Денсаулық
ағзада аурудың немесе физиқалық кемістіктің болмауы ғана емес, ол табиғи, рухани (психикалық) және әлеуметтік аман есенділік болып саналады;
аурулардың болмауы;
ағза жүйелерінің қалыпты жұмыс істеуі;
адам ағзасында қандай да бір ауырсыну өзгерістері болмаған кезі және ағза мен жүйелер функцияларының сыртқы ортамен теңескен жай-күйі;
физикалық ақаулардың болмауы
Профилактика
аурулардың пайда болуының, олардың ерте сатыда өршуінің алдын алуға және орын алған асқынуларды, ағзалар мен тіндердің бүлінулерін бақылауға бағытталған медициналық және медициналық емес іс-шаралар кешені;
жарақаттарды және олардың даму қаупі факторларын жоюға бағытталған іс-шаралар кешені;
жарақаттардың алдын алуға бағытталған іс-шаралар кешені;
аурулар мен жарақаттарды және олардың даму қаупі факторларын болдырмауға бағытталған ескерту шаралар кешені;
аурудың өршуіне жол бермеуге бағытталған іс-шаралар кешені.
Аурулардың денсаулық жағдайына, ауру қаупі факторларының болуына және іс-шаралар бағытына байланысты алдын алу бағдарламалары мен түрлері
Біріншілік, екіншілік және үшіншілік;
спецификалық емес
қоғамдық және жеке;
популяциялық және топтық;
спецификалық
Біріншілік алдын алуы-профилактикасы
аурудың пайда болуының және де дамыуының алдын алу жөніңдегі факторлар жүйесі (вакцинация, рационалдық еңбек және демалыс режимі, рационалдық сапалы тамақтану, физиқалық белсенділік, қоршаған ортаның жақсаруы
аурулардың ерте сатыда өршуінің және олардың салдарларының алдын алу;
пайда болған асқынуларды, ағзалар мен тіндер зақымдануын бақылау;
аурудың қайталанған жағдайларының алдын алу;
эпидемиологиялық жағдайдың асқынуының алдын алу.
Екіншілік алдын алуы -профилактикасы
қауіп- қатер факторларды шақыратын жағдайларға байланысты іс- шаралар комплексін жүргізу (диспансерлеу, динамиқалық бақылау, бағытталған ем);
аурулардың пайда болуының алдын алу мақсатында тыныс-тіршілігіне қолайлы жағдайлар жасау;
пайда болған асқынуларды, ағзалар мен тіндердің зақымдануын бақылау;
аурудың қайталанған жағдайларының алдын алу;
эпидемиологиялық жағдайдың асқынуының алдын алу.
Үшіншілік алдын алуы- профилактикасы
пайда болған асқынуды, ағза мен тіндер зақымдануын бақылау және әлеуметтік, еңбектік, психологиялық, медициналық реабилитациялық мақсатқа арналған іс-шаралары;
аурулардың пайда болуының алдын алу мақсатында тыныс-тіршілігіне қолайлы жағдайлар жасау.
аурулардың ерте сатыда өршуі мен салдарының алдын алу;
аурудың қайталану жағдайының алдын алу;
эпидемиологиялық жағдайдың асқынуының алдын алу.
Жеке түрде алдын алуы- профилактикасы
нақты адамның ұтымды режимі мен гигиеналық мінез-құлқы;
қоғамдық денсаулықты сақтау жөніндегі іс-шаралар жүйесі;
халық тобының денсаулығын сақтау жөніндегі іс-шаралар жүйесі;
денсаулық әлеуметтануы;
халықтың бір ғана популяциясының денсаулығын қорғау жөніндегі іс-шаралар жүйесі.
Әлеуметтік-гигиеналық зерттеулердің негізгі әдісі
статистикалық
тарихи
эксперименттік
экономикалық
талдамалық
Тәжірибелік денсаулық сақтау үшін қоғамдық денсаулықтың жетекші критериі
халықтың аурушаңдығы
демографиялық көрсеткіштер
физикалық даму
мүгедектік
өлім
Халықтың денсаулығын қалыптастыратын жетекші факторлар
әлеуметтік-экономикалық
биологиялық
табиғи
медициналық көмектің ұйымдастырылуы
генетикалық
Халық денсаулығын қалыптастыруға барынша әсер етуі
халықтың өмір салты, жағдайы
генетикалық тәуекел
қоршаған орта
медициналық көмектің деңгейі мен сапасы;
зиянды әдеттердің болуы.
Адам денсаулығына әсер етпейтін әдісі
адамның білім деңгейі
Қоршаған орта
халықтың өмір салты
медициналық көмектің деңгейі мен сапасы
зиянды әдеттердің болуы.
Халық денсаулығының интеграцияланған индикаторлық көрсеткіші
алдағы өмірдің орташа ұзақтығы
туу
өлім
табиғи өсім (кему);
мүгедектік
Міндетті мемлекеттік тіркеуге жататын көрсеткіштер
демографиялық (туу, өлім саны)
Ауру
физикалық даму
мүгедектік
ауру
Анықтауға ықпал ететін медициналық тексерулердің алды алу түрлері
ерте сатыларда
өткір
созылмалы
жұқпалы
жұқпалы емес
Әлеуметтік маңызы бар аурулар
қоғамға зиян келтіретін және адамның әлеуметтік қорғалуын талап ететін әлеуметтік-экономикалық жағдайларға байланысты аурулар.
