұмырының тірегі ғана емес, қоғамның да басты негізі.
2006 жыл – Қазақстан Республикасында Отбасы жылы болып жарияланды. Осыған орай С.Бегалин атындағы Мемлекеттік республикалық балалар кітапханасы, назарларыңызға «Отбасы – тіршіліктің тірегі...» атты әдістеме – библиографиялық жинағын ұсынады.
Құрал – мұғалімдер мен оқушыларға ғана емес, ұрпақ өсірер, оның келешегін ойлар иісі қазаққа арналып жазылған деп ойлаймын.
Көшпелі және рулық-тайпалық негізде құрылған халықтарда туыстық байланыстар қоғамдық қарым-қатынастың негізін қалайды. Рулас ағайын, туыс, жақын туыс, аталас, бір ата баласы, бір әке баласы арасында туыстық байланыстан туындайтын парыз бен қарыз міндеттер өте көп. Олар қазақтың ғұрыптық заң-салттарымен бекітілген.
Отбасында негізгі туыстық қатынас - ерлер жағымен есептелген. Сонымен қатар әйел жағымен де туыстық байланыстардың атаулары бар. Қыздан туған балаларды жиен деп атап, балалар үшін шешесінің туыстары нағашы, нағашы жұрт деп аталды. Қазақ салты бойынша жиенді ренжітуге болмайды, сұрағанын беріп, көңілін жықпауға тырысқан.
Жалпы алғанда, қазақтың туыстық қатынас атаулары 90ға жетеді.