Жарнаманы жақтаушылар оның бәсекені дамытатынын, сұранысты арттыратынын, тұтынушыларды пайдалы ақпарат­пен қамтамасыз ететінін, осылар арқылы жаппай өндірістің қалыптасуына байланысты тауардың өзіндік құнының азаюына ықпалын тигізетінін атап көрсетеді.

Алайда кейбір жекелеген фирмалар жарнама науқанын жүргізгенде, заттың шынайы жағдайын бұрмалап, жалған хабар таратуы мүмкін. Тауар қасиеттерінің жағымды жағын арттырып, сатып алушыны алдау, тауар сапасына қатысты жалған ақпарат беруді теріс ниетті жарнама деп атайды. Мұндай жарнама заң бойынша қудаланады. Қазақстанның «Теріс пиғылды бәсекелестік туралы» Заңы тұтынушыларды теріс ниетті жарнамадан қорғауға бағытталған.Әлемде мұндай әрекет мемлекеттік заңдар және тұтынушылар құқықтарын қорғайтын қоғамдық ұйымдар қозғалыстары сияқты екі бағытта жүргізіледі.

Қазақстандағы жарнама қызметі «Жарнама туралы» Заңмен реттеледі.

Өткізуді ынталандыру – тауарлар мен қызметтерді сатуды ынталандыратын шаралардың кешені. Олар тауар орамасын, купондарды, сыйақы беру, тауар бағасын арзандату, несие, байқаулар, таныстыру рәсімдерін өткізу, лотерея, сыйлықтар және тағы басқаларды қолдану арқылы жүзеге асырылады.

Жарнамаға қарағанда, өткізуді ынталандыру – нарыққа қысқа мерзімді әсер ету шарасы, басқа жылжыту түрлерімен салыстырғанда оның нәтижелері тез байқалады. Тауар өткізуді ынталандыру шарасын бастаудан бұрын оның жоспары құрылып, тұжырымдамасы, түрі, шарттары, өткізу мерзімдері, ұзақтығы анықталады, бюджеті есептеліп, өткізу арналары таңдалады.

Экономикалық әдебиеттерде оның синонимі ретінде өткізуді қолдау, «сейлз промоушн» сияқты түсініктер қол­данылады.

Өткізуді ынталандыру әдістеріне мыналар жатады:

• өзінің сауда қызметкерлерін ынталандыру;

• делдалдарды ынталандыру;

• тұтынушыларды ынталандыру.

Сауда қызметкерлерін ынталандыру олардың жұмыс сапасын және кәсіптік шеберлігін көтеруге бағытталған. Ол үшін ақшалай сыйақылар, сыйлықтар, байқаулар, сауда қызметкерлерін оқыту, оларға қосымша демалыс беру пайдаланылады.

Делдалдарды ынталандыру мыналардан тұрады:

• тауарларды тегін беру

• арнайы жеңілдіктер

• өткізуді ұйымдастыру бойынша байқаулар

• ақпаратпен қамтамасыз ету және сатушыларды оқыту

• бірлесіп жарнама жүргізу.

Тауарды өткізуде түпкі тұтынушыларды ынталандыру маңызды орын алады, оны мынадай құралдармен жүзеге асыруға болады.

Сыйақылар – бұл тұтынушыға белгілі бір тауарды сатып алғанда ақысыз немесе төмен бағамен ұсынылатын сыйлықтар. Көбінесе «Кодак» компаниясы ұтымды түрде пайдаланады.

Купондар – тауарларды сатып алған кезде берілетін жеңілдіктер мен шегерімдер сертификаттары. Олар газет, журнал, тауар орамасы, өткізу мамандары арқылы тараты­лады. Купондарды «Coca-Cola», «Procter & Gamble» және т.б компаниялар өз тәжірибесінде пайдаланады. АҚШ-та тұтынушыларды ынталандыру шығындарының 76 пайызы купондарға кетеді.

