ЛЕКЦИЯ 1. МЕНЕДЖМЕНТ БАСҚАРУ ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМ

1. Менеджмент кәсіби қызметтің ерекше түрі ретінде.

«Менеджмент» ұғымының пайда болуы ХІХ ғасырдан бастау алады, бірақ оның әдіснамалық негіздемесі тек ХХ ғасырдың басында ғана пайда болды. «Менеджмент» латынның «ману» – «қол» қол деген сөзінен шыққан.

«Менеджмент» түсінігінің анықтамалары өте көп. Жалпы менеджмент деп «жеңу өнері» ретінде, адамдардың интеллектісін, еңбегін, жүріс-тұрысының уәжін пайдалану арқылы алдына қойған мақсаттарына жете алуын айтады. «Менеджмент» түсінігінің мазмұнын бірнеше аспектілермен қарастыруға болады:

1. 
   Менеджмент – бұл әртүрлі ұйымдардағы адамдарға жетекші ету қызметінің түрі, функциясы, басқару.
   
2. 
   Менеджмент – бұл басқару функциясын жүзеге асыруға көмектесетін адамзат білімінің аймағы.
   
3. 
   Менеджмент – басқару бойынша жұмыс жасаушының әлеуметтік тобы.
   
4. 
   Менеджмент – басқарудың жаңа моделі, ұйымдастыру әдісі.
   
5. 
   Менеджмент – процесс, өзара ынтымақтастықтағы адамдардың алға қойған мақсатқа жету жолында өзінің бар күш- жігерін, білімін бағыттауы.
   
6. 
   Менеджмент – қарым-қатынас әдісі, басқарудың әкімшілік дағдысы.
   
7. 
   Менеджмент – бұл адамдардың ынтымақтастығы, адамдардың өзара қарым-қатынас тәсілі, адамның ішкі әлеуетіне бағытталған әкімшілік іскерліктің ерекше формасы.
   
8. 
   Менеджмент – адамдардың айналасындағыларды басқарудың арнайы түрі (Питтер, Буккер).
   
9. 
   Менеджмент – бұл басқару ғана емес, кез келген маманға қажет білімдердің жиынтығы.
   

«Менеджмент» ұғымына ғалымдар әртүрлі анықтамалар ұсынады (1-кесте).
2. Басқару туралы ғылымның дамуы, басқару ой-пікірінің эволюциясы: менеджменттің шетелдік теориялары мен тұжырымдамалары.

«Менеджмент» терминінің анықтамасын көптеген авторлар атап айтсақ, А.Мескон, М.Альберт, Ф.Хедоури өз тұжырымдамаларында төмендегідей ұсынады: менеджмент – бұл басқа адамдардың еңбегін, ой өрісін, тəртіп уəждерін қолдана отырып, алға қойылған мақсаттарға жете білу ептілігі.

«Менеджмент» түсінігінің мазмұны əр алуан, терең жəне төмендегідей аспектілерде қарастырылады:

• 
  басқару туралы ғылым, ұйым мақсаттарының ең тиімді жетістіктеріне ықпал ететін жаңа көзқарастардың, əдістердің, технологиялардың ғылыми ізденісі аясында іске асады;
  
• 
  белгілі нəтижелерді, кəсіпкерлік қызмет барысында пайда алуға бағытталған фирмамен тəжірибелік басқару ретінде;
  
• 
  процесс ретінде, яғни бөлек əрекет немесе операция емес, бірақ ұзақ, кезеңдік қызмет;
  
• 
  өзіне белгілі жиынтықты, фирма бөлімшелерінің, сондай-ақ басқару субъектілерінің құрылымын енгізетін басқару ұйымы ретінде. (Жалпы айтқанда, менеджмент бойынша əдебиеттерде басқару субъектілері деп тек басқарушы қызметтерін атқаратын адамдар ғана емес, басқарушы құрылымдар да танылады);
  
• 
  басқару аппаратының əртүрлі деңгейлері ретінде. Басқару проблемалары бойынша əдебиеттерде ғана емес, басқарудың жоғары деңгейін, жоғары басшылықты белгілейтін «топ-менеджмент» деген термин кеңінен таралды.
  

