Файл: азастан тарихынан тесттер жинаы. 1нса Атлах шайасы ткен жыл.docx

Мәнмәтін тапсырма – «Жеті жарғы»

«Жеті жарғы». Аңызға сәйкес, Тәуке хан Күлтөбе жайлауында (Сырдария аймағы) әйгілі билермен бірге Қасым мен Есім хандардың тұсындағы ескі әдеп-ғұрыптарға жаңа жарғылар енгізеді. Ғылыми әдебиетте «Жеті жарғы» «Тәуке ханның заңы» деп аталады. «Жеті Жарғы» ХVІІ ғасырдың соңына қарай жасалды.

«Жеті жарғының» жасалу себептері:

- қазақ қоғамының қажеттіліктеріне байланысты әдет құқығының ескірген қағидаларын жаңа ережелермен толықтыру;

-жоңғар шапқыншылығы мен өзара қырқыстар күшейе түскен кезде бүкіл халықты біріктіру.

«Тәуке ханның заңында» сол кездегі өмір шындығы көрініс тапты.

... Орта ғасырлар дәуіріндегі басқа құқық ескерткіштері сияқты «Жеті жарғыда» қылмыстыққұқықтық қағидаларға ерекше мән берілді. Онда жеке тұлғаға, мүлікке, отбасына т.б. қатысты жасалған қылмыстар үшін жауапкершілік қарастырылды.

Бақина Н., Жанақова Н., Сүлейменова К., Қазақстан тарихы. 7(6) сынып. Алматы: Атамұра 2018. 201б.

11. «Жеті жарғының» жасалған уақыты

А ХVІІ ғ. соңы В ХVІ ғ. басы С ХVІІІ ғ. аяғы Д ХХ ғ. басы Е дұрыс жауап жоқ

12.Тәуке ханның заңдар жинағында неге аса мән берілді

А төрт түліктің әр үйде болуында

В қылмыстық-құқықтық қағидаға

С келіннің қайын жұртына қызмет етуіне

Д барлық қыздардың хафиз болуына

Е барлық ердің қатаң түрде 4 әйел алуына

13.Қасым ханның заңдар жинағы

А «Жеті жарғы» В «Ескі жол» С «Қасқа жол» Д «Ата заң» Е заңдар жинағы болмаған

14.Тәуке хан әйгілі билермен бірге Есім хан мен Қасым хандардың тұсындағы ескі әдепғұрыптарға жаңа жарғылар енгізген жер

А Ұлытау В Алатау С Қызылжар Д Бурабай Е Күлтөбе

15.Хандар мен олардың заңдар жинағын сәйкестендіріңіз

а Тәуке в Есім с Қасым

1-«Жеті жарғы» 2-«Қасқа жол» 3-«Ескі жол»

