Файл: азастан республикасыны білім жне ылым министрлігі останай аласы кімдігі білім бліміні 4 орта мектебі мм.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.11.2023
Просмотров: 114
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
D) Төрт
Е) Алты
3. Ағайын арасының берекесі кімдер?
А) Туыс-туған
В) Жамағат
С) Көрші-көлем
D) Аталар мен әжелер
Е) Ауыл-аймақ
4. Негізгі туыстық қарым-қатынас
А) Ерлер жағынан
В) Әйелдер жағынан
С) Нағашы жұрт жағынан
D) Қайын жұрт жағынан
Е) Құдалар жағынан
5. Ежелгі дәстүр бойынша тұңғыш немерені кімдер тәрбиелеген?
А) Әке-шешесі
В) Нағашылары
С) Туыстары
D) Қайын жұрты
Е) Ата-әжесі
7. Оқылым
Мәтінді оқып, алдымен төмендегі кестеге берілген мәтін үзінділерінің ретін жазыңыз, содан соң мәтіннен кейінгі тест тапсырмаларын орындаңыз.
Ең қымбат жеміс
Бір адамның үш ұлы болыпты. Бір күні ол балаларын шақырып алады да:
– Мен сендердің әрқайсыңа бір - бір қап алтын беремін. Жолға шығыңдар да, ел кезіп, ең қымбат деген жемісті тауып әкеліңдер. Кімде-кім жеміс асылын алып келсе, мен байлығымды соған беремін, – дейді.
Үш ұлы алтын салынған үш қапшықты арқалап алып, ең қымбат жемісті іздеуге аттанып кетеді.
Үш жылдан соң үшеуі де әкесіне оралады.
– Кәне, ең қымбат жемісті таптың ба? – деп әкесі үлкен ұлына қарайды.
– Жақсы жеміс әкеліпсің, ұлым, - дейді әкесі. – Ал сен қандай жеміс әкелдің? – деп, ортаншы баласына қарайды.
– Әке, мен де өзімше ең қымбат, ең сирек кездесетін жеміс таптым деп ойлаймын. Оңтүстік елдерге барып, біздің жақта өспейтін әрі сирек кездесетін жемістер сатып алдым. Мен саған кокос жаңғағын, шабдалы, құрма шырынын, тағы басқа жеміс түрлерін алып келдім. Ұнағанын таңдап жеңіз, – деп әкесіне ұсынады.
– Ал сен не жеміс әкелдің? Қолыңда еш нәрсе көрінбейді ғой.
– Дұрыс айтасың, әке, мен құр қол қайттым. Өзің берген ақшаңды қымбат жемістер сатып алуға жұмсамадым. Мен оқуға түстім, онда оқытушылар мен кітаптардан үш жыл сабақ алдым. Бірақ мен жинаған жемістер көзге көрінбейді, неге десеңіз, олар жүрегім мен ойыма ұялады. Ең қымбат жеміс осы ғой деген тиянақты тұжырымға келдім, әке, - дейді.
– Сен дұрыс істепсің, ұлым, мұның бәрі жақсы жемістер. Ішінен бірін таңдап алармын, -дейді әкесі. Енді ол кенже ұлына бұрылып:
Бұл сөзді естігенде, әкесінің қуанышы қойнына сыймайды.
1. Балалардың қайсысы құр қол қайтты?
а) біріншісі
ә) екіншісі
б) бәрі
в) үшіншісі
2. Мәтін ненің пайдасы туралы?
а) жемістердің
ә) саяхаттың
б) білімнің
в) шындықтың
3. Мәтінге сәйкес мақалды белгілеңіз.
а) Алтын алма, білім ал.
ә) Өмірдің өзі — ұлы ұстаз.
б) Ерінбеген елге жетеді.
в) Әділ айтқан жеңер.
4. Мәтіндегі басты тірек сөздерді табыңыз.
а) Алтын, қап, ұл, қымбат
ә) Өмір, дәмді, жеміс, асыл
б) Жүзім, шабдалы, құрма, байлық
в) Асыл жеміс, оқу, білім, сенім.
5. Мәтінде жауабы бар сұрақты көрсетіңіз.
а) Жүзімнің пайдасы неде?
ә) Ең қымбат жеміс не?
б) Балалардың алтыны қалды ма?
в) Балалар қай елдерге барды?
8 . Мәтінді оқып, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Құмырсқа
Бір құмырсқа өз илеуінен бөлініп, ара, қоңызбен дос болыпты. Жем іздеп шыққан құмырсқа жол үстінен бір дән тауып алыпты. Жалғыз өзі әрі-бері әуреленіп, қозғалта алмапты. Енді көмек сұрау үшін достарын іздейді. Гүлден гүлге ұшып-қонып жүрген араға жолығып:
- Досым, маған көмектесіп жіберші, - деп өтініпті. - Көрмей тұрсың ба, мен де жұмыс істеп жатырмын ғой! – деп көнбепті ара.