---

Жеңілдіктер – тұрақты клиенттердің тауарды қайтадан сатып алуын және жаңа клиенттердің жаңа тауарды сатып алуын ұлғайтуды ынталандыру мақсатындағы бағаның төмендетілуі.

Байқаулар – сыйлық таратуды көздейді, жастар немесе аға ұрпақ өкілдері бар сегменттерде әсері мол.

Несие – тауар сатып алушыға несиеге беріледі. Ол тауар құнын белгілі бір уақыт бойы бөліп төлейді. Несие ұзақ мерзімде пайдаланатын және қымбат тауарлардың сату көлемін ұлғайтуды ынталандырады.

Тауарды таныстыру рәсімі (презентации) – тауарды пайдаланудың нұсқауларын беретін іскерлік сұхбаттасумен қатар, салтанатты және мәдени бағдар­ламалардан тұратын көпшілікке ұсыну рәсімі. Тауарды таныстыру рәсімі кезінде аудиторияны қызықтыратын ынталандырудың әр түрлі құралдары қолданылады.

Ақшаны қайтару кепілдігі. Тауар сапасына тұтыну­шылардың көңілі толмаса, оны кері қайтарып береді. Мұндағы негізгі шарт – тауар сақталынған қалпында қайтарылуы керек.

Тауар орамасы – сатып алғаннан кейін басқа мақсаттарға пайдаланылатын буып-түю. Мысалы, конфеттің шыны қалбыры.

Лотереялар мен сыйлықтар. «Coca-Cola» сусындарының бөтелке қақпақтарында сыйлықтар ұтып алуға белгілер жасалған. «Fanta»-ның қақпақтарында жазылған километрлер арқылы «Шапшаң команда» девизімен туристік жолдаманы ұтып алуға болады.

Тегін үлгілер. Тұтынушыны қызықтыру үшін ақысыз ұсынылатын жаңа тауарлар.

Жеке сату және оның қызметтері

Жеке сату – тауарды сату мақсатында тұтынушылармен жеке-дара байланыстың орнатылуы. Жеке сату – бұл тұтынушылармен кездесіп әңгімелесу барысында тауарды қолдану туралы кеңес беріп, оны ауызша ұсыну. Ол коммуникация түрлерінің ең тиімдісі, бірақ оны ұйымдас­тыру шығындары басқаларымен салыстырғанда жоғары.

Ол – сауда қызметкерлерінің, коммивояжерлердің, агенттердің сатып алушылармен жұмысы және тауарлардың нақты жағдайда жарияланып көрсетілуі.

Бұл коммуникация түрінің басты артықшылығы  сауда қызметкері әрбір сатып алушымен жеке жұмыс істейді. Клиент тауар бағасы, берілетін кепілдігі, қызмет көрсету және тауарды жеткізу шарттары туралы кеңес ала алады. Сондықтан жеке сату – тұтынушы талаптарына бейімделетін маркетингтік коммуникацияның ең икемді түрі.

Сауда қызметкері сатып алушыға тікелей ықпал етіп, тапсырыс алады, ал жарнама ықпалы біршама уақыт өткен соң ғана білінеді. Осы тұрғыда жеке сату жарнамадан да тиімді.

Бірақ жеке сатудың бір тұтынушыға келетін шығындары жарнама шығындарынан асып түседі. Олар әсіресе өндірістік мақсатқа арналған тауарлар нарығында өте жоғары. Сонымен қатар, оның жалған мәліметтер пайдалану, тұтынушыларды шешім қабылдауға итермелеп, қысым жасайтын әдістерді қолдану сияқты кемшіліктері бар.

Тауарларды сату процесі мынадай кезеңдерден тұрады:

• әлуетті клиенттерді іздеу

• оларды жіктеу

• тауарды таныстыру рәсімін өткізу

• сату

• сатудан кейінгі шаралар.

