Файл: Зерттеу таырыбыны зектілігі. азіргі лемде ылым мен техника арынды дамып келеді, адам нерлым крделі техникалы рылыларды, машиналарды, механизмдерді жасайды.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.11.2023
Просмотров: 62
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі әлемде ғылым мен техника қарқынды дамып келеді, адам неғұрлым күрделі техникалық құрылғыларды, машиналарды, механизмдерді жасайды. Мұндай ілгерілеу адамзат игілігі үшін ғана болуы керек, бірақ өкінішке орай, өмірдің материалдық жағын жетілдіру үшін адамдар шынайы адами құндылықтар туралы, өмірдің өз құндылықтары туралы, жеке тұлғаның дамуы туралы жиі ұмытады.
Сондықтан заманауи адамға материалдық мүдделер үшін сатып алу мүмкін емес адамгершілік пен моральдық нормаларға негізделген щынайы адами қарым-қатынас құру өзекті болып табылады. Бұл қасиеттерді өзіне тәрбиелеу керек.
Тұлғаның адамгершілік даму проблемасы психология ғылымының зерттеу тақырыбы ретінде жиі кездесуде. Рухани бастаудың қайнар көзі К. А. Абульханова, В. И. Андреев, Л. И. Анцыферова, Б. С. Братуся, М. И. Воловикова, А. Л. Журавлев, В. В. знаков, А. Б. Купрейченко, Л. М. Попов, В. А. Пономаренко, В. Д. Шадриков және т.б. еңбектерінде қарастырылады.
Қазіргі жастар үшін жоғары оқу орнында оқыту беделді және көптеген адамдар үшін өмірдегі міндетті кезең болып табылады. Жоғары оқу орындарының түлектері оқуды аяқтағаннан кейін өз мамандығы саласында басқару қызметіне жетуге үміттенеді және ұмтылады. Кез келген деңгейдегі басшының қызметі, дегенмен, кез келген кәсіби қызмет сияқты адамдармен қарым-қатынас жасауды, өзара әрекет етуді көздейді. Оқыту бағдарламасына сәйкес, техникалық кәсіптерді игеру кәсіби қызметтің осы құрамдас бөлігін дамытуды әрдайым қарастырмайды. Осылайша, инженердің мамандығы бойынша мұқият дайындалуы ал іскерлік коммуникация саласында үстірт болуынан маңызды қарама – қайшылық туындайды..
Болашақ басқарушылардың басым бөлігі дайындалатын техникалық жоғары оқу орны студенттерінің тұлғасын және қызметін зерттеу кезінде көптеген дереккөздер оқу іс-әрекетін зерттеуге арналған, ал тұлғалық сонымен қатар адамгершілік ерекшеліктерінің сипаттамасы анағұрлым аз дәрежеде болады. Сондай-ақ, жоғары оқу орындарының түлектеріне кәсіби білімдер, білік, дағдыларынан өзара қарым-қатынас жасай білу, өз міндеттеріне жауапкершілікпен қарау, мәдениеттің жалпы деңгейі, тәрбиелілік, кәсіби өзін-өзі дамыту сияқты жеке сипаттамаларды да қамтиды.
Бұл сипаттамаларды тұлғаның адамгершілік саласының құрамдас бөлігіне жатқызуға болады. Осылайша, зерттеу проблемасы жоғары оқу орнының оқу-кәсіби іс-әрекетінің субьектісі - студент тұлғасының адамгершілік аймағының
даму динамикасын зерделеп, оның бағыттары (прогресс және регресс), ол бойынша даму шынайы жүзеге асады сондай-ақ субъектінің адамгершілік бастауын көрсететін психологиялық құрамдастардың бастауының айнасын құрайды.
Зерттеу объектісі жоғары оқу орнының 3-4 курс студенттері (Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті) болды.
Зерттеу пәні ретінде оқу-кәсіби қызметінің субъектісі ретінде студенттер тұлғасының адамгершілік саласы қарастырылды.
Зерттеу мақсаты тұлға психологиясында нақты адамгершілік параметрлері мен субьектінің тұлғалық мінездемесінің көптеген байланыстарын анықтау адамгершілік бастаманың негізгі бағыттарын табу болып табылады.
