Файл: Саба масаттары.ppt

энергия


Тыныс алу процесі.
Практикалық жұмыс «Тыныс алу химизмін зерттеу»


Сабақ мақсаттары
Тыныс алу мен фотосинтез процестерін, қайда орын алатынын таныстыру;
Тыныс алу мен фотосинтез процестерінің маңызын түсіндіру, химиялық реакция арқылы көрсету;
Тыныс алу мен фотосинтез процестері арасындағы айырмашылықты көрсету


2


Тыныс алу барлық тірі ағзалар үшін
Негізгі процестердің бірі


Барлық тірі жасушалар химиялық заттардан тұрады
Тірі ағзалардағы процестер осы реагенттердің арасында жүреді
Реагенттер өзгеріп нәтижесінде өнімдер береді
Мысалы, көміртек пен оттек арасындаға реакцияда (көмірдің ауада жануы) көмірқышқыл газы бөлінеді


3


Реакция теңдеуі:


C + O2


CO2


carbon


oxygen


carbon dioxide


Көміртекпен оттек арасындағы реакцияда сондай-ақ энергия (жылу және жарық) бөлінеді
Тірі ағзалар осы реакциядан энергия алады.


5


Энергия бөлінеді


көмір


Көміртектің көзі


оттек


CO2


6


7


Энергия бөлетін реакцияның бірі-
тыныс алу


(Тыныс алу демалу емес)


Тыныс алу кезіндегі реакция тірі ағзаның
барлық жерінде орын алады


Реакция көміртегісі бар затпен пен оттек арасында жүреді.
Реакцияда көміртек диоксиді мен су, энергия бөлінеді


Көміртегісі бар зат- тағамдар
Оттек ауадан немесе судан алынады
Энергия жасушадағы басқа да реакцияларды жүргізу үшін қолданылады
Мысалы, бұлшық ет жасушаларынан бөлінетін энергия жиырылу және қозғалу үшін қолданылады.


8


9


Жасушада жүретін реакцияның бір мысалы


C6H12O6 + 6O2


6CO2 + 6H2O +


energy


sugar (glucose)


oxygen


carbon dioxide


water


тыныс алу мыналар үшін энергия көзі


бұлшық ет жиырылуы


өсу


Жасушаның бөлінуі


Жасушадағы химиялық өзгерістер


Энергияның қолданылуының бірнеше мысалдары


10


Глюкоза мен оттек реакцияласып, бұлшық ет жиырылуына энергия бөледі


4 _________

---

5. _______________
қаннан өкпе арқылы шығарылады


15


Адам ағзасындағы тыныс алу мысалдары


1. Ауа жұту


1.________


2. Өкпе ауадан ________ сіңіреді


2. Асқазанның тамақты қорытуы. Өнімнің бірі _______


3. Қанның ағысы глюкоза мен оттекті ________апарады


Глюкоза мен оттек реакцияласып, бұлшық ет жиырылуына энергия бөледі


4 Тыныс алу


5 көміртек диоксиді
қан нан өкпе арқылы шығарылады


15


Біздегі тыныс алудың мысалдары


1. Ауа жұту


1.Тағам ішу


2. Өкпе ауадан оттекті сіңіреді


2. Асқазанның тамақты қорытуы. Өнімнің бірі глюкоза


3. Қанның ағысы глюкоза мен оттекті бұлшық етке апарады

1-сұрақ

Тыныс алудың маңызы неде?
(a) Оттек қолданады
(b) Энергия бөледі
(c) Көміртек диоксидін бөледі
(d) Оған тағам мен ауа қажет


16

2-сұрақ

Тыныс алу адам ағзасының қай бөлігінде көбінесе жүреді?
(a) өкпе
(b) жүрек
(c) бұлшық ет
(d) барлығында


17

3-сұрақ

Берілгендердің қайсысы тыныс алудың қалдық өніміне жатады?
(a) көміртек диоксиді
(b) су
(c) оттек
(d) азот


18

4-сұрақ

Келесілердің қайсысы тірі ағзадағы тыныс алудың сенімді көрсеткіштері болар еді?
(a) Су буының шығуы(H2O)
(b) Көмірқышқыл газының шығуы(CO2)
(c) Оттекті сіңіру(O2)
(d) Энергия бөлу


19

5-сұрақ

Берілген мәлімдемелердің қайсысы дұрыс?
(a) Біз ауаны жұтамыз
(b) Біз оттекті жұтамыз
(c) Біз демалғанда ауаны шығарамыз
(d) Біз демалғанда көмірқышқыл газын шығарамыз


20

Жауабы

Дұрыс


21

Жауабы

Дұрыс емес


22

---