Файл: 02. 09. 2010 1 басылым 03. 09. 2013 2 басылым.doc

Белгіленген үтірлі типті хабарлау синтаксисі келесідей:

DECIMAL (n.m)

Мұндағы n-дәлділік; m-масштаб

Дәлділік -ол сандық мәннің жалпы ұзындығы, масштаб-ол ондық нүктеден оң жақта орналасқан белгілер саны.

Жүзгімелі нүктелі заттық типтер.

Жүзгімелі нүктелі типтер әдетте ғылыми және инженерлік есептеулерде пайдаланылады. Бұл типтерді пайдалануда қандай да бір санды жүзгімелі нүктелі екілік формаға өзгерту кезінде мәліметтер қорына енгізуде үнемі қандай да бір қателік жіберіледі. Бұл қателік өте аз болса да, кейбір жағдайларда кешірілмейді және үлкен қателік әкелуі мүмкін, мысалы, үлкен санды мәндерді сомалауда. Сондықтан, жүзгімелі нүктелі типтер ақшалай шамалы мәндерді сақтауға қолданылмайды.

Көп жағдайда екі жүзгімелі нүктелі заттық типтер пайдаланылады:

• 
  FLOAT-бірлік дәлділікті сандар;
  
• 
  DOUBLE-екілік дәлділікті сандар.
  

Екілік жолдар.

Екілік жолдар салыстырмалы сирек қолданылады. Әдетте мұндай типті өрістер жалаулар немесе екілік маскалар ретінде қолданылады.

Символдық жолдар сияқты, екілік жолдар белгіленген және айнымалы ұзындықты болады. Белгіленген ұзындықты екілік жолдар келесі жолмен хабарланады:

BIT (n)-

Мұндағы n-байтпен берілген жол ұзындығы.

Айнымалы ұзындықты жолды хабарлау түрі мынадай:

BIT VARYING (n)

Мұндағы n- байтпен берілген жолдың максималды ұзындығы.

Дата мен уақытты берілген типтер.

Аты айтып тұрғандай бұл типтер дата мен уақытқа қатысты ақпараттарды сақтау үшін пайдаланылады.

SQL-стандартында дата мен уақыт туралы ақпаратты сақтауға арналған келесі мәліметтер типтері анықталған:

• 
  DATE-датаны сақтау үшін пайдаланылады;
  
• 
  TIME-уақытты сақтау үшін пайдаланылады;
  
• 
  TIME STAMP-дата мен уақытты сақтайды;
  
• 
  INTERVAL-екі дата мен уақыт моментіндегі уақыт аралығын сақтайды.
  

Дәріс №9.

Дәріс тақырыбы: Мәліметтер қорының объектілерін басқару.

Мәліметтер қорының объектісі дегеніміз мәліметтер қорында анықталған және ақпаратты сақтауда немесе ақпаратқа хабарласуда пайдаланылатын кез-келген объект. Мәліметтер қорының объектісінің мысалдары ретінде кестелер, ұсыныстар мен индекстер қызмет етеді.

Мәліметтер қорының объектілерін басқару үшін SQLтілінің DDL командаларының жиындары пайдаланылады.

Кестелерді құру, түрлендіру және жою.

---

Кесте, ақпаратты реляционды мәліметтер қорында сақтаудың негізгі объектісі болып келеді. Кестені құруда міндетті түрде кестедегі өріс аты, және өрістерге сәйкес мәліметтер типі көрсетіледі. Сондай-ақ, кестені құру кезінде өрістер үшін үндемей қабылданатын шекаралық шарттар мен мәндер ескертілуі мүмкін.

Шектік шарттар- мәліметтер қорының кестесінің өрісінде шама мәнін шектейтін ереже.

Үндемей қабылданатын мәндер- жаңа жазу қосқанда, егер пайдаланушы осы өрістің мәнін көрсетпесе, мәліметтер қорының кестесінің өрісіне автоматты түрде енгізілетін шама.

CREATE TABLE операторы.

Кестені құру үшін CREATE TABLE операторы пайдаланылады. Бұл оператордың синтаксисі келесі түрде болады:

CREATE TABLE имя_таблицы (

Имя_поля_1 тип_данных.