Гипотеза: оқу-кәсіби іс-әрекет субъектісі ретінде студент тұлғасының адамгершілік аймағы қиын ұйымдастырылған құрылымдық сипатқа және дамудың белгілі бір динамикасына ие.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу келесі міндеттерді шешуді талап етеді:
1. психологиялық зерттеулердің негізгі бағыттарын және субъект ретінде адам құрылымындағы адамгершілік құрамдастың ықтимал орнын анықтау;
2. жоғары оқу орнында оқытудың үш жылдық циклі бойында субъектінің адамгершілік саласының даму динамикасын зерттеу;
3. субъектінің адамгершілік дамуының интегралдық көрсеткішінің жалпы тұлғалы сипаттамалармен негізгі байланысын орнату.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі. Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі ретінде: психиканы когнитивті, реттеушілік және коммуникативтік компоненттердің бірлігінде қарастыратын жүйелік тәсілдің теориялық ережелері (Б. Ф. Ломов); адам өз өмірінің белсенді жасаушы ретінде қарастырылады; еңбек субъектісі ретінде адамды қарау бойынша жұмыстардың жекелеген ережелері (Б. Г. Ананьев, Е. А. Климов, В. А. Бодров); Л. М. Поповтың даму және өзін-өзі дамыту субъектісі ретінде адам концепциясы; в. В. Знаковтың жеке тұлғаның руханилығы туралы жұмысының ережелері; К. А. Абульханова, Б. С. Братуся, В. Н. Абульханова жұмыстарының ережелері; в. В. Знаковтың жеке тұлғаның рухани дамуы туралы жұмысының ережелері; К. А. Абульханова, мясищева с. л. Рубинштейннің жеке тұлғаның өзіне және айналасындағыларға қарым-қатынасы негізінде адамгершілік туралы жұмысы; К. Мұздыбаевтың, С. Л. Рубинштейннің, К. А. абульханова тұлғаның адамгершілік дамуындағы жауапкершіліктің рөлі туралы жұмысы; маманның кәсіби дамуындағы тұлғаның адамгершілік саласының рөлін қарастыру тәсілдері (Е. А. Климов, В. А. Сластенин, В. а. Пономаренко, н. с. пряжников, В. д. Шадриков).
Алынған мәліметтерді зерттеу және өңдеу әдістері логикотеоретикалық талдау, зерттеудің лонгитюд әдісі, диагностикалық әдістер (тестілеу және сауалнама жүргізу), сондай-ақ деректерді статистикалық өңдеу (Стьюденттің t-өлшемі бойынша орташа көрсеткіштерді статистикалық салыстыру, корреляциялық талдау) болды.
Зерттеу жүргізу үшін эмпирикалық құралдардың құрамына "Жақсылық–зұлымдық" әдістемесі (Л. М. Попов, А. П. Кашин), Р. Кеттеллдің көпфакторлы жеке тұлғалық әдістемесі, УСК субъективті бақылау деңгейін анықтау әдістемесі (Е. Ф. Бажин, Е. А. Голынкина, А. М. Эткинд), диссертанттың әзірлеген сауалнамалар кірді.
Зерттеу нәтижелерінің сенімділігі мен шынайылығы проблеманы жан-жақты теориялық талдаумен, зерттеуге қатысқан сыналушыларды іріктеудің репрезентативтілігімен, психодиагностикалық құралдардың валидтігімен және сенімділігімен, деректерді статистикалық өңдеу әдістерін пайдаланумен, сондай-ақ алынған нәтижелерді талдаудың сапалы әдістерімен қамтамасыз етілді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
1. Студенттерді оқу-кәсіби қызметінің субъектілері ретінде анықтау барысында студенттерді оқыту және кәсібилендіру білімді меңгеру және қайта құру шарты ғана емес, сонымен қатар, олардың тұлғалық дамуының шарты болып табылады, ол студенттердің белсенділігін, білімді меңгеру, репродукциялау, өнімді қайта өңдеу, сондай-ақ адамгершілік құндылықтарға негізделген жеке өзін-өзі дамыту (атап айтқанда, кәсіби маңызды қасиеттерді дамыту).
2. В ходе экспериментального исследования выявлено, что динамика развития нравственной сферы личности студентов технического вуза как субъектов учебно-профессиональной деятельности, рассматриваемая в сопряжении с функционированием механизма их интеллектуально-деятельностного развития на протяжении трехлетнего цикла обучения, отсутствует. В то же время, выявлена противоречивая многоаспектность явления нравственности в представлениях и жизнедеятельности субъекта. Она состоит в наличии значительных противоречий между положительным нравственным обликом студентов и тем реальным поведением, которое демонстрируется ими в стенах учебного заведения: с одной стороны, подавляющее большинство студентов и преподавателей считают, что поведение части студентов соответствует нравственным нормам
, включающим такие составляющие, как элементарное чувство приличия, чувство ответственности, доброжелательное отношение к людям, а с другой стороны, в поведении студентов отмечается недостаток вежливости, доброжелательности к другому, скромности и высокая нетерпимость к поступкам других.
3. Адамгершілік дамуының интегралдық көрсеткіші ретінде жоғары адамгершілік деңгейі Оқу-кәсіби қызметінің субъектілері ретінде студенттердің келесі жеке сипаттамаларымен өзара байланысты: эмоциялық тұрақтылық, мінез-құлықтың әлеуметтік нормативі, өзін-өзі бақылау, өмірдің түрлі салаларындағы интернальділік.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы жүргізілген зерттеу субъекті психологиясына үлес қосады, атап айтқанда, оқу-кәсіби қызметінің субъекті ұғымы оның адамгершілік құрамдас бөлігі, сыртқы жоспардан (мораль нормаларынан) ішкі жоспарға ауысу ретінде оның даму механизмі, ол студенттердің өздерінің адамгершілік түсініктерін қалыптастырумен байланысты.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы басқа адамдармен кәсіби және тұлғааралық қарым-қатынасты қалыптастыру негізі ретінде жоғары оқу орнында оқу процесінде студенттер тұлғасының адамгершілік саласын зерттеу қажеттілігі көрсетілген •
Оқу процесінде студенттердің нәтижелі кәсіби және тұлғалық дамуы үшін, кәсіби шешім қабылдаумен қатар, оларды адамгершілік бағалауды талап ететін жағдайларды оқу-білім беру процесіне енгізу қажеттілігі көрсетілген.