Енді құмырсқа қоңыздан көмек сұрапты: - Сен үшін өз жұмысымды тастай алмаймын! – деп, қоңыз да кете барады. Екі досынан көмек болмаған құмырсқа ренжіп келе жатса, алдынан өзінің ұялас достары кездесіпті. Олар мұның түрін көріп: Не істеп жүрсің? – деп сұрапты. Құмырсқа өз басынан кешкенін айтады. Достары көмектеседі де, дәнді бірігіп көтеріп алып кетеді. Құмырсқа қайта үйіріне қосылады. «Жаңа достың қадірі ескі достай бола алмас» деген сөз содан қалыпты.
Мәтінге байланысты тест тапсырмалары:
1. Құмырсқа қандай қателік жасады?
а) достарын сатып кетті
ә) ескі достарымен бірге болды
б) үйінен алысқа кетіп қалды
в) жазда дән жинамады
2. Мәтінде қандай антонимдер бар?
а) қоңыз, ара
ә) жаңа, ескі
б) көмек, жұмыс
в) сұрау, айту
3. Мәтінге сәйкес мақалды белгілеңіз.
а) Нағыз дос дұшпан болмас
ә) Өмірдің өзі — ұлы ұстаз.
б) Күлме досыңа, келер басыңа.
в) Заттың жаңасы жақсы, достың ескісі жақсы.
4. Нағыз дос қандай сөздерді айтпайды?
а) Бірге көтерген жүк жеңіл.
ә) Сен үшін өз жұмысымды тастай алмаймын!
б) Бір–бірімізге көмектеспесек, қалайша дос боламыз?
в) Жолдасын тастаған жолда қалар.
5. «құмырсқа» сөзін қай топқа қосуға болады?
а) құстар
ә) балықтар
б) жәндіктер
в) аңдар
9. Мәтінді оқып, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Ертеде бір хан жауқазын гүлінің көктемде қалай ашылатынын көрсете алған адамға жарты патшалығын бермек болып, жар салдырыпты.
Адамдар күндіз күлкіден, түнде ұйқыдан айырылыпты.Ешкім де жауқазын гүлінің балбырап ашылған сәтін көрсете алмапты.
Хан патшалығында жас жұбайлар кішкентай сәбиін көтеріп, көздің жауын алып, қып – қызыл, сап – сары болып тауда өсіп тұрған гүлдердің жанына барыпты. Бала келген бетте – ақ құлпырған алқапты көріп, таңғы шықтай мөлдір күлкісімен рахаттана күліпті.
Сәби күлкісінен жауқазын гүлдері әп – сәтте түп – түгел жайқала ашылып, төңіректі кілемдей құлпыртып жіберіпті.
1. «жауқазын» сөзінің аудармасын табыңыз.
а) роза
ә) подснежник
б) шафран
в) гвоздика
2. Баланың мінезі қандай болады?
а) ашық, өткір, қатал, сараң
ә) ашық, ерке, пәк, ойнақы
б) шығармашыл, кәсіпкер, мейірімді, ұқыпты
в) іскер, жауапты, адал, еңбекқор
3.Мәтінге сәйкес мақалды белгілеңіз.
а) Бала – көңілдің гүлі, көздің нұры.
ә) Бала тілі бал.
б) Балалы үй базар,
Баласыз үй қу мазар.
в) Ойнақтаған бала от басады.
4. Мәтіндегі негізгі ойды көрсетіңіз.
а) Гүлдер –өмірдің сәні.
ә) Бала күлкісінің құдіреті мол.
б) Күлкі өмір ұзартады.
в) Күлме досыңа, келер басыңа.
5. Мәтінде қазақтың қандай ұлттық қасиеті туралы айтылған?
а) еңбекқорлық
ә) балажандылық
б) кеңпейілділік
в) бауырмалдық
10. Мәтінді оқып, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Қазақ - қонақжай халық.
Қазақ халқы танымаса да, «құдайы қонақпын» деген адамды қарсы алады. Жол жүріп келе жатқан адам кез келген ауылға, үйге келіп, қонақ бола береді. Қазақ үшін қонақты қарсы алмау, күтпеу-ұят. Қонақты қарсы алуға, шығарып салуға ерекше мән береді. Қонақ келгенде үй иесі алдынан шығып қарсы алып, есікті өзі ашып, үйге кіргізіп, өзі қонақтардан кейін кіріп, есікті жабуы керек.