А а-3, в-2, с-1

В а-3, в-1, с-2

С а-1, в-2, с-3

Д а-1, в-3, с-2

Е а-2, в-1, с-3

9-нұсқа

1.Екінші Дүниежүзілік соғыстың басталған жылы

А 1939 жыл В 1941 жыл С 1942 жыл Д 1943 жыл Е 1914 жыл

2.Ежелден Жетісуда мекен еткен ұлы жүздің тайпасы

А найман В керей С үйсін Д адай Е табын

---

3.1841-1889 жылдары өмір сүрген ағартушы, ғалым, педагог

А А.Құнанбайұлы В Ш.Уәлиханов С Қ.Сәтбаев Д Ы.Алтынсарин Е М.Жұмабаев

4.Қарлұқтарда 9 тайпа бар екендігін айтқан араб географы

А Гардизи В әл-Фараби С ибн-Хаукал Д әл-Марвизи Е М.Қашғари

5.Д.Тәжұлы бастаған 1870 жылғы шаруалар көтерілісі қай өңірде басталды

А Сыр бойы В Маңғыстау С Семей Д Созақ Е Қарағанды

6.Ислам мәдениеті мен түркі мәдениетін ұштастырған ортағасырлық ғұлама, сопы

А әл-Бируни В әл-Фараби С Ахмет Яссауи Д Ж.Баласағұни Е Ш.Құдайбердіұлы

7.Индустрияландыру жылдары Қазақстанда басым дамыған өнеркәсіп түрі

А түсті металлургия В ауыл шаруашылығы С тұз өндірісі Д мал шаруашылығы

Е қара металлургия

8.Тарихи Суяб қаласы орналасқан өзен бойы

А Сырдария В Шу С Талас Д Ертіс Е Жайық

9.Қазақстан ЕҚЫҰ-ға төреағалық еткен жыл

А 2006 В 2007 С 2004 Д 2010 Е 2012

10. 1538-1580 жылдары билік еткен қазақ ханы

А Қасым В Тәуке С Хақназар Д Абылай Е Есім

Мәнмәтін тапсырма – Абылай ханның сыртқы саясаты

Абылай ханның сыртқы саясаты. Абылай ханның сыртқы саясаты ымырашылдығымен сипатталды. Абылай патшалық Ресей мен Цин империяларының күш-қуатын сезіне отырып, әрекет етті. Сондықтан Абылай хан екі алып империяның екеуінің де қазақ жеріндегі ықпалының күшеюіне жол бермейтіндей жолды ұстануға тырысты. Хан бәрінен бұрын қытайлықтардың қаупінен қатты сақтанды. Сондықтан да ол 1762 жылы ІІ Екатерина патшайымға өзінің бағынышты болатынын мәлімдеп ант берді. Сонымен қатар ол өзінің бұл әрекетімен қытайлықтарды қазаққа қарсы қойып алмауды ойластырып, Қытай императорына үлкен сый-сияпаттармен елшілер аттандырды. Абылай қытайлықтардың сеніміне кіру үшін тіптен өзінің ұлы Әділді аманат етіп жіберді.

Мұның өзі Қытайды Түркістан мен Самарқандқа жорық жасау ниетінен бас тартқызды. Осылайша Абылай екі үлкен империяның ортасында қазақ елін және мемлекетін қорғаудың бірден-бір дұрыс жолын таңдады. Цин әулетімен әскери-саяси тартыстың қазақ елі үшін қауіптілігін түсінген Абылай хан Қытай мемлекетімен арадағы кикілжіңді келіссөзбен шешуге бел байлады. Сөйтіп, ХVІІІ ғасырдың 20-30-жылдарында жоңғарлар басып алған шегаралық аймақтағы жайылым жерлер дипломатиялық жолмен қайтарылып алынды.

---

Омарбеков Т., Хабижанова Г., Картаева Т., Ноғайбаева М., Қазақстан тарихы. 8 сынып. Алматы: Мектеп 2018. – 39б.

11.Абылай хан тұсында қазақ жеріне қауіп төндірді

А Қытай империясы

В Осман империясы

С Парсы мемлекеті

Д Жапон халқы

Е Сақтар мен ғұндар

12.Абылайдың Қытайға аманат етіп жіберген баласының есімі

А Алдияр В Айдар С Уәли Д Есім Е Әділ

13.Абылай хан ІІ Екартерина патшайымға өзінің бағынышты екенін иойындап, ант берді

А қытайдың қаупінен сақтанып

В қазақ жерін басқара алмайтынын түсініп

С ұлдарының орыс жерінде оқығанын қалап

Д ресейліктерден азық-түлік алу үшін

Е жапон және кәріс әскерінен төнген қауіптен сақтану үшін

14.Қытайдың Түркістан мен Самарқандқа жорық жасау ниетінен тайдыруға себеп болған Абылайдың әрекеті