---

Әлуетті клиенттерді іздеу – жаңа клиенттерді көбейтудің толассыз процесі. Іздеу процесінде анықтамалар, жарнама хабарландырулары, компьютерлік мәліметтер базасындағы барлық ақпараттар жиналады.

Клиенттерді жіктеудің мәні үлкен, өйткені келешегі жоқ клиенттер екшеленеді. Жіктеу – бұл тауарды болашақта сатып алатын немесе сатып алѓысы келетін клиенттер топтарын айқындау.

Тауармен таныстыру рәсімін өткізу – бұл сату процесінің шарықтау шегі (кульминациясы). Мұнда әлуетті клиентпен жұмыс жүргізіліп, тауарлар сатылып, келісім-шартқа қол қойылуы үшін барынша күш жұмсалады.

Сатудан кейінгі қызмет – бұл сервис, кепілдік және тағы басқалары.

Сауда қызметкерлері мынадай міндеттерді атқарады:

• Әлуетті клиенттерді айқындау, олардың қажеттілігін зерттеу, тауарларды сату шарттарын қарастыру және мәміле жасау

• Клиенттерге қызмет көрсету, тауарды пайдалану туралы кеңес беру, сатудан кейінгі қызмет көрсету

• Фирма үшін тұтынушы қажеттіліктері мен талғам­дары, бәсекелестердің қызметі туралы ақпараттарды жинау. Осы міндетті атқара отырып, сауда қызметкері фирманың маркетингтік ақпарат жүйесінің маңызды мүшесі болады.

Сауда өкілдері тұтынушының қажеттіліктерін жақсы біліп, оларға өзара ұтымды жағдайда тауарларды ұсынғанда ғана жеке сатудың тиімділігі және нәтижесі айқындалады.

Паблик рилейшнз, оның түрлері мен әдістері

Паблик рилейшнз (PR) – бұл ұйым мен қоғам арасындағы өзара ұғысу, оң қарым-қатынас құру және оны қолдауға бағытталған, жоспарланатын шаралар.

Қысқаша айтқанда, ол – фирманың жағымды бейнесін құру мақсатында жасалған көпшілікпен байланыс жүйесі.

Паблик рилейшнз қызметтеріне мыналар жатады:

• көпшілікке өзі туралы жағымды ақпарат тарату және оған нандыру

• оның ой-пікіріне ықпал ету

• ұйымның жақсы бет-бейнесін құру, беделін көтеру;

• ұйымның жұмысына қызметкерлердің жауапкершілі­гін қалыптастыру.

Паблик рилейшнз түрлері:

• паблисити (үгіт-насихат)

• демеушілік

• фирмалыќ стиль.

Паблик рилейшнз әдістері:

• БАҚ-пен байланыс. Баспасөздерде мақалалар жария­лау, радио, теледидардан материалдар беру

• Баспасөз-конференцияларын ұйымдастыру. Баспасөз-конференциясы – жағымды көзқарасты жария ету, ресми мәлімдеу мен компания пікірлерін елге жариялау мақсатымен БАҚ өкілдерін шақыру

• Баспа өнімдері (бланктер, визиткалар, шоттар)

• Кино және фотоқұралдар (деректі фильмдер, клиптер, фотосуреттер)

• Сөз сөйлеу. Ресми жиналыстар, кездесулерде, мәжі­лістерде, конференцияларда шығып сөйлей алу, адамдармен араласа білу, сену, түсіну  ізгі атмосфера тудырады

• Жарнама. Жақсы жарнама фирма бейнесіне ықпал етеді

• Тауарды таныстыру, рәсімін өткізу

• Демеушілік

• Мүдделерді алға жылжыту (лоббирование). Фирма­лардың кәсіпкерлік қызметіне байланысты шешімдерді қабылдауға жағымды әсер туғызу мақсатында мемлекеттік билік және басқару органдарымен қарым-қатынас орнаты­лады

• Фирмалық стиль.