Имя_поля_2 тип_данных.

имя_поля_N тип_данных)

Мысал, ФИЗИЧЕСКИЕ ЛИЦА кестесін құру операторы мына түрде болады:

CREATE TABLE STUDENTS

SNUM INTEGER.

SIMA CHAR (25).

SFAM CHAR (25).

SOTCH CHAR (25).

SROZH DATE.

SADR CHAR (25).

STEL VARCHAR (25).

ALTER TRABLE операторы.

Құрылған кестені ALTER TABLE операторын пайдаланып түрлендірге болады. Осы оператор көмегімен кестеге жаңа өрістерді қосуға және жоюға, өрістер мәліметтерінің типін өзгертуге, шектеулерді қосып немесе жоюға болады.

Жалпы түрде ALTER TABLE операторының синтаксисі былай болады:

ALTER TABLE имя_таблицы [MODIFY][имя_поля тип_данных]

[ADD][имя_поля тип_данных]

[DROP][имя_поля тип_данных]

ALTER TABLE операторымен орындалатын әрекет кесте атынан кейін көрсетіоіп негізгі сөзбен анықталады:

• 
  MODIFY- өріс анықтамасын береді;
  
• 
  ADD- кесмтеге жаңа өріс қосады;
  
• 
  DROP-кестеден өрісті жояды.
  

Өрістің мәліметтерінің типін өзгерту үшін ALTER TABLE операторының келесі синтаксисі пайдаланылады:

ALTER TABLE имя_таблицы ADD (имя_поля тип_данных)

Мысалы,STUDENTS кестесінестуденттің электронды почтасынан тұратын өрісті қосу үшін келесі операторды пайдаланған жөн:

ALTER TABLE STUDENTS ADD (E-mail CHARACTER (25))

Егер бар өрістің мәліметтерінің типін өзгерту қажет болса, ALTER TABLE операторымен бірге MODIFY негізгі сөзін пайдаланған жөн:

ALTER TABLE имя_таблицы MODIFY(имя_поля тип_данных)

Мысалы, STUDENTS кестесіне E-mail өрісін енгізгеннен кейін CHARACTER типінің пайдаланылуының тиімсіздігі анықталады-студенттердің көбінде электронды почта жоқ, сондықтан дискілік кеңістіктің бөлігі пайдаланылмай, бос қалады. Бұл өріс үшін VARCHAR мәліметтер типін қолданған дұрыс. Мәліметтер типін өзгерту үшін ALTER TABLE операторын пайдаланамыз:

---

ALTER TABLE STUDENTS MODIFY(E-mail VARCHAR(25))

Бар өрісті өшіру үшін ALTER TABLE операторын DROP негізгі сөзбен бірге шақыруды орындаумен жүзеге асырылады:

ALTER TABLE имя_таблицы DROP (имя_поля)

DROP TABLE операторы.

Кестелерді жою үшін DROP TABLE операторы пайдаланылады. Бұл оператордың синтаксисі мына түрде болады:

DROP TABLE имя_таблицы [RESTRICT |CASCADE]

Егер DROP TABLE операторын шақыру кезінде RESTRICT негізгі сөзі пайдаланылып, және жойылатын кестеге қандай да бір ұсыныс немесе шектеу сілтелінсе, онда кестені жою операторы орындалуы кезінде қате туралы хабарлама шығарылады (генерацияланады). Егер де CASCADE негізгі сөзін пайдаланса, онда кестені жою орындалады және кестемен бірге оған сілтелінетін ұсыныстар мен шектеулер де жойылады.

Дәріс №10.

Дәріс тақырыбы: Индекстарды құру және жою.

Қазіргі кезде ANSI стандарты индекстарды қолдамайды. Сонда да индекстар барлық мәліметтер қорында кең қолданылады, сондықтан олармен жұмысты назардан тыс қалдыруға болмайды. Индексті құру операторының синтаксисі пайдаланылатын SQL таратуына қарай өзгешеленуі мүмкін. Индексті құру командасының келесі синтаксистік формасы жиі кездеседі:

CREATE INDEX имя_индекса

ОN имя_таблицы (имя_поля_1.[имя_поля_2...])