А 4 әйелін қытай императорына сыйлауы

В әр ай сайын 15000 жылқы сыйлыққа беруі

С қытай халқын азы-түлікпен қамтамасыз етуі

Д ұлы Әділді аманат етіп жіберуі

Е 12 қызын қытай көпестеріне ұзатуы

15.ХVІІ ғасырда қандай жерлер дипломатиялық жолмен Қазақ хандығына қайтарылды

А Жоңғарлар басып алған жерлер

В Ресейдің қол астына кеткен жерлер

С Түрік әскері тартып алған жерлер

Д Өзбектерге сыйланған жерлер

Е Уақытша кепілге берілген жерлер

10-нұсқа

1.Қазақстан Республикасының президенті Қ.К.Тоқаев билікке келген жыл

А 2020 В 2021 С 2019 Д 2022 Е 2018

2. «Отырардың күйреуі», «Қош бол, Гүлсара» фильмдерінің режиссері

А А.Әмірқұлов

В А.Сатаев

С Г.Мамасарипова

Д Р.Ибрагимов

Е Е.Тұрсынов

3.Ұлыстық жүйені жүздік жүйемен алмастырған қазақ ханы

А Керей В Жәнібек С Қасым Д Хақназар Е Абылай

4.Қарлұқ мемлекетінің өмір сүрген жылдары

А 756-940 В 801-925 С 652-740 Д 603-740 Е 704-756

5.Батыс Сібір генерал-губернаторлығының аймағы

---

А Орал, Гурьев, Ембі өңірі

В Түркістан, Ташкент аймағы

С Тобыл, Томск, Омбы облыстары

Д Жетісу, Верный, Қапал өңірі

Е Перовск, Қазалы, Ырғыз ауданы

6.КСРО кезінде Батыс Қазақстанда жұмыс істеген атом станциясы

А Капустин Яр В Семей полигоны С Черновод Д Байқоңыр айлағы Е Карлаг

7.Әбу Райхан әл-Бирунидің еңбегі

А Даналық кітабы

В Түркі тілдер сөздігі

С Құтты білік

Д Жылнамалар жинағы

Е Бұрынғы ұрпақтар ескерткіші

8. «Қазақстан Республикасының тіл туралы заңы» қабылданған жыл

А 1197 ж. 11 шілде

В 1998 ж. 11 шілде

С 1999 ж. 11 шілде

Д 1991 ж. 11 шілде

Е 1990 ж. 11 шілде

9.ІХ ғасырда Сырдың орта және төменгі ағысында мекендеген

А Қимақтар В Қарахан С Қидан Д Оғыз Е Қыпшақ

10.Ислам дінін бірінші болып қабылдаған Алтын Орда ханы

А Бату В Өзбек С Ерзен Д Берке Е Жәнібек

---

Мәнмәтін тапсырма – Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс

1742 жылы 19 қазанда патша өкіметі қазақ руларының Жайық өзеніне және Жайық қалашығына жақын маңда көшіп-қонуына тыйым салатын заң қабылдады. 1782 жылғы жарлық бойынша қазақ ауылдары Жайықтың арғы бетіне тек патша өкіметінің шегара басшыларынан рұқсат алған ханның шешімімен ғана көше алатын болды. Ал шегара әскерлері Жайықтың арғы бетіне көшкені үшін салық төлемеген қазақ ауылдарын қайта-қайта тонап, қазақтарды тұтқынға алумен болды. Мұндайда хан және оның жақындары тұтқынға түскендерді құтқару үшін елден қаражат жинады. Әрине, бұл қаражатты Орал қазақ әскерлерінің басшылары өзара бөлісіп алып отырды. Осылайша орыс билеушілері Жайықтың арғы бетіне өтетіндерді бақылайтын Орал шегаралық басқармасын құрды.

Бұл аймақтағы халықтың наРАЗы көңіл күйіне Е.И.Пугачев бастаған көтеріліс те үлкен ықпал жасадды. Қазақтардың бір бөлігі Е.И.Пугачев көтерілісін қолдап, шегаралық бекіністерге шабуыл жасай бастады. Осы көтерісшілерді халық арасында аса беделді батыр және шешен Сырым Датұлы басқарды.

Омарбеков Т., Хабижанова Г., Картаева Т., Ноғайбаева М., Қазақстан тарихы. 8 сынып. Алматы: Мектеп 2018. – 59 б.

11.Сырым Датұлы бастаған көтеріліс қай жылдар аралығын қамтыды

А 1785-1800 В 1783-1797 С 1785-1805 Д 1742-1752 Е 1751-1786

12.1782 жылғы жарлық бойынша қазақ ауылдары Жайықтың арғы бетіне қандай жағдайда көше алды

А 20 мыңнан аса жылқысы болса ғана

В патша өкіметінің рұқсатымен ғана

С тек баласы жоқ отбасылар ғана көше алды

Д әскери отбасыларға ғана көшуге рұқсат берілді

Е көшкен отбасылар ай сайын ресейліктерге жұмыс жасауға міндеттелді

13.Сырым Датұлы тараған ру

А адай В дулат С арғын Д байбақты Е найман

14.Жайықтың арғы бетіне көшкен қазақ отбасылары салық төлемесе

А оларды Қытайға құлдыққа жіберді

В қыздарын бай көпестерге сатты

С қайта-қайта тонап, тұтқынға алды

Д Жайыққа батырып өлтірді

Е оларды Жетісу жеріне алып барып тастады

15.Жайықтың арғы бетіне өтетіндерді бақылайтын кімдер болды

А хандар мен сұлтандар

В қожа руынан тараған ерлер

С Орал шегаралық басқармасы

Д Атырау шегаралық басқармасы

Е уәзірлер мен атты әскерлер

Дұрыс жауап кілттері

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

1

В

Д

С

А

А

В

Д

В

Е

В

В

А

Д

А

А

2

Е

А

Е

С

А

Д

А

Е

В

С

А

А

В

А

С

3

В

С

Е

С

А

А

Д

Д

Е

А

Е

В

С

Д

Е

4

А

С

А

В

Д

С

С

А

С

Е

А

Е

Д

С

В

5

С

Е

Д

Д

В

А

Е

В

Д

А

С

Д

Е

С

В

6

Е

А

А

С

Д

А

Д

Е

Д

В

В

А

А

В

В

7

В

Д

С

С

В

С

Д

С

В

А

А

С

Е

А

В

8

А

Е

В

Е

С

С

В

Д

С

В

А

В

С

Е

Д

9

А

С

Д

Д

В

С

А

В

Д

С

А

Е

А

Д

А

10

С

А

Д

А

С

А

Е

А

Д

Д

В

В

Д

С

С

---