---

Демеушілік – бұл маркетингтік коммуникациялық мақсаттарды жүзеге асыру үшін мәдениет, білім беру, спорт саласында жұмыс істейтін тұлғаларға немесе ұйымдарға, қаржылай көмек көрсету.

Демеушіліктің көздейтін мақсаттары:

• Кәсіпорынның нарықта танылуы және әйгілі болуы

• Кәсіпорын және оныњ тауарының беделін жақсарту

• Демеушінің нарыққа ұсынған тауарына сұраны­стың өсуі.

Фирмалық стиль – ол тек фирма мен оныњ тауарларына ғана тән бейне.

Фирмалық стиль мынадай элементтерден тұрады:

• Тауар белгісі. Мысалы, «Marlboro» сауда маркасының құны 10 млрд. доллардан тұрып, компанияның нарықтық сомасының 1/3 бөлігін құрайды. Логотип – фирманың ерекше жазылған және арнайы дайын­далған толық немесе қысқаша аты

• Фирмалық ұран, сөз мәнері (слоган) – бұл фирма ұраны

• Фирмалық блок – белгі мен логотиптің композиция­лық бірігуі

• Бірыңғай стиль

• Фирмалық түс немесе түстер жиынтығы

• Шрифтердің фирмалық жиынтығы

• Фирмалық константалар (формат, мәтін версткасы)

• Бірыңғай музыка.

Сонымен қатар фирмалық стиль қызметкерлердің ерекше жұмыс киімін де қамтиды. Фирмалық стильдің басты мақсаты – фирма тауарларының тез өтуін және бәсеке қабілеттілігін жоғарылату.

Брендинг – бәсекелес тауарлар арасындаѓы белгілі бір тауар маркасына деген тұтынушының талғамын ұзақ мерзімге қалып­тастыру өнері. Ол АҚШ-та 30-шы жылдары пайда болған ұғым.

Кез келген тауар белгісі бренд деп атала алмайды, ол үшін тауар өзінің жоғары сапасымен тұтынушы сенімін ақтап, нарықта әйгілі болуы керек.

Паблик рилейшнз маманының қызметтеріне мыналар жатады:

• Фирманың және оның жауапты қызметкерлерінің имиджін жасау

• Басшылардың сөйлейтін сөздері мен баяндамаларын әзірлеу және түзету

• Баспасөз хабарламасын жазу, оларды БАҚ беттерінде жариялау

• Газет, журнал және теледидар тілшілерімен байланыста болу

• Экскурсия, таныстыру рәсімдерін, көрмелерді дайындау

• Қайырымдылық шараларын және қонақтарды күтуді ұйымдастыру

• Паблик рилейшнз компаниясының жоспарын жасау

• Қоғамдық пікірді, әлеуметтік зерттеуді ұйымдастыру.

Баспасөз хатшысы немесе баспасөз атташесі БАҚ-пен айналысады.

Баспасөз-хабарламасы (пресс-релиз) – көрмелерде, презентацияларда, қайырымдылық акцияларында баспасөз өкілдеріне және тілшілерге таратуға арналған фирма жөніндегі, оның өнімі туралы, даму болашағы жайындағы қысқаша таныстыру мәліметтері.

Паблик рилейшнзтің болашақта даму бағыттары – ком­пания беделін, ұлттық брендті жасау, БАҚ-пен қарым-қатынас тетігін жетілдіру, клиенттерге қызмет көрсету мен сервистің деңгейін көтеру, фирманың мәдениеті мен стилін қалыптастыру, дағдарысқа қарсы басқару әрекеттерін жасау.

Бедел (репутация) – компания табыстарының өсуіне тікелей әсер ететін компанияның баға жетпес капиталы. Британдық «Интербрэнд» компаниясының есептеуі бойынша кейбір фирмалардың материалдық емес активтерінің үлесі материалды активтерінен жоғары. Мысалы, «Coca-Cola» компа­ниясының материалдық активтері үлесі олардың барлық сомасының 4 %-ын құраса, «IBM» компаниясыныкі –17 %-ын құрайды.