Қонақ күту-қазақ халқының ең жауапты ісі. Оларды риза етуге тырысады. Ең алдымен, қонақтарға қымыз, шұбат беріледі. Содан кейін шай ішіледі. Шайдан кейін қонақтардың көңілді отыруына үй иесі бар жағдайды жасайды.
І-нұсқа
Мәтінге байланысты тест тапсырмалары:
1. Қазақ халқы қандай адамды қарсы алған?
А) «қырсық қонақпын»
В) «құдайы қонақпын»
С) «құдайсыз қонақпын»
Д) «жаман қонақпын»
Е) «жабайы қонақпын»
2. Қонақ күту қандай іс?
А) өтірік іс
В) жауапсыз іс
С) жалған іс
Д) жауапты іс
Е) айлакер іс
3.Ең алдымен қонақтарға не беріледі?
А) су, айран
В) шұбат, су
С) шай, қымыз
Д) қымыз, сорпа
Е) қымыз, шұбат
4. Қазақ халқы үшін не істемеу ұят болады?
А) қонақты алдау, өтірік айту
В) қонақты қарсы алмау, жалған сөйлеу
С) қонақты қарсы алмау, күтпеу
Д) қонақты ұру, күтпеу
Е) қонақты күтпеу, қуу
5.Қазақ халқы неге мән көп берген?
А) шығарып салуға, қарсы алуға
В) қуып жіберуге, қарсы алуға
С) қарсы алуға, күтпеуге
Д) шығарып салуға, жалған сөйлеуге
Е) шығарып салуға, қарсы алмауға
ТЫҢДАЛЫМ
1. Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Менің атым Қожа, фамилиям Қадыров. Бір кезде Қадырұлы деп те жазып жүрдім. Бірақ жұрттың бәрі «ов» болып жатқанда мұным жарамас дедім де, Қадыровқа қайтып келдім. Қадыр – менің әкем. Ех, шіркін дүние-ай десеңші! «Әке» деген сөзді айтқанда жүрегім қарс айырыла жаздайды - ау! Қандай жақын, қандай ыстық! Балалар менің әкем үйтті, менің әкем бүйтті. Менің әкем ананы сатып әперетін болды, менің әкем мынаны сатып әперетін болды деп мақтаныш етіп жатады. Ал мен болсам, әкемнің қандай адам екенін де білмеймін. Өйткені ол майданға аттанғанда, мен екі жастамын. Екі жасар ақымақ не біледі, не түсінеді? Сол кеткеннен абзал әкем мол кетті, оралмады. Ех, қайран әкем, егер сен тірі болсаң, мүмкін мен әлемді шулатып жүрген сотқар Қожа емес, бұдан гөрі басқадай болар ма едім?!.
(Б.Соқпақбаев, 117 сөз)
1). Мәтін мазмұны ... туралы.
А) Қожа
В) Қадыров
С) Қожаның әкесі
D) балалар және әке
2). Асты сызылған сөзге сәйкесін табыңыз.
Сол кеткеннен абзал әкем мол кетті.
А) кетті
В) кететін болды
С) қайтпады
D) келіп кетті
3). Асты сызылған сөзге сәйкесін табыңыз.
Сотқар Қожа емес, бұдан гөрі басқадай болар ма едім?!
А) тәртіпті
В) тәрбиелі
С) бұзық
D) ерке
4). Асты сызылған сөзге сәйкесін табыңыз.
Мұным жарамас дедім де, Қадыровқа қайтып келдім.
А) Қадыров болып жазылдым
В) Қадыровқа айттым
С) Қадырұлы болдым
D) Қадырұлымын
2.Тыңдалым.Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Театр өнері.
«Театр» - көне грек сөзі. Ана тілімізге аударсақ, «көретін орын» деген қарапайым мағына береді.
Қазақ театрының тарихы 1914-1915 жылдарынан басталады. Сол жылдары ана тіліміздегі алғашқы драмалық туындылар жазылып, әуесқой әртістердің күшімен сахнада қойылды. 1917 жылы маусым айында Ойқұдық жайлауында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы) Мұхтар Әуезовтің «Еңлік – Кебек» трагедиясы алғаш рет сахналанды. 1918-1924 жылдары Ақмолада, Көкшетауда, Орынборда, Шымкентте көптеген драмалық үйірмелер ұйымдастырылды. Ал тұнғыш кәсіби театрымыз 1925 жылы Қызылорда қаласында ашылды. 1928 жылы өнер ордасы жаңа астана – Алматыға қоныс аударып, Қазақтың мемлекеттік драма театры атанды.
1. Театр ана тілімізге аударсақ қандай мағына береді?