---

В.П.Симонов педагогикалық менеджментті оқу-тəрбие процесін басқарудағы қағидаттар, əдістер, ұйымдастыру нысандары мен технологиялық амалдар кешені ретінде анықтайды. Педагогикалық менеджмент нақты мұғалімнің басқарушылық қызметі жаңа əлеуметтік-педагогикалық жағдайларда өмір сүруге дайын баланың жеке басын дамыту мақсаттарына бағытталады деп біржақты таяз түсіну қалыптасқан, оның барысында педагог келесілерді жүзеге асырады:

• 
  басқаратын объектінің қалпын өзгерту бойынша шешім қабылдау үшін ақпаратты түрлендіру;
  
• 
  оқу-тəрбие процесін қағидаттар, əдістер, құралдар мен нысандардың өзара байланысты жүйесіндей басқару;
  
• 
  оқушылардың еңбегін, зиятын, уəждері мен қажеттіліктерін пайдалана отырып, қойған мақсаттарға жету;
  
• 
  білім беру тұжырымдамалары негізінде қабылданатын, жүзеге асырылатын жəне адам факторын есепке ала отырып, оқу-тəрбие мақсаттарына жету процестерін ұйымдастыру жəне т.б.
  

Лекция 3. Педагогикалық менеджмент педагогикалық жүйелерді басқарудың теориясы және технологиясы ретінде
1. Менеджмент – өз еңбегін пайдаланып, интелектісін және басқа да адамдардың тәртібін пайдаланып жетекшінің қойылған мақсатына жете білуі. Басқаша айтқанда бұл ғылым саласы және адамдар мен әлеуметтік процестерді басқару өнері.

«Менеджер» түсінігі, ең алдымен жаңа үлгідегі басшымен астастырылады, оның басты белгісі базалықкәсібибасқарубілімінің болатындығы. Білім беру мекемелерін басқару дегеніміз – бұл әрбір адам жинақтай алатын тәжірибе ғана емес, бұл ғылыми білім саласы, оны игеру үшін табиғи бейімділік, талант және көшбасшылық қасиет керек. Қазіргі білім беру мекемесінің басшысы – бұл тек қызмет қана емес, сонымен қатар мамандық, өйткені бұл қызмет мамандықтың қажетті барлық белгілеріне ие: арнайы білімді, біліктілікті және бейімділікті, арнайы тұлғалық және кәсіби қасиеттерді қажет етеді.

Әрбір білім беру мекемесі мен білім беру жүйесі қызметінің тиімділігі мен нәтижелілігі, бүтіндей алғанда басқаруға байланысты болып табылады, яғни, білімді дамыту туралы қабылдаған міндеттерді орындауға тұрақты түрде әсер ету.

Сонымен, басқару қызметі отандық және шет елдік ғалымдардың еңбектерінде төмендегідей анықталады: «Басқару дегеніміз – бұл алдын-ала көрегендік, ұйымдастыра білу, бұйрық беру, үйлестіру және бақылау».

Қазіргі уақытта, білім беру нарқының мүмкіндігі мен ауқымы сан қырлы. Жаһандану жағдайында, жақын болашақта білім беру нарқында жоғары сападағы кәсібі мамандарға сұраныс күшейеді. Бұлар

---

– білімберусаласыныңменеджерлері. Білім беру процесінің менеджері дегеніміз – ол, адамның біліммен сусындауына мүмкіндік жасайтын адам. Білім – тұңғиық әлем, орасан зор күш. Сонымен қатар, ол менеджер үшін бизнес те болып табылады: жекеше мектеп және коммерциялық жоғарғы оқу орындары, министрлік қызмет және халықаралық әріптестерімен бірлесу, кәсіби деңгейін көтеру, жетілдіру, ол ұлы істерді атқартады.

Міне, сондықтан да, дәл қазіргі уақытта білім менеджерлерін дайындау өзекті, ол, білім жүйесінің тиімді қызмет етуі мен оның бағытын анықтап, білім жүйесінің жоғары сападағы мамандарын қалыптастырудың негізгі факторы болып табылады. Білім беру мекемелерін менеджменттен арнайы дайындығы бар, мемлекеттік үлгідегі құжатпен расталған мамандар ғана басқаруға тиіс. Білім беру мекемелері мен білімді басқару органдарының басшылары мен менеджерлерінің білімін жетілдіріп отыруын тұрақты жолға қою қажет.

