Тарихи зерттеу оқушыдан әр түрлі деректермен жұмыс жасауды қажет етеді. Тарихи деректердің бірнеше түрі бар:

• 
  Кітаптар: тарихи кітаптар, хаттар, күнделіктер, Ережелер;
  
• 
  Артефактар: сүйектер, керамика, зергерлік бұйымдар,тиындар;
  

• 
  Иллюстрациялар: суреттер, фотолар, гравюра, диаграмма
  

Деректерді талдау әдістерін қолданарда және сабақты жоспарлау барысында назар аудару керек:

- тарихты оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне сай келуіне;

- оқытылып жатқан кезеңнің негізгі фактілері мен оқиғаларын бейнелеуі;

- тарихи білімдерді өзектендіруге жәрдемдесуіне;

- мазмұны мен мөлшері бойынша оқушыларға қызықты, қолжетімді болуына;

- оқушыларға белгілі бір эмоционалды әсер етуіне;

- әдеби және ғылыми құндылығы зор, ақыл-ой еңбегінің танымдық жетілдіруіне септігін тигізуіне.

Тарихи деректерді талдау келесі жүйеде жүзеге асырылуы тиіс:

А. Деректі тарихи контекст шеңберіне салу

1. Берілген деректі кім жазды?

2. Бұл дерек қайда және қашан жазылған?

3. Неліктен жазылды?

4. Қандай аудитория үшін жазылды?

В. Деректі топтастыру

1. Берілген мәліметтер деректің қай түріне жатады?

2. Деректің мақсаты неде?

3. А мәтініндегі ақпарат қаншалықты шындыққа жақын деп ойлайсыз?

4. В мәтініндегі ақпарат С дерегіне қарама-қайшы келе ме?

5. А, В, С мәтіндерін біріктіретін не?

С. Деректі түсіну

- Деректе қандай кілтті сөздер бар және олар қандай мағынаны білдіреді?

- Автор қандай ой-пікірді білдіргісі келеді? Деректегі ақпаратты жинақтап, тұжырымда.

- Автор өзінің жазғанына қандай дәлелдер мен дәйектер келтіреді?

- Дәйектің негізінде қандай жорамалдар жасауға болады?

- Деректегі ақпараттың құндылығы неде?

- Дерек қандай мәселеге қатысты жазылды? Бұл мәселені белгілі бір тарихи жағдаймен байланыстыра аласыз ма?

D. Тарихи ақпараттың дерегі ретінде бағалау

- Берілген кезең үшін бұл дерек қаншалықты тән болды?

Берілген кезеңге сай деректегі мәселелер, жорамалдар, идеялар мен құндылықтары ұқсас ақпаратты қамтитын өзге деректер бар ма? Өзіңіздің қорытындыларыңызды негіздейтін басқа да дәйектер келтіре аласыз ба?

-А, В, С мәтіндерін негізге ала отырып, өзіндік интерпретация арқылы оқиға желісі бар мазмұндаманы жаз.

---

Мысал ретінде постермен (плакат) қалай жұмыс жасау керектігіне тоқталайық.


Постер тарихи дереккөздің ерекше түрі болып табылады. Постерлердің бірнеше түрі бар: жарнамалық плакат, насихат, саяси және т.б. ХХ ғасырда саяси плакаттар кеңінен қолданылады. Плакаттар белгілі бір әлеуметтік топқа бағытталған.

Постерлермен жұмыс үшін:

• Постерде бейнеленген іс-әрекетті анықтаңыз;

• постердің идеясы мен оның қандай аудиторияға арналғаннын анықтаңыз;

• постердегі таңбалар мен белгілерді талдау;

• постердегі бейнелер мен объектілермен және олардың артқы фонына салынған детальдарға назар аударыңыз;

• бейнелер мен нысандардың қайсысы үлкен және кішкентай екендігіне назар аударыңыз және неге олай бейнеленгенін талдаңыз;

• Плакаттың аудиторияға жеткізуді жоспарлаған идеясын тұжырымдаңыз.

Қорыта айтқанда тарихты «дәлел»концептісі бойынша оқытуда өз іс-әрекетіңізді төмендегі критерийлер бойынша талдаңыз:

1. Оқу мақсатына сәкестігі;

2. Тақырыпқа сай пән мазмұнының оңтайлы түрде таңдалуы;

3. Түпдеректермен егжейтегжейлі жұмыстың ұйымдастырылуы, берілген сұрақтар мен тапсырмалардың оқушының бойында деректермен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыруға бағытталуы.