А) қарапайым
В) көретін орын
С) деген
D) театр
Е) көне
2. Қазақ театрының тарихы қашаннан бері басталады?
А) 1918-1924
В) 1917
С) 1925
D) 1914-1915
Е) 1928
3. Қай жылы өнер ордасы Қазақтың мемлекеттік драма театры деп атанды?
А) 1918-1924
В) 1917
С) 1925
D) 1914-1915
Е) 1928
4. Тұнғыш кәсіби театрымыз қай жылы ашылды?
А) 1918-1924
В) 1917
С) 1925
D) 1914-1915
Е) 1928
5. Тұнғыш кәсіби театрымыз қай қалада ашылды?
А) Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы
В) Алматы
С) Қызылорда
D) Шымкент
Е) Орынбор
3.Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Емтихан.
Емтихан – шәкірттер білімін тексеру тәсілдерінің бірі. Алғаш рет орта ғасырларда Еуропа университеттерінде қолданылған. 1703 жылы Мәскеуде тұңғыш рет Глюктің мектебі мен Санкт-Петербург Ғылым академиясы жанындағы гимназияда 1726 жылы шәкірттерден емтихан қабылданды. 1786 жылы халық училищелерінде көпшілік алдында жазда, қыста емтихан тапсыру тәртібі енгізілді. 1837 жылы «Уезд училищелері мен гимназияларындағы сыныақ ережелеріне» сәйкес оқушылардың білімін бағалауда 5 балдық жүйе және емтихан билеттері іске асырылады. Қазақстанда емтихан қабылдау алғаш рет жылына 2 рет Алтынсарин мектептерінде қолданылады.
Қазіргі кезде оқу орындарында қабылдау емтихандары компьютерлік техниканың көмегі арқылы тестік тәсілмен жүргізіледі.
І-нұсқа
1. Емтихан тапсыруда неше балдық жүйе қолданылды?
А) 5
В) 4
С) 3
Д) 10
Е) 7
2. Емтихан тапсыру алғаш рет қай ғасырда қолданылған?
А) соңғы ғасырда
В) ғасырдың басында
С) орта ғасырда
Д) жылдың соңында
Е) жылдың ортасында
3. Глюктің мектебінде емтихан қашан қабылданды?
А) 1726
В) 1786
С) 1837
Д) 1703
Е) 1756
4. Жылына неше рет көпшілік алдында емтихан тапсыру тәртібі енгізілді?
А) 2 рет
В) 3 рет
С) 1 рет
Д) тапсырмайды
Е) 4 рет
5. Қай жыл мезгілдерінде емтихан қабылданған?
А) қыс пен жазда
В) жаз бен көктемде
С)көктем мен күзде
Д) қыс пен күзде
Е) көктем мен күзде
4.Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Қонақты үй иесі, қарсы алып, есікті өзі ашып, үйге енгізіп, соңынан өзі кіріп есікті жабады. Бұл – қонақпен еріп келген «құт» бірге кірсін дегені. Ал қонақты шығарып саларда, есікті қонақтарға аштырып, соңынан өзі жауып шығатын болған. Осы күнгідей қонақтарға есікті ашып, іштен жауап алу деген болған.
Қазақ халқы қонақтарды «арнайы қонақ» (қонақ) «құдайы қонақ» (жолаушылар келе жатып түстеніп не бір күн түнеп шығатын қонақ) «қыдырма қонақ» (алыстан ағайын, туған туыстарын арнайы іздеп келіп, бір немесе бірнеше күн олардың сый-құрметін көріп қайтатын қонақ), «қылғыма қонақ» (қай үйден түтін шықса, қай үйге қонақ келсе, соны аңдып жүріп кеп қалатын сүйкімсіз қонақ) деп бөлген. Келген қонақтармен жөн сұрасқаннан кейін үй иесі қонағына ең жақсы тамақтарын беріп, риза етуге тырысады. Ең алдымен қонақтарға сусын, қымыз, шұбат, және т.б. беріледі. Содан кейін шай ішіледі. Шайды дәмділеп құю, қонақтарға орнымен сый-сиапат көрсету сол үйдегі әйелдер мен бойжеткен қызға үлкен сын болған. Шайды дәмділеп құйып бере алмаған бойжеткен қыз тәрбиесіз саналып, әңгімеге ұшыраған. Шай ішілген соң асқа дейін қонақтардың көңілді отыруына, яғни олардың бабын табуға үй иесі бар жағдайын жасайды. Ол үшін үй иесі әңгіме–дүкен құрып, қонақпен бірге отырады.
Е) Алты
3. Ағайын арасының берекесі кімдер?
