Файл: Сж таырыбы Бала дамуындаы ауытуларды диагнозына сай оыту дісін дрыс тадау Орындаан Нарынбекова Д. Б. Тексерген Карменова К. А. Семей 2020 Бала дамуындаы ауытуларды диагнозына сай оыту дісін дрыс тадау.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.11.2023
Просмотров: 31
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі Семей
қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
СӨЖ
Тақырыбы: «Бала дамуындағы ауытқулардың диагнозына сай оқыту әдісін дұрыс таңдау»
Орындаған: Нарынбекова Д. Б.
Тексерген: Карменова К. А.
Семей 2020
Бала дамуындағы ауытқулардың диагнозына сай оқыту әдісін дұрыс таңдау
Дамуында ауытқуы бар балаларды оқыту процесінде тұтастай іскерлік әдіс негізінде оқыту әдістерінің кең таралған сыныптар арасына және дидактикада қабылданған әдістерге сәйкес оқыту танымдық іскерлікті ұйымдастыружәне жүзеге асыру әдістері, оны қалыптастыру және мотивация бақылау және өзін – өзі бақылау әдістері ажыратылады. Арнаулы білім беру дидактикасы оқытудың әдістері мен тәсілдерінің жалпы педагогикалық арсеналы сонымен ьірге ерекше білімдік қажеттіліктерге ие оқушылардың әрбір категориясы үшін өзінің спецификалық тәсілдерін өзінше оригиналдық білім беру технологиялары болып табылатын коррекциялық – педагогикалық жұмыстың тәсілдері мен әдістемелерін өзгелеріне қарағанда оқушының қажеттіліктеріне және онымен коррекциялық – педагогикалық жұмыстың тәсілдері мен әдістемелерін қолданады.
Жалпы педагогикалық әдістер мен оқыту тәсілдерін өзгеруіне қарағанда оқушының қажеттіліктеріне және онымен корррекциялық педагогикалық жұмыс жүргізу спецификасына жауап беретін әдістер мен тәсілдердің арнаулы таңдалуы мен әдістерінің компазициясын қарастыратын арнаулы педагогика ерекше түрде пайдаланылады. Сондай –ақ әдістердің бұл сәйкестілігінің ерекше таралуын қарастырылады. Жалпы педагогикалық әдістер оқшауланғаг түрде пайдаланылмайды, бірақ олар бір – бірімен қажетті сәйкестілікті болады, болашақта басты болатын қандай да бір әдіс бір – екі қосымшалармен толықтырылады және бекітіледі. Бастысы әдістердің өзара толықтырылуы болып табылады, осыған орай жаңа материалды түсіндіру кезінде оқытудың бастапқы сатыларында бастылар болып сөзбе –сөз түсіндіру және әңгімелесу элементтеріне ие көрнекілік –практикалық әдістер табылады. Оқытудың кейінгі кешеуілдеген жылдарында басты орынға көрнекіліктік және практикалық әдістерді толықтыруға ие сөзбе – сөздік әдістер ие болуы мүмкін.
Дамуында ауытқулары бар балаларды оқытудың оқыту – танымдық іскерлігін ұйымдастыру мен жүзеге асырудың әдістемелерінің тобындағы таңдауды компазициясында және тәсілдерін қолдануда едәуір өзіндік бір ерекшелік орын алған. Бұл топқа әдістердің келесі топшалары кіретіні белгілі:
– перцептивтік ( сөзбе – сөз жеткізу және оны оқу материалын көру және есту қабілетті арқылы қабылдау әдістері және оны меңгерудің әдістері мен ұйымдастырылуы бойынша ақпарат беру әдістері көрнекілік және тәжірибелік әдістер)
-логикалық ( индуктивті және дедуктивті)
– гностикалық ( репродуктивті мәселелік – ізденістік зерттеулік)
Бұл барлық әдістер оқытушының сондай – ақ оқушының жеке басшылығымен жалпы арнаулы білім беру тәжірибесінде таралуы мүмкін. Арнаулы білім беру тәжірибесінде оқушылардың мүмкіндіктері өзінше жұмыс жүргізуге әрдайым мұрша бере бермейді.
Дамуында ауытқуларға ие тұлғалармен коррекциялық педагогикалық жұмыс жүргізу үшін көрсетілген топтардан әдістерді таңдау бірқатар фокторымен анықталады.