4. Оқушылардың деректермен жұмыс жасау бойынша рефлексиясы.

Ұлы Дала тарихының «дәлел» концептісіндегі көрінісі.

Отандық тарихтың маңызды міндеті – оқушылардың бойында Қазақ мемлекеттілігі тарихына деген құрмет пен мақтаныш сезімін қалыптастыру, қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілікті тәрбиелеу болып табылады. Бұл үрдіс 5-ші сыныпта тарихты оқытудың басталуымен бірге білім алушылардың бойына сіңірілуі керек. Атап айтқанда, ежелгі заман адамдарының тұрақтары Жамбыл облысынан ғана емес Қазақстанның барлық облыстарынан табылуы, Есік қоғанының «Алтын адамы», Берел қорымдары, Ботай тұрағынан 70 мың жылқы малының сүйектерінің табылуы, Қарғалы диадемасы, Аралтөбе көсемі, – біздің тарихымыздың ежелден басталатынына бұлтартпас дәлел. Түркі дәуірінің балбал тастары, Орхон-Енисей, Талас жазулары, «Кодекс куманикус», Шыңғысханның «Ясы» заңдары, Әл Фараби, Жүсіп Баласағұн, Махмуд Қашқари т.б. ғұламалардың еңбектері, орта ғасырлық кесенелер, ғибадатханалар, көне Тараз, Отырар, Сауран, Түркістанның бүгінгі күнге жеткені де Ұлы Даланы мекендеген ата-бабаларымыздың тарихи ізі мен айғақтары екенін трихшы мұғалім шәкірттерінің санасына жеткізе отырып, ұлттық тарихты дәріптеудің қайнар көзі бола білу керек! Әр сыныптың бағдарламасына сай Ұлы Дала мұрагері ретінде тарихи ойлау мен сананы қалыптастыру, білім алушының патриоттық сезімін бірге дамыту арқылы жүзеге асады.

---

Елбасы Н. Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» бағдарламалық мақаласы біздің назарымызды мемлекеттің тарихи мұрасына оның тарихи кеңістіктегі өзектілігі мен маңызы тұрғысынан қарауымызға назар аудартатынына тоқталу керек. Жылқыны қолға үйрету және жылқы шаруашылығының кейінгі дамуы Ұлы даланың экономикалық және технологиялық жарылысқа серпін бергенін «Ботай» қазбаларымен байланыстыра отырып түсіндіріңіз. Халқымызда киелі саналатын төрт түліктің бірі- жылқының адам үшін атқаратын қызметі жоғары бағаланғанын, бұл түлік- ата-бабаларымыздың жан серігі, айрылмас досы болғанын, атқа міну салтының негізін қалаған- біздің халық екенін дәлелдер арқылы тұжырымдаңыз. Ерте заманда-ақ металлургияны, қола мен темірді өңдеуді меңгере отырып біздің ата-бабаларымыз әлемдік өркениеттің дамуына зор үлес қосқанына және көшпенді халықтар айрықша құрылған әскери жүйенің арқасында бірнеше ғасырлар қатарынан қарсыластарына өздерінің әскери-саяси артықшылықтарымен үстемдікке ие бола білгенін оқушылардың санасына жеткізуді көздеңіз. Ғылым мен мәдениеттің орталығы болып, Әбу Насыр әл-Фараби, Қожа Ахмет Яссауилер өмір сүрген және түрлі еңбектер жазған ортағасырлық қалалар – бұлар нағыз Ұлы дала жетістіктері. Олардың әлем тарихы мен мәдениетінің дамуы мен қалыптасуына зор ықпал еткенін «Дәлел» концептісі негізінде ұсыныңыз.

---

Смотрите также файлы

• Разрешение конфликтов начальства.docx

• В честь французского кондитера Жозефа Бизе. Он изобрел этот торт в 19ом веке, и с тех пор он стал одним из самых изысканных десертов, который широко используется в ресторанах и кондитерских магазинах по всему миру.docx

• Welkome to india слайд i invite you to visit a mysterious country in the south of Asia cлайд.doc

• Вопервых, сделал вывод о том, что разделение труда носит универсальный характер (от простых операций до профессий, затем до классов, разделения города и села и международного разделения труда).docx

• "Вещества" к учебнику О. С. Габриеляна, И. Г. Остроумова, С. А. Сладкова Химия 9 класс, М. Просвещение, 2020.pdf