Файл: Денсаулы психологиясы.docx

өзін оның орнына қоюға әрекет жасау негізінде серіктестің ішкі әлемі туралы болжам. Басқалармен сәйкестендіру кезінде оның нормалары, құндылықтары, мінез-құлқы, талғамы мен әдеттері игеріледі. Адам өзінің осы жағдайдағы мінез-құлқын ана адам осы жағдайға қалай құраса, солай ұстайды.

Эмпатия - аяушылық, серіктеске аяушылық таныту - бұл басқа адамның проблемаларына эмоционалды жауап, серіктестің ішкі әлемін түсіну.

Рефлексия - бұл оның серіктесін қалай қабылдайтынына және түсінетініне қарай жеке тұлғаның санасын болжау.

Стереотип - қоғамда бар пікірлердің әсерінен адамда қалыптасатын жеңілдетілген немесе бұрмаланған түсінік.

Сыртқы келбеттің антропологиялық стереотиптері.

Әлеуметтік стереотиптер - бұл тұлғаның психологиялық қасиеттері туралы кәсіби және мәртебелік-рөлдік болжамдар.

Эмоционалды эстетикалық стереотиптер - физиологиялық тартымдылық негізінде берілген психологиялық қасиеттер туралы пікірлер.

Проекция - бұл басқа адамға субъектінің өзіне тән қасиеттерге саналы немесе саналы түрде берілуінде көрінетін механизм.

Әлеуметтік жанжал туралы түсінік

/Социология /Әлеуметтік жанжал туралы түсінік

Әлеуметтік жанжалдардың себептері. Кең мағынада жанжал (конфликт) (лат. Conflictus – қақтығысу) – тараптардың, пікірлердің, күштердің қақтығысы, қайшылықтар шиеленісуінің шекті жағдайы.

Ол анағұрлым тарлау мағынасында әлеуметтануда, саясаттануда, заң ғылымында, әлеуметтік философияда, әлеуметтік психологияда, өнерде қолданылады.

Әлеуметтік жанжал – өзара әрекет тараптарының өздерінің мүдделері, ниеттері, мақсаттары мен оларға қол жеткізу құралдары бойынша бір-біріне дұшпандықпен қарама-қарсы тұратын үдеріс немесе жағдаят.

Оған әртүрлі деңгейлі: жекелеген тұлғалардың қақтығысынан бастап мемлекетаралық қарулы қақтығыстарға дейінгі құбылыстардың кең ауқымы енеді.

Әлеуметтік желілердің жастардағы тәуелді мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етуін талдау

Әлеуметтік желілер шамамен 10 жыл бұрын пайда болды, бірақ, қазіргі заманда оны қолданбайтын адамды табу өте қиын.

Ұялы телефонның зияны жайында көп айтылып келеді. Жиі қолданатын адамды ми ісігіне ұшыратуы мүмкін деген сияқты қорқынышты мәліметтерді ғалымдар алға тартуда. Ал интернеттен келетін қауіп – одан да қорқынышты. Қазіргі таңда интернет жастардың басты ермегіне айналды. Кез келген уақытта, кез келген жерде қосылып алып, өз алдына виртуалды әлемде жүретіндер көбейді. Сөздің, достың қадірі жоғалып барады. Әлеуметтік желілерде байланыс орнатудың түрі көбейген сайын оған қызыға түскендердің қатары артуда. Әлеуметтік желіде мың досы бар жандардың шынайы өмірде сыр бөлісе алатын жалғыз жолдасы да жоқ. Оған өкінбейтіндері де кем емес. Виртуалды әлемді өзі танымайтын, өзі көрмеген досының мақтауына семіріп, өзін керемет жан сезінетіндер жұртпен араласудан қалып барады. Қалай сөйлесу керектігін де ұмыта бастағандай. Әлеуметтік желі деген де ауру-дың бір түріне айналып бара жатқан секілді. Көбінесе жастар ешкім кедергі келтірмесін

деген оймен интернетке, әлеуметтік желіге түнде көбірек қосылады. Қазіргі жастар өз өмірін виртуалды байланыссыз елестете алмай, барлық бос уақытын интернетте өткізеді. Бірақ, егер оны шамадан тыс қолданбайтын болсаңыз, әлеуметтік желінің пайдалы жақтары жеткілікті. Мысалы, ұзақ уақыт бойы көрмеген таныстарыңызбен сөйлесуге және олардың фотосуреттерін көруге мүмкіндігіңіз бар. Соның арқасында, алыс жақта тұратын туыстарыңызбен үнемі байланыста болып, олар немен айналысып жүргенін біліп отырасыз. Әлеуметтік желілер балалардың психикасына кері әсерін тигізуі мүмкін. Ғаламторда жиі отыратын жасөспірімдер құрдастарымен қарым-қатынасты үзіп, тұйық өмір салтын жүргізе бастайды. Нәтижесінде, шынайы өмірге бейімделу олар үшін қиынға соғады. Сондай-ақ, мұғалімдердің пікірінше, оқушының сабақ үлгерімінің төмендеуінің басты себебі де осы. Виртуалды өмірге тәуелділікті – алкоголь немесе есірткі тәуелділігімен салыстырсақ, қателеспейміз. Оны жедел түрде шешуді қажет ететін проблемалардың қатарына кіргізуге болады. Әлеуметтік желілерді, ақылға қонымды мөлшерде пайдаланған жөн.

