Файл: Диплoмды жoбa мaмaндыы 6B07303 Санды аэрофототсірілім.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.12.2023
Просмотров: 182
Скачиваний: 5
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...................................... .51
КІРІСПЕ
Картаға түсіру кезінде фотограмметрия мен стереофотометрияны кеңінен енгізу қазіргі уақытта бізде бір кадрлардың да, стерео жұптардың да геометриялық және физикалық қасиеттеріне негізделген әртүрлі түсірілім түрлерін қолдануға әкелді.
Түсірілім нәтижесінде суретке түсірілген жердің тек контурлары (рельефі жоқ) бейнеленген жоспарды немесе картаны алу талап етілетін жағдайларда, бізде контурлық аэрофототүсірілім деп аталатын фотометриялық түсірілім қолданылады, оның соңғы өнімі графикалық жоспар немесе фотоплан болып табылады.
Контурларды ғана емес, рельефті де бейнелейтін жоспарды алу үшін мыналар қолданылады: контурлық-аралас түсірілім (контурлық аэрофототүсірілімді қолдану арқылы контурлық жоспар немесе контурлық фотоплан алынған кезде, ал рельеф жоспарда немесе фотопланда геодезиялық түсірілім арқылы бейнеленген кезде); биіктіктегі аэрофототүсірілімнің сараланған әдісі (түпнұсқа аэротүсірілімдерде рельефті салу стереофотометриялық әдіспен, ал жер бедерінаэротүсірілімдерден жоспарға контурлар мен көлденеңдердің рибосы фотограмметрия әдістерімен жүргізіледі; стереофотометриялық түсірілімдер (стереофотометриялық жұмыстардың нәтижесінде түсірілген жердің контуры мен рельефі де алынады).
Қазіргі уақытта бұл аймақты суретке түсіру негізінен ұшақтардан жүзеге асырылады. Ұшақтардан суретке түсіру немесе аэрофототүсірілім, негізінен, аэрофотоаппараттың оптикалық осі мөлдір жерге жақын болған кезде орындалады. Аэрофототүсірілімнің бұл жағдайы жоспарланған аэрофототүсірілім деп аталады, ал жоспарланған аэрофототүсірілімнен алынған суреттер жоспарланған аэрофототүсірілім деп аталады.
Әр маршруттың жоспарлы аэротүсірілімдері өзара қабаттасатын бөліктердің контурлары бойынша бір-бірімен байланыстырылуы (монтаждалуы) мүмкін. Нәтижесінде фотомаршруттар деп аталады.
Стереофотометриялық жұмыстар стерео жұптарды құрайтын аэротүсірілімдердің өзара қабаттасатын бөліктерінде үзіліссіз суретке түсіруді талап етеді. Маршруттың кез-келген екі аэротүсірілімін стерео жұп деп қателесуге болады. Екі іргелес аэротүсірілімнің өзара қабаттасатын бөліктері шегінде бір аэротүсірілімнің әрбір контурлық нүктесі іргелес аэротүсірілімдегі бірдей нүктеге сәйкес келеді. Маршруттардың әрқайсысының іргелес аэротүсірілімдері 60 пайыз қабаттасқан кезде және маршруттар арасында алшақтық болмаған кезде, рельефтің кез келген контурлық нүктесі стерео жұпты құрайтын кемінде екі іргелес аэротүсірілімде суретке түсіріледі [11].
Кейбір жағдайларда жоспарланған аэрофототүсірілім ғана емес, сонымен қатар камераның оптикалық осі тік сызықтан алдын-ала берілген бұрыштың мөлшеріне ауытқыған кезде перспективалы қолданылады. Перспективалы аэрофототүсірілім нәтижесінде алынған аэротүсірілімдер перспективалы деп аталады.
Перспективалық аэросуреттің масштабы бір контур нүктесінен екіншісіне ауысқан кезде үздіксіз өзгереді. Жоспарланған аэротүсірілімдерге келетін болсақ, олар тек шартты түрде жоспарлы деп аталады, ал іс жүзінде олар перспективалы болып табылады. Оларда масштаб бір контур нүктесінен екіншісіне ауысқан кезде де өзгереді, бірақ аз дәрежеде бұл ескерілмейді.