адамның өмір сүру салтына байланысты аурулар
балалар мен жасөспірімдер арасында ғана тіркелетін аурулар
адамның тек әлеуметтік жағдайына байланысты аурулар
адамның зиянды әдеттерінің салдары болып табылатын аурулар
Уақытша еңбекке жарамсыздықпен сырқаттанушылықты зерделеу кезіндегі негізгі есепке алу құжаты
еңбекке жарамсыздық парағы
медициналық - әлеуметтік сараптама комиссиясындағы куәландыру актісі
диспансерлік бақылау картасы
науқастың амбулаториялық медициналық картасы
науқастың ауру тарихы
Жұқпалы аурушаңдықты есепке алу және зерттеу көзі
Жұқпалы аурулар туралы шұғыл хабарлама
амбулаториялық науқастың медициналық картасы
стационарлық науқастың медициналық картасы
анықталған диагноздардың статистикалық талоны
науқастың ауру тарихы
Халық өлімінің негізгі себебі
жүрек-қантамыр аурулары
асқазан-ішек аурулары
онкологиялық аурулар
жарақаттар, жазатайым оқиғалар, улану
жұқпалы аурулар
Ауру құрылымында жүгіну тұрғысынан 1 орында тұрған ауру
тыныс алу органдары
ас қорыту жүйесі
қан айналымы жүйесі
тірек-қимыл аппараты
жұқпалы аурулар
Ауру
патогенді факторлардың әсеріне жауап ретінде пайда болатын қалыпты тіршілік әрекетінің бұзылуы, жұмыс қабілеттілігінің, ағзаның өмір сүру ұзақтығының және оның қорғаныс-компенсаторлық-бейімделген реакциялар мен тетіктерді бір мезгілде белсендіру кезінде сыртқы және ішкі ортаның тұрақты өзгеретін жағдайларына бейімделу қабілетінің бұзылуы;
тұтас ағзаның азабы;
ағзаның ішкі қасиеттерінің өзгеруі;
сыртқы орта жағдайының өзгеруіне ағзаның күрделі реакциясы;
ағзаның бейімделу ерекшеліктері.
Алдын алу бағдарламаларын жоспарлау және іске асыру алгоритмдері
жағдайлық талдау, мақсатты топтарды анықтау, мақсаттар, міндеттер мен әдістерді анықтау, тиімділікті бағалау - мониторинг, қаржыландыру көздерін іздеу, құқықтық реттеу;
тәуекел факторларын, мәселелерді зерттеу;
аурудың қайталануы мен асқынуының алдын алу;
халықты гигиеналық тәрбиелеу
халыққа жаппай егу жүргізу
Денсаулықты нығайту
өз денсаулығың жақсартуға бақылауды күшейтуге мүмкіндік беретін процесс
адамның өзін-өзі сақтау
адамның стереотиптері;
адамның өмір сүру ұзақтығы
мүгедектік
Денсаулықты нығайтуда зерттеу объектісі
адам
барлық тірі заттар
салауатты өмір салты
зиянды әдеттер
науқас
Денсаулықты нығайтудың мақсаты
адам денсаулығын сақтау және нығайту
адамдардың денсаулығын қорғау
ауруларды емдеу
аурулардың дамуын бақылау
мүгедектікке жол бермеу
Климаттық тәуекел факторлары
суық ауаның әсері
топырақтың, су айдындарының ластануы
тамақ өнімдерінің ластануы
атмосфералық ауаның ластануы.
ластанған су көздері
Экологиялық қауіп факторлары
атмосфералық ауаның ластануы.
ыстық климат
топырақтағы, судағы микроэлементтердің артық немесе жетіспеуі
суық ауаның әсері
ластанған су көздері
Газ тәріздес химиялық қауіп факторлар
өкпенің қатерлі ісік ауруларына
қан айналымы жүйесінің ауруларына
жүйке жүйесінің ауруларына
эндокриндік жүйе ауруларына
жұқпалы ауруларға
Артериялық қысымның жоғарылауы аурудың қауіпті факторлар
миокард инфарктісі
онкологиялық аурулар
аллергиялық ауру
варикозды ауру
жұқпалы ауру
Сау адамдар үшін қолданылатын алдын-алу профилактиқалық бағдарламасының түрі
біріншілік
қайталама
үшінші
тиімді
оңалту
Жойылуы мүмкін қауіпті фактор
темекі шегу
тұқым қуалаушылық
ыстық климаттық жағдайлар
топырақтағы йодтың жетіспеушілігі
суық климаттық жағдайлар
Жойылмайтын қауіпті фактор
тұқым қуалаушылық
гиподинамия
нашақорлық
темекі шегу
алкогольді асыра пайдалану
Нашақорлық аурудың қауіпті фактор
АИТВ/ЖИТС
инсульт
қант диабеті
миокард инфарктісі
ішек инфекциялары
Алкоголь аурудың қауіпті фактор
бауыр циррозы
описторхоз
остеохондроз
артроз
ішек инфекциясы
Егу алдын алудың - профилактиканың түрі
Біріншілік
қайталама
үшінші
төртінші
қайта
Темекі шегудегі қауіпті фактор
атеросклероз
бруцеллез
остеохондроз
лямблиоз
ішек инфекциялары
Қайтыс болу себебі бойынша бірінші орындағы ауру
жүрек-қан тамырлары
онкологиялық
инфекциялық
эндокринді
аллергиялық
Гигиеналық білім беру әдісі
дәріс
химиялық алдын алу
вакцинация
медициналық сараптама
антибиотикалық терапия
Генетикалық факторларға байланысты денсаулық пайызы, (%):
20
50
30
10
100
Салауатсыз өмір салтының белгісі
дұрыс емес, ұтымсыз, теңгерімсіз тамақтану
белсенді өмірлік ұстаным
толыққанды демалыс
тұрақты қозғалыс белсенділігі
тұрақты физикалық белсенділік
Денсаулық
қоғамдық
жаhандық
меншікті
жалпы
физикалық
Адам денсаулығының тәуелдіөмір салтының жағдайы, %
50-55