Көптеген жастар сыңарын табу мақсатымен бейтаныс адамдармен танысып, бармақ тістеп қалатын кездер де аз емес. Ал әлемде жыл сайын шамамен 100 адам әлеуметтік желіде қалдырған хаты үшін өмірден озады екен. Жақында ақпаратық порталдардың бірінде ғалымдардың әлеуметтік желі туралы зерттеулері жазылды. Онда «Инстаграмм» желісі депрессияға ұрындыратын желі деп айтылған. Ал «В Контакте», мамандардың пікірінше, суицидке апаратын желі болып шықты. Кім біледі, оның еліміздегі жасөспірімдер арасында суицидтің белең алып тұрғанына да ықпалы бар шығар. «Ақпараттың дамыған, ғаламдық өркендеудің қазіргі сатысында дәл осы аталған дүниелердің өскелең ұрпаққа тигізіп жатқан кері әсерін айта бермейміз»,
«Психологиялық тұрғыдан қарастырсақ, ғаламтор, ұялы телефон, желі байланыстарының әсері өте үлкен.
Балалар кішкентайынан дамыту, сергу ойыншықтарына емес, ата-анасының ұялы телефонына, айпатына ұмтылуда.

Әлеуметтік желіге тәуелділік белгілерін қарастырайық:

-себепсіз поштаны қайта-қайта тексеру;

-ғаламторға қажетсіз кіре беру;

-жақын адамдардың компьютер алдында көп отырасын деген айыптаулары;

-уақыт өлшемінің жоғалтуы;

-желідегі қарым-қатынастың басымдылығы;

-міндеттерді ой елегіне алмау; кездесулерді, тамақ ішу уақытын, күнделікті режимнің бұзылуы;

-тәуелділіктің барын жоққа шығаруы;-ашушаңдық көрсету, көңіл-күйдің болмауы, шаршау белгілерінің болуы

Әлеуметтік желәге тәуелді болмас үшін

салауатты өмір салтын сақтау
кітап оқу
спортпен айналысу
таза ауада көп серуендеу
табиғат аясында демалу
телефонда кем дегенде күніне 3 сағат отыру

Қақтығыстардың қайнар көздері бәрінен бұрын экономикалық, әлеуметтік және саяси қатынастарда болады. Жанжалдардың генезисін, даму заңдылықтарын, критерийлері мен әдістерін бағалауды зерттеумен әлеуметтанудың ерекше пәні – жанжалтану (конфликтология) айналысады.

Ол қақтығыстық жағдаятқа қатсты мүмкін болатын регулятивті әсер етулерді зерделейді.

Әлеуметтік желілердің жастардағы тәуелді мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етуін талдау

ХБ-21к

М. Қозыбаев атындағы СҚУ

Әлеуметтік желілер — ермектері бірдей адамдардың Интернетте бірігетін қоғамдастық сайттары. Осы сайттарда адамдар жедел түрде мәліметтер алмасады және достар табады.

Әлеуметтік желілердің тарихы

Әлеуметтік желілер Интернетте 1995 ж. бастап кең таралған, осы жылы бірінші әлеуметтік желі - Classmates.com (Сыныптастар) сайт ашылды. 2003-2004 жж. MySpace, Facebook жобалары шықты.

Сауда ұжымдары әлеуметтік желілерге үлкен қызығушылық көрсетті. Осындай жобалар бірнеше миллиондық аудиторияны тартты әрі олардың жарнамасы қатты әсер жасады.

Әлеуметтік желінің ақпараттық ресурс ретіндегі рөлін,оның күнделікті өмірдегі қолдануын,әлемдік деңгейіне дейін зерттеу болашақта тек ақпараттық мәселені ғана қарастырып қоймай,мемлекеттің экономикасына,дамуына және ақпараттық қауіпсіздігіне жол ашады. Қазiргi заманда барлық елдер саяси, экономикалық, әлеуметтiк және т.б. үрдiстердi дамытып әрi жеңiлдету үшiн жаңа технологияларды қолдана отырып, ақпараттық қоғам жағдайына жетудiң тиiмдi деген жолдарын iздестiруде.