---

Теріс ниетті паблик рилейшнз деп – фирма тауары туралы жағымсыз сипаттама берілуін айтамыз. Осыған орай, паблик рилейшнз мамандарының спиндоктор деп аталатын жаңа түрлері пайда болды. Спиндоктор – теріс ниетті паблик рилейшнз салдарынан туған жағдайды, ПР құралдары мен әдістерінің кешенді жүйелерін қолдана отырып емдейді.

Коммуникация түрлеріне жәрмеңкелер мен көрмелерді де жатқызады. Жәрмеңкенің басты мақсаты – көрсетілген тауарды сату.

Көрмелер – тауарды халық алдында көрсету, оған деген сұранысты зерттеу, жаңа мәмілелер мен әлуетті тұтыну­шыларды айқындау құралы. Көрмелер тауарларды сату келісімдерін жасауға және ұзақ мерзімді серіктестікті орнатуға мүмкіндік береді.

Тауардың көрмеде пайда болуын ықтимал клиенттердің назарын аудару үшін баспасөздегі жарнамамен тікелей пошта жарнамасымен, мерзімді басылымдағы, радиодағы, теледидардағы хабарландырулармен қуаттап қою пайдалы.

Өнім түрлеріне қарай жәрмеңкелер мен көрмелер әмбебап және арнайы болып бөлінеді. Әмбебап көрмелерде тұтыну және өндірістік тауарлар, ал арнайы көрмелерде бір саланың немесе ұқсас салалардың тауарлары көрсетіледі.

1.2 Туристік фирманың ұйымдық құрылымының типологиясы

Кәсіпкерліктің типологиясы ұғымының астарынан оны нақты бір түрге, типке жатқызуға және белгілеріне қарап анықтауға мүмкіндік беретін кәсіпкерлік әрекеттің әртүрлі типтері, түрлері, салалары туралы ілімді түсінеміз.

Кәсіпкерлік теориясында оны топтастыруға мүмкіндік беретін белгілерді орнату, сол белгілердің сапалық және сандық сипатын анықтау секілді сан алуан тәсілдер бар, сол себепті кәспкерлік әрекетті белгілі бір түрге жатқызу салыстырмалы түрде /ысылған/ (яғни әбден пысықталған), шамадан тыс байытылған тәсіл болып табылуы мүмкін. Кәсіпкерліктің түрлерін орнату барысында кәсіпкерлік әрекеттің объектілері, оны іске асырудың заңдылығы, оның нәтижелері, өсу қарқыны, оны енгізу басты мәнге ие.

Кәсіпкерлікті классификациялау (топтау). Кәсіпкерлік әрекетті сан алуан сипаттық белгілеріне қарай классификациялауға болады, алайда кәсіпкерліктің теориясы мен тәжірибесінде келесідегідей белгілері бойынша топтау қалыптасқан:

– меншік формасы бойынша

– заңдылығы бойынша

– аймақты қамтуына және әртүрлі территорияда таралуына қарай

– құрылтайшылардың санына қарай

– персоналдардың саны мен капиталдың көлеміне қарай

– түсімнің өсу қарқыны мен деңгейіне қарай

– жаңашылдықты пайдалануына қарай

– жауапкершілік формасына қарай т.б.

Меншік формасы туралы айтар болсақ, онда нарықтық экономикада кәсіпкерлік меншіктің жеке және мемлекеттік формасында дамуда. Жеке меншіктік ол жеке дара және әріптестік формада көрініс табады. Кәсіпкерлік муниципиалды, сондай-ақ аралас және бірлескен формада, шет ел инвесторлары формасы ретінде де дамиды.

---

Смотрите также файлы

• ОДО (с +).docx

• ОЗ (с +).docx

• 1178_an_zhasau_zh_1199_yesi.docx

• основы права.docx

• Хир ВОУД.docx