А) Туыс-туған
В) Жамағат
С) Көрші-көлем
D) Аталар мен әжелер
Е) Ауыл-аймақ
4. Негізгі туыстық қарым-қатынас
А) Ерлер жағынан
В) Әйелдер жағынан
С) Нағашы жұрт жағынан
D) Қайын жұрт жағынан
Е) Құдалар жағынан
5. Ежелгі дәстүр бойынша тұңғыш немерені кімдер тәрбиелеген?
А) Әке-шешесі
В) Нағашылары
С) Туыстары
D) Қайын жұрты
Е) Ата-әжесі
7. Оқылым
Мәтінді оқып, алдымен төмендегі кестеге берілген мәтін үзінділерінің ретін жазыңыз, содан соң мәтіннен кейінгі тест тапсырмаларын орындаңыз.
| 1 | Б |
| 2 | |
| 3 | |
| 4 | |
| 5 | |
| 6 | |
Бір адамның үш ұлы болыпты. Бір күні ол балаларын шақырып алады да:
– Мен сендердің әрқайсыңа бір - бір қап алтын беремін. Жолға шығыңдар да, ел кезіп, ең қымбат деген жемісті тауып әкеліңдер. Кімде-кім жеміс асылын алып келсе, мен байлығымды соған беремін, – дейді.
Үш ұлы алтын салынған үш қапшықты арқалап алып, ең қымбат жемісті іздеуге аттанып кетеді.
Үш жылдан соң үшеуі де әкесіне оралады.
– Кәне, ең қымбат жемісті таптың ба? – деп әкесі үлкен ұлына қарайды.
-
Әкелдім, әке, бұл шынында да ең асыл, ең дәмді жеміс. Мен саған жүзім әкелдім. Жер бетінде өсетін жемістердің ең асылы – жүзім.
– Жақсы жеміс әкеліпсің, ұлым, - дейді әкесі. – Ал сен қандай жеміс әкелдің? – деп, ортаншы баласына қарайды.
– Әке, мен де өзімше ең қымбат, ең сирек кездесетін жеміс таптым деп ойлаймын. Оңтүстік елдерге барып, біздің жақта өспейтін әрі сирек кездесетін жемістер сатып алдым. Мен саған кокос жаңғағын, шабдалы, құрма шырынын, тағы басқа жеміс түрлерін алып келдім. Ұнағанын таңдап жеңіз, – деп әкесіне ұсынады.
– Ал сен не жеміс әкелдің? Қолыңда еш нәрсе көрінбейді ғой.
– Дұрыс айтасың, әке, мен құр қол қайттым. Өзің берген ақшаңды қымбат жемістер сатып алуға жұмсамадым. Мен оқуға түстім, онда оқытушылар мен кітаптардан үш жыл сабақ алдым. Бірақ мен жинаған жемістер көзге көрінбейді, неге десеңіз, олар жүрегім мен ойыма ұялады. Ең қымбат жеміс осы ғой деген тиянақты тұжырымға келдім, әке, - дейді.
– Сен дұрыс істепсің, ұлым, мұның бәрі жақсы жемістер. Ішінен бірін таңдап алармын, -дейді әкесі. Енді ол кенже ұлына бұрылып:
Бұл сөзді естігенде, әкесінің қуанышы қойнына сыймайды.
-
Сен маған ең қымбат жеміс әкелдің, ұлым! Сенімімді ақтап, өзіңді сыйлауға тұрарлық балам болдың. Жер бетінде білімнен асыл жеміс жоқ, - дейді оған.
1. Балалардың қайсысы құр қол қайтты?
а) біріншісі
ә) екіншісі
б) бәрі
в) үшіншісі
2. Мәтін ненің пайдасы туралы?
а) жемістердің
ә) саяхаттың
б) білімнің
в) шындықтың
3. Мәтінге сәйкес мақалды белгілеңіз.
а) Алтын алма, білім ал.
ә) Өмірдің өзі — ұлы ұстаз.
б) Ерінбеген елге жетеді.
в) Әділ айтқан жеңер.
4. Мәтіндегі басты тірек сөздерді табыңыз.
а) Алтын, қап, ұл, қымбат
ә) Өмір, дәмді, жеміс, асыл
б) Жүзім, шабдалы, құрма, байлық
в) Асыл жеміс, оқу, білім, сенім.
5. Мәтінде жауабы бар сұрақты көрсетіңіз.
а) Жүзімнің пайдасы неде?
ә) Ең қымбат жеміс не?
б) Балалардың алтыны қалды ма?
в) Балалар қай елдерге барды?