Педагогикалық менеджмент. Осы уақытқа дейін білім беру мекемелерінің басшылары, басшылық жасау білімін тек білімін жетілдіру жүйесінде курстық қайта дайындықтарды ұйымдастыру арқылы ғана алып келді. Маман-ғалымдардың айтуы бойынша, қазіргі басшылар өз-өзінен «табиғи талант» ретінде пайда бола қалмайды, немесе курстарды өткізу нәтижесінде, қазіргі таңда студенттік кезден бастап базалық басқарушыларылық-педагогикалық білім алу қажеттігі пісіп жетілді.

Сонымен қатар, көптеген дамыған елдерде: Ұлыбритания, Германия, Франция, Австралия, Канада, Швеция және т.б. тиімді басқару қызметіне қажетті білім менеджерлерін дайындаудың моделі жасалған.

Әлемдік менеджмент теориясы мен тәжірибесін талдағанда көрінетіні, классикалық менеджменттің біздің отандық басқару теориясынан ерекшеленетіні менеджердің тұлғасына мән беретіндігі, оның ұйымның мақсатын жүзеге асыру үшін барлық адамдардың басын қоса алатын және соған арнайы кәсіби білімі бар екендігі. Менеджмент саласындағы білім беру, базалық басқару ақпаратын беруге және аналитикалық, іскерлік пен тіл табысу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.

ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында: «Қазақстан Республикасы Білім беру жүйесінің әлсіз жақтарының бірі – білім берудегі менеджменттің нашар дамуы» деп көрсетілген. Сондықтан, білім беру менеджментін жетілдіру үшін келесі міндеттер қойылды, біріншіден, білім беру жүйесіндегі менеджментті жетілдіру, соның ішінде корпорациялық басқару принциптерін енгізу, білім беруде мемлекеттік-жеке меншік серіктестік жүйесін құру,

---

екіншіден, білім беруді дамытуда мониторинг жүйесін, сонымен бірге халықаралық талаптарды ескере отырып, ұлттық білім беру статистикасын жетілдіру.

Көптеген отандық және шетелдік зерттеушілердің айтуы бойынша, басқару шын мәнінде тек техникалық өндірістік процестер саласында ғана емес, сонымен қатар күрделі әлеуметтік жүйеде, соның ішінде педагогикада аса қажет.

ХХ ғасырда мекемені, ұжымды басқарудың тиімді әдістері зерттеле бастады. 1991 жылы ғалымдар К.П.Вазина, Ю.Н.Петрова, Қ.Д.Белиловскийдің еңбектерінде «педагогикалық менеджмент» термині пайдаланып, ғылымға енгізілді.

Педагогикалық менеджмент – бұл қағидалардың, әдістердің, ұйымдастырылған формалардың, технологиялық әдіс жинақтарының қызметін көтеруге және дамытуға бағытталған педагогикалық жүйелерді басқару.

Білім беру процесінің астарында оны құраушы 3 процесс бар: оқу-тәрбиелік, оқу-танымдық және өзіндік білім алу процестері.

Педагогикалық менеджмент анықтамасына қарап, кез-келген оқытушы оқу-танымдық процесінің менеджері екенін көреміз (оларды басқару субъектісі ретінде), орта білім беру мекемелерінің жетекшісі – жалпы алғандағы оқу-тәрбиелік процесінің менеджері (осы процесті басқаратын субъект ретінде).

«Менеджмент» ұғымына ғалымдар әр түрлі анықтамалар ұсынады. Мәселен, менеджменттің педагогикалық мән-мағынасын қарастырған ғалым Т.М.Баймолдаевтың еңбектерінде: «Менеджмент – бұл адамдардың ынтымақтастығы, өзара қарым-қатынас тәсілі, нәтижесі адамның ішкі әлеуетіне бағытталған әкімшілік іскерліктің ерекше формасы» деп көрсетілген.

Атақты ғалым Ю.А.Конаржевский «Менеджмент – бұл басқару ғана емес, кез келген маманға қажет білімдердің жиынтығы» деп, менеджментті әрбір адамның білуін, меңгеруін ұсынады.

Менеджмент іс-әрекеттің сапалы басқаруын талап етеді. Егербасқаруоңнәтижесінбереалмаса, олешқандай да басқару бола алмайды.

ЛЕКЦИЯ №5.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҰСТАНЫМДАРЫ
1. Басқару ұстанымдары басқару заңдылығының нақты көрінісі мен бейнесі ретінде.