1. АЭРОФОТОТҮСІРІЛІМНІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ
1.1. Аэрофототүсірілім жабдығы. Аэрофототаспа және фотоқағаз
АФА объективі бір жылдан кейін арнайы шеберханаларда тексеріледі, ал тегістеу тақтасы – БФС басталғанға дейін 3 айдан аспайды (ауытқу +/- 0,01 мм аспайды). Линзаның шешуші күші соққылардың жеке топтарынан тұратын әлем арқылы анықталады, олардың қалыңдығы соққылар арасындағы алшақтыққа тең. Келесі топқа өту кезінде бір миллиметр бойындағы соққылардың саны ретімен артады. Рұқсат етуші күш-бұл линза арқылы қараған кезде коллиматор жазықтығындағы әлем бейнесінде 1 мм қашықтықта бөлек ерекшеленетін сызықтардың саны. Шешуші күш салыстырмалы саңылауға және фокустық ұзындықтың шамасына байланысты.
Мақсаты бойынша АФА топографиялық болып бөлінеді (дәл түсірілім жүргізуге арналған) және арнайы – шифрды шешетін қасиеттері жоғары АФС алу үшін.
Аэропленка-жарыққа сезімтал эмульсия қабатымен жабылған лавсан (целлюлоидты) таспа (желатин қабаты, онда йодидті (agj) күміс қоспасы бар бром (AgBr) кристалдарынан тұрады. Аэропленкалар ақ-қара, түрлі-түсті және спектроз болып бөлінеді.
Қара және ақ аэропленкалар кәдімгі сенсибилизацияланбаған, спектрдің күлгін, көк және көк сәулелеріне сезімтал (толқын ұзындығы –390–505 нм) және сенсибилизацияланған, спектрдің әртүрлі сәулелеріне сезімтал (ортохроматикалық – жасыл және сары (500-525 нм), панхроматикалық – сезімталдығы төмендеген барлық көрінетін сәулелерге (400-730 нм) бөлінеді жасыл сәулелер аймағында (500-550 нм), изопанхроматикалық-барлық көрінетін сәулелерге (400-730 нм), инфрақызыл – инфрақызыл сәулелерге (толқын ұзындығы 750 нм-ден асады), панинфрахроматикалық, спектрдің көрінетін аймағының барлық сәулелеріне және ішінара көрінбейтін спектрдің ИҚ аймағына сезімтал).
Сенсибилизация – арнайы органикалық сенсибилизатор бояғыштарының фотопленкасының жарыққа сезімтал қабатына кіріспе. Олардың әсерінен бромды күміс спектрдің белгілі бір сәулелеріне сезімталдыққа ие болады.
Түсті пленкалар (CN-1, CN-3, DS-5) үш эмульсиялық қабаттан тұрады. Жоғарғы – сенсибилизацияланбаған эмульсияны білдіретін жарыққа сезімтал қабат-көк зо – спектрге емес, ортаңғы – ортохроматикалық-жасыл сәулелерге, ал төменгі – панхроматикалық – қызылға ең сезімтал. Көк, жасыл және қызыл спектрді біріктіре отырып, табиғаттағы барлық түстер мен реңктерді алуға болады. Күлгін-көк-көк сәулелердің ортаңғы және төменгі қабаттарға әсерін жою үшін пленканың жоғарғы және ортаңғы жарыққа сезімтал қабаттары арасында жұқа сары сүзгі қабаты, ал субстраттың астына лак жасыл антиореол енгізілді. Жарыққа сезімтал үш қабаттың барлығында химиялық заттар бар-көріну кезінде кескінді үш түске бояйтын компоненттер: жоғарғы қабаты сары, ортасы күлгін, төменгі жағы көк. Фотолабораториялық өңдеу нәтижесінде қосымша түстердегі объектілердің суреттері бар негативтер алынады. Спектроз пленкалары-екі қабатты CN-6, CN-6M, CN-8, CN-10 және үш қабатты CN-15 және CN-23. Орман шифрын шешуде SN-15 аэропленкасы жиі қолданылады. Оның үш жарыққа сезімтал қабаты бар: жоғарғы жағы – инфрақызыл, көк және қызыл сәулелерге сезімтал, жарыққа сезімталдық аймағы 680 -840 нм, ортасы – панхроматикалық, спектрлік жарыққа сезімталдық аймағы 530 – 700 нм (спектрдің көрінетін аймағы), ал төменгі жағы – ортохроматикалық, 510 – 600 НМ аймағында жарыққа сезімтал. ЖС-18-170 бірлік Жарық сүзгісінің артындағы тиімді Жарық сезімталдығы, ажыратымдылығы 110 лин / ММ. пленканың максималды оптикалық тығыздығы-2,47 – 2,79, контраст коэффициенті–1,9-2,1. Фильм ені бар орамдарда қол жетімді 3,5, 7, 8, 13, 19, 24 және Тапсырыс берушінің талабы бойынша ұзындығы 32 см (орман орналастыру жұмыстарында 0,24 м 76 м). Спектроз пленкасын жасау кезінде әр жарыққа сезімтал қабатқа бояғыштар енгізіледі, олар пленка ашылғаннан және пайда болғаннан кейін фотосуретті әртүрлі түстермен бояйды. Көк-жасыл бояғыш инфра-хроматикалық қабатқа, күлгін-панхроматикалық қабатқа енгізіледі. Сондықтан спектроз суреттеріндегі нысандар әдетте шартты (жалған) түстермен боялған, бірақ ағаш түрлерінің түстеріндегі айырмашылықтар максималды шамаларға жетеді. Қылқан жапырақты ағаштар негізінен панхроматикалық қабатпен бекітіледі. CN-15 пленкасының негативінде олар күлгін түске ие. Қатты ағаштар негативте көк-жасыл түспен бейнеленген, негізінен инфрақұрылымдық қабатпен бекітілген.
Таспаның фотографиялық қасиеттері жалпы және спектрлік жарыққа сезімталдықпен, пердемен, контрастпен, ендікпен және ажыратымдылықпен сипатталады.
Таспаның жарық сезімталдығы сенситометриялық сынақтардың нәтижелері бойынша белгіленеді. Сынақтар кезінде пленка сенситометрге орналастырылады және әртүрлі тығыздықтағы қадамдары бар оптикалық сына арқылы өтетін жарыққа ұшырайды.
Таспаның жалпы фотосезімталдығы-оның экспозиция мен көріністен кейін қара түске, яғни белгілі бір оптикалық тығыздыққа жету қабілеті. Сандық тұрғыдан жарыққа сезімталдық-бұл фотографиялық эмульсияда белгілі бір тығыздық тудыратын экспозицияға кері пропорционалды шама. Аэропленканың жарыққа сезімталдығы экспозиция арқылы анықталады, ол перденің тығыздығынан 0,85 шамасына асатын қараңғылықты тудырады.
Спектрлік сезімталдық немесе түс сезімталдығы (пленканың спектрдің белгілі бір аймақтарына сезімталдығы) эмульсияның қасиеттерін анықтайды түрлі - түсті реңктермен түрлі түсті және спектро-зоналық түсті таспаға түс беру.
Фильмнің контрастылығы эмульсияның алынған объектілердің жеке бөліктерінің жарықтығындағы айырмашылықты беру қабілетін сипаттайды. Фотопленкалар контраст дәрежесімен ерекшеленеді: 1,0 және одан төмен контрастпен жұмсақ, қалыпты – 1,1 – ден 1,4 – ке дейін, контраст-1,5-тен 1,9-ға дейін, әсіресе контраст-2,0-ден жоғары. Фильмнің ажыратымдылығы фотоэмульсиямен анықталады және жарық сезімталдығы мен күміс йодид кристалдарының өлшемдеріне байланысты. Аэрофототүсірілім үшін қолданылатын пленкалардың ажыратымдылығы 60-250 сыз/ ММ.
Эмульсия қабатының ажыратымдығы, линзаның ажыратымдығы сияқты, 1 мм-деги сызықтар санымен көрсетілі.Зерттелетин эмульсия қабаты дәл фокусты жазықтықта орналасқанға және суретте түсірілген әлемге.Алынған кескендер микроскоппен 50-80 ес үлкейту арқалы қарастырлады.Қадірлі әуежайлардың ажыратымдығы 80 лин/ММ. фотомеханикалық репродукциясы ұшақ түйіршілігі қате пленкалы аэропленкалардың ажыратымдығы кейде 200 Лин / мм-ден асады.
Аэропленка линзасы үйінің ажыратының шын мәніндегі линзасы мен аэропленканың ажыратының шамаласының жекесі Қарағанды айтарлықтай төмен.