8 . Мәтінді оқып, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Құмырсқа
Бір құмырсқа өз илеуінен бөлініп, ара, қоңызбен дос болыпты. Жем іздеп шыққан құмырсқа жол үстінен бір дән тауып алыпты. Жалғыз өзі әрі-бері әуреленіп, қозғалта алмапты. Енді көмек сұрау үшін достарын іздейді. Гүлден гүлге ұшып-қонып жүрген араға жолығып:
- Досым, маған көмектесіп жіберші, - деп өтініпті. - Көрмей тұрсың ба, мен де жұмыс істеп жатырмын ғой! – деп көнбепті ара.
Енді құмырсқа қоңыздан көмек сұрапты: - Сен үшін өз жұмысымды тастай алмаймын! – деп, қоңыз да кете барады. Екі досынан көмек болмаған құмырсқа ренжіп келе жатса, алдынан өзінің ұялас достары кездесіпті. Олар мұның түрін көріп: Не істеп жүрсің? – деп сұрапты. Құмырсқа өз басынан кешкенін айтады. Достары көмектеседі де, дәнді бірігіп көтеріп алып кетеді. Құмырсқа қайта үйіріне қосылады. «Жаңа достың қадірі ескі достай бола алмас» деген сөз содан қалыпты.
Мәтінге байланысты тест тапсырмалары:
1. Құмырсқа қандай қателік жасады?
а) достарын сатып кетті
ә) ескі достарымен бірге болды
б) үйінен алысқа кетіп қалды
в) жазда дән жинамады
2. Мәтінде қандай антонимдер бар?
а) қоңыз, ара
ә) жаңа, ескі
б) көмек, жұмыс
в) сұрау, айту
3. Мәтінге сәйкес мақалды белгілеңіз.
а) Нағыз дос дұшпан болмас
ә) Өмірдің өзі — ұлы ұстаз.
б) Күлме досыңа, келер басыңа.
в) Заттың жаңасы жақсы, достың ескісі жақсы.
4. Нағыз дос қандай сөздерді айтпайды?
а) Бірге көтерген жүк жеңіл.
ә) Сен үшін өз жұмысымды тастай алмаймын!
б) Бір–бірімізге көмектеспесек, қалайша дос боламыз?
в) Жолдасын тастаған жолда қалар.
5. «құмырсқа» сөзін қай топқа қосуға болады?
а) құстар
ә) балықтар
б) жәндіктер
в) аңдар
9. Мәтінді оқып, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Ертеде бір хан жауқазын гүлінің көктемде қалай ашылатынын көрсете алған адамға жарты патшалығын бермек болып, жар салдырыпты.
Адамдар күндіз күлкіден, түнде ұйқыдан айырылыпты.Ешкім де жауқазын гүлінің балбырап ашылған сәтін көрсете алмапты.
Хан патшалығында жас жұбайлар кішкентай сәбиін көтеріп, көздің жауын алып, қып – қызыл, сап – сары болып тауда өсіп тұрған гүлдердің жанына барыпты. Бала келген бетте – ақ құлпырған алқапты көріп, таңғы шықтай мөлдір күлкісімен рахаттана күліпті.
Сәби күлкісінен жауқазын гүлдері әп – сәтте түп – түгел жайқала ашылып, төңіректі кілемдей құлпыртып жіберіпті.
1. «жауқазын» сөзінің аудармасын табыңыз.
а) роза
ә) подснежник
б) шафран
в) гвоздика
2. Баланың мінезі қандай болады?
а) ашық, өткір, қатал, сараң
ә) ашық, ерке, пәк, ойнақы
б) шығармашыл, кәсіпкер, мейірімді, ұқыпты
в) іскер, жауапты, адал, еңбекқор
3.Мәтінге сәйкес мақалды белгілеңіз.
а) Бала – көңілдің гүлі, көздің нұры.
ә) Бала тілі бал.
б) Балалы үй базар,
Баласыз үй қу мазар.
в) Ойнақтаған бала от басады.
4. Мәтіндегі негізгі ойды көрсетіңіз.
а) Гүлдер –өмірдің сәні.
ә) Бала күлкісінің құдіреті мол.
б) Күлкі өмір ұзартады.
в) Күлме досыңа, келер басыңа.
5. Мәтінде қазақтың қандай ұлттық қасиеті туралы айтылған?
а) еңбекқорлық
ә) балажандылық
б) кеңпейілділік
в) бауырмалдық
10. Мәтінді оқып, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Қазақ - қонақжай халық.
Қазақ халқы танымаса да, «құдайы қонақпын» деген адамды қарсы алады. Жол жүріп келе жатқан адам кез келген ауылға, үйге келіп, қонақ бола береді. Қазақ үшін қонақты қарсы алмау, күтпеу-ұят. Қонақты қарсы алуға, шығарып салуға ерекше мән береді. Қонақ келгенде үй иесі алдынан шығып қарсы алып, есікті өзі ашып, үйге кіргізіп, өзі қонақтардан кейін кіріп, есікті жабуы керек.