Кез келген іс-әрекет сияқты, басқару да бірқатар қағидаларды ұстануға негізделе отырып жүргізіледі.

Басқару қағидалары басқару заңдылықтарының нақты байқалуы мен бейнелеуі болып табылады. Менеджмент тұрғысынан мектепішілік басқаруда оқу-тәрбие жұмысының тиімділігі басқару объектілері мен субъектілері арасындағы құрылымдылық-функционалдық байланыс деңгейіне тәуелділігі, оқу-тәрбие жұмысын басқару мазмұны мен әдістерінің мектептегі педагогикалық процесті ұйымдастыру мазмұны мен әдістеріне сәйкестігі басшылыққа алынады.

---

Педагогикалык менеджменттің ұстанымдары:

1. 
   Адамды сыйлау және оған сенімділікпен қарау.
   
2. 
   Адамдарға тұлға ретінде қарау қағидасы.
   
3. 
   Ынтымақтастық әрекеті немесе басқарудан қарым-катынасқа көшу.
   
4. 
   Үздіксіз кәсіптік білімін көтеру. Мұғалімге ықпал жасау кағидасы.
   
5. 
   Мұғалім жұмысын бағалау қағидасы(1-сурет).
   

Бұл қағидалар педагогикалық менеджментте бірқатар нақты талаптар қояды.

Олар:

• 
  адамның жеке басының беделін құрметтеу, адамның құқығы мен мүмкіндіктерін мойындау;
  
• 
  адамға сену, оның өзін-өзі тануы және мүмкіндіктерін ашып көрсету үшін жағдай жасау;
  
• 
  өзара құрмет негізінде сенім ахуалын қалыптастыру;
  
• 
  бастамашылдықты, шығармашылық бейімділікті, ұжымда өз орнын таба білуді қалыптастыру;
  
• 
  жетістікті, мектептің ісіне әркімнің қосқан жеке үлесін мадақтау;
  
• 
  адамға құрмет және сенім – басқарудағы ізгіліктің ең жоғары көрінісі
  
• 
  2. Педагогикалық жүйелерді басқарудың демократизациялау мен гуманизациялау ұстанымы.
  

Директор жəне басқа да басшылардың оқу-тəрбие процесін нақты басқару қызметтері белгілі принциптерге негізделіп орындалады. Ол принциптер төмендегідей: педагогикалық жүйелер басқарымын демократизациялау жəне гуманизациялау. Бұл басшылардың, мұғалімдердің, оқушылар мен олардың ата-аналарының өзіндік іс-əрекеттері мен ынтасының дамуына жол ашады. Ал бұлардың орындалуы пікір алмасу жəне басқару шешімдерінің қабылдануына байланысты жариялылықты қажет етеді.

3. Өкілеттіліктерді табыстау. Мектепті басқарудағы жүйелілік пен тұтастық.

Басқару ақпараттарын əрқилы белгілеріне қарай жіктеуге болады:

1. 
   уақытыбойынша – күнделікті, ай сайынғы, тоқсандық, жылдық;
   
2. 
   басқаруқызметібойынша– талдау, баға беру, құрастырушылық;
   
3. 
   келіптүсукөздерібойынша – мектепішілік, ведомстволық;
   
4. 
   мақсатыбойынша – өкімдік, ұсыныс, нұсқау-таныстыру жəне т.б.
   

Басқару жауапкершілігінің келесідей түрлері қалыптасқан: жалпы – қызметке орай жағдайларды жасау; белгіліқызметтік – нақты іс-əрекеттерге байланысты шарттарды түзу. Өкілеттік тапсырыстар лауазым иесінің атына емес, лауазымның өзіне байланысты беріледі (мысалы, мектеп директоры С.Қасымовқа емес, мектеп директорына (С.Қасымов) тапсырылсын).

---

Смотрите также файлы

• Курсовая работа ознакомление дошкольников с миром профессий.docx

• Отчет о прохождении производственной практики петрова петра петровича.docx

• Сексология помощь и просвещение.pdf

• Тест "Возбудимые ткани". Задание 1 Что понимают под активным транспортом через мембраны клеток возбудимых тканей.pdf

• Осуществить дискретизацию сигнала и выполнить дискретное преобразование Фурье.docx