Біріншіден оқушыларда перцептивті сфераның дамуындағы ауытқуларға сәйкес есту, көру тіреуіш – қозғалыстық жүйе және т. б. білім алу қабілеті ретіндегі естулік көрулік және тактильді вибьрациялық және өзге де ақпаратты толық қабылдау мүмкіндіктері едәуір төмендетілген сондай –ақ ойлау саналық дамуындағы ауытқулар да оқу аппаратын толық қабылдауға мүмкіндік бермейді. Сол себепті сақталған анализаторға функцияларға ағза жүйесіне яғни осы адамның ерекше білімдік қажеттіліктерінің табиғатына сүйене отырып оқушыларға жеткілікті түрдегі оқыту ақпаратын толық беруге қабылдауға тұрақтандыруға және өңдеуге мүмкіндік беретін әдістерге ерекше көңіл бөлінеді.
Перцептивті әдістердің топшасында дамуында ауытқулары бар балаларды оқытудың бастапқы сатыларында танымдық іскерлік туралы пайымдаулар мен түсініктердің сенсомоторлық негізін қалыптастыратын тәжірибелік және көрнекілік әдістер бірінші орында тұрады. Бұл әдістерге қосымша болып оқыту бағдарламасын сөзбе –сөз ауызша түрде жеткізу әдістері сақталады. Кейінірек ауызша тәсілдер қолданылатын әдістер жүйесінде маңызды орындардың бірінен орын алатын болады.
Екіншіден , дамуындағы кез – келген ауытқуы кезінде сөйлеу қабілетін дамуында бүліну болатыны белгілі. Мұның өзі әсіресе оқытудың бастапқы сатыларында оқытушының сөзі, оның ауызша түсіндірулері сөзбе –сөз тәсілдер бастылар ретінде қолданыла алмайды.
Үшіншіден , дамудың бүлінуінің түрлі типтері ойлаудың көрнекілік түрлерінің озуына әкеп соқтырады, сөйлеу логикалық сананың қалыптасуын қиындатады, мұның өзі өз кезегінде білім беру процесінде логикалық және гностикалық әдістердің қолданылуы мүмкіндігін шектейді, осыған сәйкес индуктивті әдістерге сондай –ақ түсіндіру репродуктивті және бөлшектік іздестіру әдістеріне ерекше назар аударылады.
Оқыту әдістерін таңдау мен компазициялау кезінде тек жекелеген коррекциялық – білім беру тапсырмаларына ғана емес сонымен бірге оқытудың жақын арадағы нақты мақсаттарына мәселен іскерліктің арнаулы тобының қалыптасуына жаңа материалды меңгеруге қажетті сөздік активациясына ерекше мән беріледі.
Дамуында ауытқуы бар кіші мектеп жасындағы балаларды оқыту мысалында арнаулы білім беру жүйесінде жекелеген әдістерді пайдаланудың мүмкіндіктері мен ерекшеленетінің қарастырамыз.
Оқытудың ауызша әдістерінің ішінде жалпы мектептік оқыту тәжірибесінде кең таралуға әңгіме дүкен – құру ие. Шынында да әңгімелесу балаларды оқыту процесіне енгізуге мүмкіндік береді, ол тірі пікірлесуге баулиды, балалардың білімдерін аңғаруға және бекітуге жол ашады. Сонымен қатар дефектолог ғалымдар мысалы С. А. Зыков оны арнаулы білім беру жүйесінде пайдалану кезінде бұл әдістің бейтарап жақтарынын бірқатар түрлерін көрсетеді. Бұл әдісті бөлшектей алғанда оқушылардың іскерлігінің бір ғана түрі – олардағы бар білімдердің туындауына шынайы прцедурадан өткен кезде әмбебап әдіске айналып шыға келеді. Әңгіме дүкен құру кезінде әрбір жеке оқушының мүмкіншіліктері және қабілеттіліктері психологиялық ерекшеліктері әлсіз ескеріледі оқытушы бұл кездегі сабақта орталық және бір ғана белсенді фигура болып табылады. Оқушылардың жауаптары формальды алдын – ала меңгерілген болып жиі табамайды. Оларға өз пікірлерін ауызша қалыптастыруға әңгімелесу үшін спецификалы болып саналатын сөйлеу конструкцияларын пайдалануға оқытушыдан және сыныптағы достарынан жаңа жайттарды тануға едәуір уақыт қажет болады. Бұдан шығатыны ерекше білімдік қажеттіліктерге ие балалардың бірқатар категориясына білім берудің бастапқы сатыларында әңгіме дүкен құру жаңа білімдерді меңгеру жоспарында өз өнімділікті болып келеді. Сонымен қатар ол жаңа материалмен танысу кезінде – бастапқы сатыда (балалардың нені білетіндігін ұғыну үшін) және соңғысында – оқытылған бағдарламаның түсінікболуын тексеру үшін пайдаланылады.