Әлеуметтік желілердің жағымды жақтары

компьютерлік сауаттылықтың жоғарылығына байланысты ақпарат алу, алмасу жылдамдығы артады;
халықтың билік органдары блогтарына хабарласуы арқылы кері және өзара байланыс орнатуға жол ашылады;
іздестіру жүйелері арқылы кез келген тақырыпта ақпарат алу және пайдалану; тиімді пайдаланған жағдайда білімін толықтыру;
сыныптастар мен курстастарын, ескі достарын табу және хабарласу;
тек компьютер арқылы ғана емес, ұялы телефондар арқылы да желіге ену;
өз мүддеңе сай келетін азаматпен виртуалды тілдесу.

бос уақыттың жұмсалуы;
оппоненттің манипуляциялық тәсілдеріне мән бермей, алдауына түсу;
ақпараттың ақиқаты мен жалғандығын айыра алмау, кез келген ақпараттың ұсынылуы;
қоғам құндылықтарына жатпайтын лас сөздерді пайдалану, теріс пиғылды азаматтардың өз мүддесін жүзеге асыру үшін мүмкіндігінің болуы;
ақпаратты кез келген тұлғаның өз мүддесі үшін пайдалануы;
толықтай электронды бағыныштылық.

Әлеуметтік желілердің жағымсыз жақтары

Әлеуметтік желі бос уақыттың көп бөлігін алатынына көз жеткіздік. Әлеуметтік желі көзбе-көз қарым-қатынасты ығыстырып қана қоймай, әуестікті де алмастырды. Әрине, ғаламтордың жақсы жақтары өте көп: үнемді байланыс құралы, аудио және видеоның қол жетімділігі, ақпарат іздеу және алмасу мүмкіндігі және тағы басқа жақсы артықшылықтары бар. Бірақ, ол жастарды қоғамнан оқшауландырады, яғни жақындармен қарым-қатынас үзіледі, сенімсіздік пайда болады, алтын уақытын текке жұмсайды және сколиоз, арқа және нерв жүйесі сияқты ауруларға шалдығады.

Әлеуметтік желіге тәуелділік белгілерін қарастырайық:

-себепсіз поштаны қайта-қайта тексеру;

-ғаламторға қажетсіз кіре беру;

-жақын адамдардың компьютер алдында көп отырасын деген айыптаулары;

-уақыт өлшемінің жоғалтуы;

-желідегі қарым-қатынастың басымдылығы;

-міндеттерді ой елегіне алмау; кездесулерді, тамақ ішу уақытын, күнделікті режимнің бұзылуы;

-тәуелділіктің барын жоққа шығаруы;

-ашушаңдық көрсету, көңіл-күйдің болмауы, шаршау белгілерінің болуы

психологтар әлеуметтік медианы пайдалану белсенділігі мен депрессияға дейінгі жағымсыз эмоциялар арасындағы байланысты көрді. Олар әлеуметтік желілерді жаңа тәуелділік деп айта бастады. Содан кейін олардың әлеуметтік салдарға әкелетіні туралы түсінік пайда болды — мысалы, эхо-камера, адамдар басқалардың пікірін тыңдауды тоқтатты, өйткені әлеуметтік желілерде пікірлес адамдармен байланысу мүмкіндігі пайда болды. Сонымен қатар, соңғы бірнеше жылда fake news құбылысы айқын болды — жай ғана жалған емес, белгілі бір мағынада әлеуметтік желілерде тез таралатын манипуляциялық жаңалықтар.

Әлеуметтік желілерге деген тәуелділікті азайтуға көмектесетін кеңестерге тоқталайық

Әлеуметтік желілерді қол жетімді емес ету

Пайдалануды жоспарлау

Талғампаз болу

Әлеуметтік желілермен мазасыздық, депрессия, жалғыздық, мүмкіндікті жіберіп алу қорқынышы арасында нақты байланыс бар.

Бір қызығы, телефонды пайдалану триггерлері (себептері) әмбебап болып көрінеді. Демек, сіздің жасыңызға қарамастан, сіз өзіңіздің телефоныңызды іш пысқанда (зеріккенде), қолайсыздықта, шыдамсыздық пен қорқынышқа қарсы тұру ретінде қолданасыз.

Біздің қолданбаларды «айналдыру» кезінде қалыптастырған мыңдаған бейсаналы пікірлеріміз бен қабылдаған шешімдеріміз, өзімізді және шынайы қоршаған әлемді (ортаны) күрт өзгертіп жіберуі мүмкін. Олар біздің денсаулығымызға байланысты қабылдаған шешімдерімізге әсер етуі мүмкін.

Қолданбалардағы уақытты шектеу өзіңізді жеңіл, әрі тыныштау сезінуге әкеледі және біліктілігіңіз бен біліміңізді арттыруға қажет уақытты көбейтеді.