Қарапайым индекс құру.

Қарапайым индекс индекстардың өте қарапайым және сонымен қатар кең таралған түрі болып табылады. Қарапайым индекс кестенің бір ғана өрісінен (бағанынан) түрады. Сондықтан оны көбінде бірбағандық индекс деп атайды.

Қарапайым индекс құру командасының типтік синтаксисі келесідей:

CREATE INDEX имя_индекса

ОN имя_таблицы (имя_столбца)

Мысалы, СТУДЕНТЫ кестесі үшін келесі оператор көмегімен, студенттер фамилиясынан тұратын өріс бойынша индекс құруға болар еді:

CREATE INDEX NAME_IDX

ОN Физические_лица (Фамилия)

Керемет инлекстер (уникальные).

Керемет индекстер кестеге қайталанатын мәндердің енгізілуін болдырмайды. Сонымен, керемет индекстер өнімділігін жоғарылату мақсатында ғана емес, мәліметтердің тұтастығын қолдау үшін де пайдаланылады.

Керемет индекстерді құру операторының типтік синтаксисі келесі түрде болады:

CREATE UNIQUE INDEX имя_индекса

ON имя_таблицы (имя_поля)

Мысалы, ДОЛЖНОСТЬ кестесі үшін келесі команданың көмегімен "Должность" өрісі бойынша керемет индекс құруға болады:

CREATE UNIQUE INDEX POST_IDX

ON Lдолжности (Должность)

Құрамдас

---

индекстер. Құрамдас деп екі немесе одан да көп өрістер бойынша құрылған индекстерді айтады. Құрылған индексті қарағанда, құрылған индексте өрістердің тізбектелу реті мәліметті іздеу жылдамдығына әсер ететінін ескеру қажет. Жалпы жағдайда индексте өрістерді шектеу мәндерінің азаю ретімен орналастырған жөн.

Құрылған индексті беру синтаксисі жалпы түрде келесідей:

CREATE INDEX имя_индекса

ОN имя_таблицы (имя_поля_1.имя_поля_2...)

Біздің мысалымызда СТУДЕНТЫ кестесінің "Фамилия" және "Имя" өрістері үшін құрылған индекстарды құрудың мағынасы бар. Мұндай индекс құру операторының түрі келесідей:

CREATE INDEX FULLNAME_IDX

ON Физические_лица (фамилия,имя)

Индекстарды жою.

Индекстарды жою ешқандай қиындық туғызбайды.Жою үшін индекс атын білу қажет. Индексты жою операторының синтаксисі келесі түрде болады:

DROP INDEX имя_индекса

Индексті жою индекстелген өрістерге еш әсер етпейді. Жоюдан кейін индекс қайтадан құрылуы мүмкін.

Дәріс №11.

Дәріс тақырыбы: Ұсыныстармен жұмыс.

Ұсыныс (VIEW) мәліметтер қорының объектісі. Онымен жұмыс қарапайым кестемен жұмыстан өзгешеленбейді. Ұсыныстардың кестелерден айырмашылығы келесіде. Мәліметтер қорының қарапайым кестелері мәліметтерден тұрады. Ұсыныстар мәліметтерден тұрмайды, ал олардың мазмұны басқа кестелерден таңдалынады (немесе басқа ұсыныстардан). Ұсыныстар тұжырымдалатын кестелер (немесе ұсыныстар) базалық кестелер (немесе базалық ұсыныстар) деп атау қабылданған.

Шындығында ұсыныстар әрбір хабарласқан сайын орындалатын сұраныс болып табылады. Әрбір уақыт мезетінде осы сұраныстың орындалу нәтижесі ұсыныс мазмұны болып табылады. Ұсыныстың базалық кестесіндегі мәліметтерді өзгертсе ұсыныс мазмұны да өзгереді.

Ұсыныс мазмұнын өзгертсе, осы ұсынысты құруда негізге алынған кесте мазмұны да өзгереді. Төменде ұсыныстың тұжырымдалу процесінің схемасы берілген:



1.2 сурет. Ұсыныстың тұжырымдалу схемасы.