Қонақ күту-қазақ халқының ең жауапты ісі. Оларды риза етуге тырысады. Ең алдымен, қонақтарға қымыз, шұбат беріледі. Содан кейін шай ішіледі. Шайдан кейін қонақтардың көңілді отыруына үй иесі бар жағдайды жасайды.
І-нұсқа
Мәтінге байланысты тест тапсырмалары:
1. Қазақ халқы қандай адамды қарсы алған?
А) «қырсық қонақпын»
В) «құдайы қонақпын»
С) «құдайсыз қонақпын»
Д) «жаман қонақпын»
Е) «жабайы қонақпын»
2. Қонақ күту қандай іс?
А) өтірік іс
В) жауапсыз іс
С) жалған іс
Д) жауапты іс
Е) айлакер іс
3.Ең алдымен қонақтарға не беріледі?
А) су, айран
В) шұбат, су
С) шай, қымыз
Д) қымыз, сорпа
Е) қымыз, шұбат
4. Қазақ халқы үшін не істемеу ұят болады?
А) қонақты алдау, өтірік айту
В) қонақты қарсы алмау, жалған сөйлеу
С) қонақты қарсы алмау, күтпеу
Д) қонақты ұру, күтпеу
Е) қонақты күтпеу, қуу
5.Қазақ халқы неге мән көп берген?
А) шығарып салуға, қарсы алуға
В) қуып жіберуге, қарсы алуға
С) қарсы алуға, күтпеуге
Д) шығарып салуға, жалған сөйлеуге
Е) шығарып салуға, қарсы алмауға
ТЫҢДАЛЫМ
1. Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Менің атым Қожа, фамилиям Қадыров. Бір кезде Қадырұлы деп те жазып жүрдім. Бірақ жұрттың бәрі «ов» болып жатқанда мұным жарамас дедім де, Қадыровқа қайтып келдім. Қадыр – менің әкем. Ех, шіркін дүние-ай десеңші! «Әке» деген сөзді айтқанда жүрегім қарс айырыла жаздайды - ау! Қандай жақын, қандай ыстық! Балалар менің әкем үйтті, менің әкем бүйтті. Менің әкем ананы сатып әперетін болды, менің әкем мынаны сатып әперетін болды деп мақтаныш етіп жатады. Ал мен болсам, әкемнің қандай адам екенін де білмеймін. Өйткені ол майданға аттанғанда, мен екі жастамын. Екі жасар ақымақ не біледі, не түсінеді? Сол кеткеннен абзал әкем мол кетті, оралмады. Ех, қайран әкем, егер сен тірі болсаң, мүмкін мен әлемді шулатып жүрген сотқар Қожа емес, бұдан гөрі басқадай болар ма едім?!.
(Б.Соқпақбаев, 117 сөз)
1). Мәтін мазмұны ... туралы.
А) Қожа
В) Қадыров
С) Қожаның әкесі
D) балалар және әке
2). Асты сызылған сөзге сәйкесін табыңыз.
Сол кеткеннен абзал әкем мол кетті.
А) кетті
В) кететін болды
С) қайтпады
D) келіп кетті
3). Асты сызылған сөзге сәйкесін табыңыз.
Сотқар Қожа емес, бұдан гөрі басқадай болар ма едім?!
А) тәртіпті
В) тәрбиелі
С) бұзық
D) ерке
4). Асты сызылған сөзге сәйкесін табыңыз.
Мұным жарамас дедім де, Қадыровқа қайтып келдім.
А) Қадыров болып жазылдым
В) Қадыровқа айттым
С) Қадырұлы болдым
D) Қадырұлымын
2.Тыңдалым.Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Театр өнері.
«Театр» - көне грек сөзі. Ана тілімізге аударсақ, «көретін орын» деген қарапайым мағына береді.
Қазақ театрының тарихы 1914-1915 жылдарынан басталады. Сол жылдары ана тіліміздегі алғашқы драмалық туындылар жазылып, әуесқой әртістердің күшімен сахнада қойылды. 1917 жылы маусым айында Ойқұдық жайлауында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы) Мұхтар Әуезовтің «Еңлік – Кебек» трагедиясы алғаш рет сахналанды. 1918-1924 жылдары Ақмолада, Көкшетауда, Орынборда, Шымкентте көптеген драмалық үйірмелер ұйымдастырылды. Ал тұнғыш кәсіби театрымыз 1925 жылы Қызылорда қаласында ашылды. 1928 жылы өнер ордасы жаңа астана – Алматыға қоныс аударып, Қазақтың мемлекеттік драма театры атанды.