ЖОО студенттерінің адамгершілік дамуының зерттелген ерекшеліктері топтық пікірталас, тренингтер, сондай-ақ жеке кеңес беру түрінде Студенттердің адамгершілік саласын дамытуға бағытталған оқудан тыс қызметін ұйымдастыру кезінде оқу-тәрбие процесінде қолданылуы мүмкін.
Қорғауға шығарылатын ережелер:
1. Адамның психологиялық ұйымын даму субъектісі ретінде түсінудегі жүйелі-құрылымдық тәсіл негізінде адамгершілік құрамдас оқу-кәсіптік қызмет субъектісінің негізгі сипаттамаларының бірі болып табылатыны дәлелденді. Бұл құрауыштың құрылымдық сипаты бар және эмоциялық тұрақтылық феномені, өзін-өзі бақылау, интернальділік, мінез-құлықтың әлеуметтік нормативі мәнділігінің әртүрлі дәрежесімен қамтиды. Бұл сипаттамалар Студенттердің адамгершілік дамуының интегралдық параметрі ретінде жоғары адамгершілік деңгейін қалыптастырудың алғышарты болып табылады.
2. Соңғы үш оқыту курсы бойынша олардың кәсіби білімдерінің, іскерліктері мен дағдыларының дамуы аясында оқу-кәсіби қызметінің субъектілері ретінде студенттердің жеке тұлғалық адамгершілік саласы прогреске де, регресске де ұшырамайды. Сонымен қатар, осы курс студенттерінің үштен екісі студент жастар мінез-құлықтың адамгершілік үлгілерінің жаңа жиынтығын іздеу жағдайында, мысалы, өз сөзінде нормаланбаған лексиканы, сарказманы және иронияны басқаға қатысты қолдануға шыдамды қарым-қатынаста, яғни мінез-құлқында адамгершілік-теріс полюске қарай қозғалады деп есептейді.
3. Студенттердің өзіндік адамгершілік саласы және Студент жастардың адамгершілік саласын бағалаудағы қандай бағдарларға тән екендігіне қарама-қайшы қарым-қатынасы эксперименталдық түрде анықталды ("Мен кіммін" және "менің ойымша"). Бір жағынан, студенттер көп жағдайда сыпайылық, жауапкершілік, ар-ождан, өзін-өзі тәрбиелеуге бейімділік, басқалардың іс-әрекетіне төзімділік сияқты жағымды адамгершілік қасиеттердің болуын атап өтеді. Олар өздерінің теріс мінез-құлық сипаттамаларының бар екендігін мойындамайды. Екінші жағынан, студент жастардың мінез-құлқын сипаттаған кезде, жалпы осы студенттер мінез-құлықтың теріс қасиеттерінің қатарында басқалардың іс-әрекетіне төзбеушілік, сыпайылық, қарапайымдылықтың, адамдарға мейірімділіктің, дөрекілік пен жамандық көріністерінің жетіспеушілігі сияқты мінез-құлық сипаттарын атап өтеді.
Зерттеу нәтижелерін апробациялау.
Диссертациялық зерттеудің негізгі ережелері мен нәтижелері баяндамалар мен хабарламалар түрінде ұсынылды: "техникалық университетте XXI ғасыр мамандарының кәсіби мәдениетін қалыптастыру" Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясында (Санкт-Петербург, 2004); "студенттің әлеуметтік-бағытталған тұлғасын қалыптастыру және тәрбиелеу: Отандық және шетелдік тәжірибе" Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясында (қазан, 2005); "ғылым мен білімнің қазіргі мәселелері" Халықаралық қатысумен мерейтойлық Жалпы ресейлік Халықаралық конференцияда (қазан, 2005); "ғылым мен білімнің қазіргі заманғы мәселелері"»
(Мәскеу, 2005); ҚМУ жыл сайынғы ғылыми-практикалық қорытынды конференцияларында (қазан, 2003-2007 жж); КГАСУ жыл сайынғы ғылыми-практикалық конференцияларында (қазан, 2007, 2008 жж); РПО ресейлік психологиялық қоғам психологтарының 4-ші съезінде (Ростов-на-Дону, 2007); "кәсіби білім, бизнес және өндіріс байланысы бәсекеге қабілетті маман дайындау факторы ретінде" халықаралық ғылыми-практикалық конференциясында (Қазан, 2008). Сонымен қатар, "Білім және өзін-өзі дамыту" (қазан, 2007) және "Вестник КГУ им. Н. А. Некрасова, психологиялық ғылымдар сериясы: "білім беру Акмеологиясы" (Кострома, 2007).