Ұсынысты пайдалану кесетені пайдаланудан өзгешеленеді. Ұсыныс- тардан мәліметтерді таңдау қарапайым кестедегі сияқты орындалады. Сондай-ақ ұсыныстың мәліметтермен басқару операцияларына рұқсат етіледі, бірақ ол мұнда кейбір шектеулер болады.

Ұсыныстар кестелерден айырмашылығы дискілік кеңістіктен орын алмайды (немесе дәлірек айтсақ, ұсыныс алатын дискілік кеңістік өте кішкентай-тек сұранысты сақтауға қажеттілері).

---

Ұсыныстың қолданылу облыстары.

Ұсыныстар көбінде екі жағдайда қолданылады:

• 
  Мәліметтерді қорғау мақсатында,
  
• 
  Қорытынды мәліметтерді тұжырымдау үшін.
  

9. 
   Бірінші жағдайда ұсыныстар бүкіл кестеден емес, тек кейбір өрістеріндегі ақпараттарды беру үшін қолданылады.
   

Келесі мысалды қарастырайық. Мысалы, "СОТРУДНИКИ " кестесінің "Рейтинг" өрісінде сақталатын қызметкерлердің рейтингтері туралы ақпарат құпиялы болып есептелсін, және оларға кіру хұқы тек ұжым жетекшілерінде ғана болсын. Бірақ осы кестеде сақталатын ақпарат бөләгә кадрлар бөлімінің жұмысшыларына қажет-қызметкерлердің аты туралы және жұмысқа қабылдау күні туралы мәліметтер. Бұл жағдайда бір кестеге кіру рұқсатын шексіздеу үшін кадрлар бөлімінің қызметкерлерінде кіруге рұқсат болуға тиістіақпараттарды ғана таңдап ұсынысты пайдаланған ыңғайлы. Сонда олар өз қызметтік міндетін толық көлемде орындай алады және құпиялы ақпаратқа кіру рұқсаты болмайды.

Ұсыныстар өрістерге ғана емес, сондай-ақ кесте жазуларына кіру рұқсатына шек қою үшін пайдаланылады. Ол үшін ұсынысты құруда негізге алынатын мәліметтерді таңдау сұранысында сәйкес шектеулік шарттарды көрсетсе болғаны. Мысалы, жоғарыда көрсетілген кадрлар бөлімінің жұмысшыларының мысалында ұсыныс құруда ұсыныстан қандай да міндетті алып тұратын жұмысшыларды шығарып тастау шартын беруге болады.

Сондай-ақ ұсыныстар есептерді тұжырымдауда қорытынды нәтижелерді тұжырымдау үшін де пайдаланылады. Өзгермелі ақпаратты кесет негізінде тұжырымдалатын есептерді жиі баспаға шығару қажет болған жағдайда, ұсыныстарды пайдаланған ыңғайлы.

Ұсыны, сұраныс негізінде құрылуы мүмкін болғандықтан ақпаратты базалық кестелер қатарынан алатын және қажеттілікпен топтайтын ұсыныс құруға болады, ал есепті шығарар кезде осы ұсынысқа қарапайым кесте сияқты хабарласуға болады. Бұл жағдайда есепті шығарған сайын күрделі SQL-сұраныс құрудың қажеті жоқ. Сондай-ақ, бұл жағдайда логиканың бөлігі мәліметтер қорының сервер жағына шығарылып тасталады, өйткені есептің тұжырымдалуы клиенттік қосымшадан тәуелді болмайды.

Ұсыныстарды құру.

Ұсыныстарды құру үшін CREATE VIEW операторы пайдаланылады. Ұсыныс бір немесе бірнеше ұсыныстар негізінде құрылуы мүмкін. Ұсынысты құрудың операторының типтік синткасисінің түрі келесідей:

CREATE VIEW имя_представления AS

{оператор выборки данных}

Ұсыныс құрылған соң онымен ұсыныс аты ретінде берілген аты бар қарапайым кесте сияқты жұмыс істеуге болады. Қандай да бір өзгешелігі топтау сөйлемі бар ұсыныстар. Мұндай ұсыныстар үшін мәліметтер таңдауда ешқандай шектеу жоқ, бірақ оларға мәліметтерді басқару операторын қолданбайды.

---