Біріншіден, жер ландшафты төмен контрастты объект болып табылады, ал штрих әлемі ең үлкен контрастқа ие. Сондықтан эмульсия қабатындағы фотографиялық құбылыстар ландшафт пен әлем үшін әр түрлі болады, сондықтан ажыратымдылық бірдей болмайды.
Екіншіден, ландшафтты суретке түсіру үлкен биіктіктен үлкен ауа бағанасы арқылы және ауа тұманы болған кезде жасалады. Ауа тұманы көгілдір түсті және суретке түсірілген нысандардың жарықтығымен үйлесетін өте үлкен жарықтылыққа ие. Сондықтан іргелес контурлардағы шекаралық контрасттар төмендейді, яғни аэротүсірілімнің ажыратымдылығы төмендейді. Тұманды жою үшін қолданылатын жарық сүзгілері фотографиялық кескінге басқа түрдегі бұрмалануларды енгізеді, осылайша аэротүсірілімнің ажыратымдылығы және бұл жағдайда зертханада алынғаннан төмен болады.
Фото қағаз. Қара-ақ, екі қабатты және түрлі-түсті үш қабатты қағаз (басып шығару) жасау үшін қолданылады.
Қара және ақ фотоқағаздар қағаз негізіне жарыққа сезімтал бром күміс эмульсиясын жасайды. Фото қағаздың беті жылтыр, жартылай күңгірт және күңгірт болуы мүмкін. Ең көп таралған жылтыр, ол фотосуретті жақсы жеткізеді. Күңгірт орманда жұмыс істеуге ыңғайлы, бірақ оның шифрын ашу қасиеттері ұсақ бөлшектерді берудегі айқындықты жоғалтуға байланысты төмен.
Түрлі-түсті және спектрозональды аэропленкалардан басып шығару үшін үш қабатты түсті пленка қолданылады. Әр қабаттың өзіндік түсті компоненттері бар. Орманды декодтау үшін үш қабатты түрлі-түсті фото қағазға түсірілген аэрофотосуреттерге артықшылық беріледі, өйткені ол ашық түсті және ағаш түрлерінің түс реңктерінде көбірек айырмашылықтар береді. Бұл фото қағаздағы түрлі – түсті үш қабатты аэропленкалардан алынған аэрофотосуреттер табиғи түске жақын, ал спектроз тәрізді аэропленкалардан шартты түстерде (қылқан жапырақты – көкшіл-жасыл, жапырақты – қызғылт сары немесе сары) суреттер береді.
Соңғы жылдары контурлық дешифрлеу кезінде орман орналастыру мақсатында 1/15 000 масштабты аэрофотосуреттерден алынған 1/10 000 масштабты аэрофотосуреттердің түрлі-түсті көшірмелері де пайдаланылады.
Екі қабатты спектроз фотоқағаз спектроз пленкаларының негативтерінен басып шығаруға арналған. Жоғарғы қабат жасыл сәулелерге, төменгі қабат қызылға өте сезімтал. Мұндай фотоқағазда жапырақты түрлер жасыл немесе көкшіл - жасыл, қылқан жапырақты ағаштар қоңыр – қоңыр. Фотосуреттің кемшілігі-оны өңдеу үшін камера орамасын жеткізу қажеттілігі. Бұл кемшілік сканерлеу және теледидар түсіру кезінде жойылады. Олар қабылдау станцияларына жылдам ауысқан кезде жер бетінің суреттерін жүйелі түрде алуға мүмкіндік береді. Бұл түсірілімдерді орындау кезінде кадрлық және сканерлеу жүйелері қолданылады.
Кадрлық теледидар түсірілімінде миниатюралық теледидар камерасы қолданылады, онда экранда объективпен салынған оптикалық кескін электронды сәулемен оқылған кезде электр сигналдарының пішініне аударылады және Тасымалдаушыға бекітіледі немесе жерге беріледі.
Сканерлеу кезінде әрбір сигнал (пиксель) жер бетіндегі элементтің жалпыланған сипаттамаларын береді. Айнаның тербелісі кескін жолын жасайды. Тасымалдаушының трансляциялық қозғалысы жолдар жиынтығын қалыптастырады, өз кезегінде суретті қалыптастырады. Бұл технология саңылаулы аэрофототүсірілімге ұқсайды.