1. Театр ана тілімізге аударсақ қандай мағына береді?
А) қарапайым
В) көретін орын
С) деген
D) театр
Е) көне
2. Қазақ театрының тарихы қашаннан бері басталады?
А) 1918-1924
В) 1917
С) 1925
D) 1914-1915
Е) 1928
3. Қай жылы өнер ордасы Қазақтың мемлекеттік драма театры деп атанды?
А) 1918-1924
В) 1917
С) 1925
D) 1914-1915
Е) 1928
4. Тұнғыш кәсіби театрымыз қай жылы ашылды?
А) 1918-1924
В) 1917
С) 1925
D) 1914-1915
Е) 1928
5. Тұнғыш кәсіби театрымыз қай қалада ашылды?
А) Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы
В) Алматы
С) Қызылорда
D) Шымкент
Е) Орынбор
3.Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Емтихан.
Емтихан – шәкірттер білімін тексеру тәсілдерінің бірі. Алғаш рет орта ғасырларда Еуропа университеттерінде қолданылған. 1703 жылы Мәскеуде тұңғыш рет Глюктің мектебі мен Санкт-Петербург Ғылым академиясы жанындағы гимназияда 1726 жылы шәкірттерден емтихан қабылданды. 1786 жылы халық училищелерінде көпшілік алдында жазда, қыста емтихан тапсыру тәртібі енгізілді. 1837 жылы «Уезд училищелері мен гимназияларындағы сыныақ ережелеріне» сәйкес оқушылардың білімін бағалауда 5 балдық жүйе және емтихан билеттері іске асырылады. Қазақстанда емтихан қабылдау алғаш рет жылына 2 рет Алтынсарин мектептерінде қолданылады.
Қазіргі кезде оқу орындарында қабылдау емтихандары компьютерлік техниканың көмегі арқылы тестік тәсілмен жүргізіледі.
І-нұсқа
1. Емтихан тапсыруда неше балдық жүйе қолданылды?
А) 5
В) 4
С) 3
Д) 10
Е) 7
2. Емтихан тапсыру алғаш рет қай ғасырда қолданылған?
А) соңғы ғасырда
В) ғасырдың басында
С) орта ғасырда
Д) жылдың соңында
Е) жылдың ортасында
3. Глюктің мектебінде емтихан қашан қабылданды?
А) 1726
В) 1786
С) 1837
Д) 1703
Е) 1756
4. Жылына неше рет көпшілік алдында емтихан тапсыру тәртібі енгізілді?
А) 2 рет
В) 3 рет
С) 1 рет
Д) тапсырмайды
Е) 4 рет
5. Қай жыл мезгілдерінде емтихан қабылданған?
А) қыс пен жазда
В) жаз бен көктемде
С)көктем мен күзде
Д) қыс пен күзде
Е) көктем мен күзде
4.Тыңдалым. Мәтінді тыңдап, астындағы тест тапсырмаларын орындаңыз.
Қонақты үй иесі, қарсы алып, есікті өзі ашып, үйге енгізіп, соңынан өзі кіріп есікті жабады. Бұл – қонақпен еріп келген «құт» бірге кірсін дегені. Ал қонақты шығарып саларда, есікті қонақтарға аштырып, соңынан өзі жауып шығатын болған. Осы күнгідей қонақтарға есікті ашып, іштен жауап алу деген болған.
Қазақ халқы қонақтарды «арнайы қонақ» (қонақ) «құдайы қонақ» (жолаушылар келе жатып түстеніп не бір күн түнеп шығатын қонақ) «қыдырма қонақ» (алыстан ағайын, туған туыстарын арнайы іздеп келіп, бір немесе бірнеше күн олардың сый-құрметін көріп қайтатын қонақ), «қылғыма қонақ» (қай үйден түтін шықса, қай үйге қонақ келсе, соны аңдып жүріп кеп қалатын сүйкімсіз қонақ) деп бөлген. Келген қонақтармен жөн сұрасқаннан кейін үй иесі қонағына ең жақсы тамақтарын беріп, риза етуге тырысады. Ең алдымен қонақтарға сусын, қымыз, шұбат, және т.б. беріледі. Содан кейін шай ішіледі. Шайды дәмділеп құю, қонақтарға орнымен сый-сиапат көрсету сол үйдегі әйелдер мен бойжеткен қызға үлкен сын болған. Шайды дәмділеп құйып бере алмаған бойжеткен қыз тәрбиесіз саналып, әңгімеге ұшыраған. Шай ішілген соң асқа дейін қонақтардың көңілді отыруына, яғни олардың бабын табуға үй иесі бар жағдайын жасайды. Ол үшін үй иесі әңгіме–дүкен құрып, қонақпен бірге отырады.