Ерекше білім алу қажеттіліктеріне ие балалардың бірқатар категориялары үшін оқулықпен жұмыс жасау әдісі де өзіндік ерекшелікке ие. Бастапқы сыныптарда оқушылардың сөйлеу және интеллектуалдық даму спецификасының салдарынан оқулық арқылы жаңа материалды түсіндіру жүргізілмейді, өйткені материалды толықтай меңгере алуы үшін балаларға оқытушының тірі эмоционалдық сезімін бекітілген және оқытылатын материалдың анық образдарымен бекітілген өзіндік пәндік –тәжірибелік іскерлік қажет.
Дамуында ауытқуы бар кіші сынып оқушыларының қабылдауының психологиялық ерекшеліктері, барлық категориялар үшін тән болып қабылдау саласының баяулығы, өткен тәжірибеде едәуір тәуелділік обьект бөлшектерін қабылдаудың өз дәлдігі және талдаудың толық еместігі және бөлшектерді синтездеу табылады, жалпы және ерекшеленетін бөлшектерді табудағы қиындықтар, форма мен контур бойынша обьектілерді жеткіліксіз дәл ажырату оөқытудың көрнекілік әдістерін таратудың спецификасын байланыстырады. Сонымен бірге обьекті бақылауды зерттеуді ұйымдастыруы балаларды бұлай оқытудың әдістері мен тәсілдеріне баулуы қажет. Педагогикалық процесте қажетті сенсомоторлық тәжірибенің жинақталуы, бақылаудың әдістері мен тәсілдерінің бекітілуі және обьектілерді зерттеу бұл кезде қолданылатын сөйлеу құралдарын бекіту үшін бақылау құрамдарының жеткілікті тәжірибесін қамтамасыз ету өте маңызды.
Егер де көрнектілік әдістер тәжірибелік әдістермен сәйкес келсе коррекциялық – педагогикалық жұмыстардың тиімділігі артта түседі. Я. А. Каменский ғұламалы тұрғыдан атап өткендей процесінде көрсететін іскерлік бәрінен жақсы оқытады. Дамуында ауытқулары бар кіші жастағы балаларды арнаулы оқыту жағдайында оқытудың көрнекілік және тәжірибелік әдістерінің органикалық біртұтастығы өмір сүреді, олардың шынайы кейіпке енуі пәндік тәжірибелік оқыту болып табылады. Оның камунативтік функциясында сенсомоторлық және әлеуметтік тәжірибені оқыту танымдық іскерліктің тілдің және сөйлеу қабілетінің үрдістерін дамыту үшін бала үшін тартылуы болып табылатын біріккен түрдегі іскерлік процесінде сөйлеу арқылы қарым –қатынас жасауда танымдық қызығушылық пен шынайы қажеттілікті тудыратын арнаулы ұйымдастырылған дидактикалық орта туындайды. Бұл жағдайда әдістердің қарапайым камбинациясы жайында емес, арнаулы коррекциялық білім беру технологиясы жайында айту керек.
Оқытудың тәжірибелік әдісінің көптүрлілігі дидактикалық ойындар мен қызықты жаттығуларды пайдалану болып табылады. Олар оқытуды қалыптастыру тәсілі ретінде қолданыса ие. Ойын кіші жастағы оқушының өнерінде едәуір орын алатындығына қарамастан оны мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқытуды да арнаулы әдіс ретінде пайдаланудың өзі ерекше өзіндік қаттамалануын дамытуға арналған өте маңызы өмірлік және практикалық тәжірибенің жеткіліксіздігі психологиялық функциялардың жетік дамымауы көшбасшылық жетіксіздік алдымен мұндай балаларды ойынға үйрету қажеттілігін және кейінен кезекті түрде коррекциялық білім беру процесіне оқытудың әдісі ретіндегі ойынның енгізілуі қажеттілігін тудырады.
Осыған орай арнаулы білім беруде әрқашан максималды коррекциялық – педагогикалық тиімділікке қол жеткізу мақсатында бірнеше әдістер мен тәсілдердің күрделі сәйкестілігі пайдаланылады.Мұндай сәйкестіліктердің комбинациялары және олардың қандай да бір педагогикалық жағдайларда бейімделуі арнаулы білім беру процесінің спецификасын анықтайды. Арнаулы білім беру процесі жұмыстың әдістерімен тәсілдерінің жай ғана жекелеген сәйкестіліктерін емес, арнаулы білім беру технологияларын пайдаланумен өтеді деп айтуға әбден болады.