Қаратаусай ЖОББМ
«Сен білесің бе?»

Викториналық сайыс


Мұғалім: Мукашева А.У.


2022-2023 оқу жылы

«Сен білесің бе?» Викториналық сайыс
Мақсаты:

Тәрбиелік: Ұлттық құндылықтарды бағалауды үйрету. Балалардыңұлттық сана –сезімін ояту, салт – дәстүрден нәр алған иманды, ибалы, бойында игі қасиеттері мол қалыптасқан тұлғаны тәрбиелеу.

Дамытушылық: Балалардың атадан балаға мұра болып келе жатқан қазақ халқының салт – дәстүрлері туралы білімдерін кеңейту, сөйлеу шеберлігін, ойлау қабілеттерін, сұрақ-жауап арқылы тіл байлықтарын, танымдық қасиеттерін дамыту.

Білімділік: Рухани жаңғыруды сипаттау және патриоттық сананы ынталандыратын ұлттық құндылықтарды жаңғырту. Балалардың бойында ұлттық ойындар арқылы ұлттық сана сезімді ояту, туған жеріне деген құрмет, сүйіспеншілік, мақтаныш сезімін ұялату, ұлттық рухты сіңіру.

 Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Негізгі бөлім:

Құрметті балалар! Бүгінгі сайысымыз «Салт- дәстүр» тақырыбында. Біз Қазақстанда тұрамыз, сондықтан да біз қазақ ұлтының салт-дәстүрімен танысып, ұмытпауымыз керек. Салт әр ұлттың, халықтың діні мен сеніміне, тұрмыс тіршілігіне, ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптар тұғырының негізі ретінде қалыптасқан.

Дәстүр – халықтың атадан балаға көшіп, жалғасып және дамып отыратын тарихи әлеуметтік, мәдени – тұрмыстық, кәсіптік, салт – сана, әдет-ғұрып, мінез-құлық, тәлім-тәрбие және рухани іс-әрекеттің көрінісі. Дәстүр-мәдениеттің белгісі, дәстүр байлығы-мәдениет байлығы. Ол ел өмірімен біте қайнасып кеткен рухани байлық.

Олай болса, балалар бүгінгі сайысымыз «Сен білесің бе?» атты викториналық ойыны арқылы өтеді. 

Ойын шарты: Ойынға қатыушыларды екі топқа бөлеміз, дұрыс жауап берген топқа ұпай беріліп отырады:

1. 
   «Тапқырлар» тобы
   
2. 
   «Білгіштер» тобы
   
3. 
   Жалпы мәліметпен таныстыру.
   

І-кезең «Білгенге маржан» сұрақ жауап бөлімі:

«Тапқырлар» тобы:

1. 
   Ұлттық бас киімді ата. (сәукеле, тақия, бөрік т.б.)
   
2. 
   Сүттен жасалатын тағамдарды ата. (Айран, сүт, ірімшік, құрт, қатық, шұбат, қымыз, қаймақ, май, т.б. )
   
3. 
   Наурыз көже неше дәмнен жасалады? (7)
   
4. 
   Жеті қазынаны ата. (Ер жігіт, сұлу әйел, білім, жүйрік ат, алғыр тазы, қыран бүркіт, мылтық.)
   
5. 
   Малдың сүтінен дайындалатын ұзақ уақыт сақталатын тағам (құрт)
   
6. 
   Ою-өрнек түрлері ата ( қошқар мүіз, құс мұрын...)
   
7. 
   Қыздың бұрымы дегеніміз не? (өрілген шаш)
   
8. 
   Көшпенді қазақтардың үйі қалай аталған? (киіз үй)
   

---

«Білгіштер» тобы

1. 
   Табиғи жүнді, түбітті неден алады? (қой, ешкі)
   
2. 
   Киізге ою-өрнек басып жасалған кілемше (түскиіз)
   
3. 
   Шашқа тағатын әшекей (шашбау)
   
4. 
   Құлаққа тағатын әшекей (сырға)
   
5. 
   Қазақтың ұлттық тағамдарын ата (ет, қазы-қарта, ірімшік, айран, сүт т.б.)
   
6. 
   Қазақтың ұлттық ойындарын атаңыз (асық, көкпар, қыз қуу, арқан тартыс, ақсүйек)
   
7. 
   Мойынға тағатын әшекей (алқа)
   
8. 
   Жеті атаны ата ( Ата, Әке, Бала, Немере, Шөбере, Шөпшек, Немене)
   

ІІ- кезең «Тапқыр болсаң, тауып көр».Сиқырлы шаршылар шығады. Сол шаршының бетінен қалаған бір қаланы тандап ашуға рұқсат етіледі. Қаланың артында жасырылған жарты суреттеріне қарап салт-дәстүрлер мен ұлттық ойындарды атауын тауып сипатау керек.

«Бесікке салу». Шілдехана өткеннен кейін баланың әке-шешесі бесік тойын жасайды. Ағаштан жасалған бесікті баланың нағашылары немесе жасы үлкен, қадірлі аналардың бірі әкеліп сыйға береді. Баланы бесікке салу рәсімін бесік сыйлаған анаға тапсырады. Бесікке бала халықшыл болсын деп тон, шапан жабады, ат жалын тартып мінсін деп қамшы іледі, көз тимесін деп тұмар тағады, қырандай көреген болсын деп бүркіттің тұяғын байлайды. Тойға келгендер балаға батасын беріп, шашу шашады.

«Қыз қуу». Қазақ халқының өте көне ойындарының бірі. Ол республикамыздың халықтарының арасында кеңінен тараған ұлттық ат ойыны тобына жатады. Сонау ертеден келе жатқан спорт ойыны, ертеде «Қыз қашар», «Қыз қуалар» деп аталған.

«Тұсау кесу». Сәби қаз тұрғаннан кейін тез, жығылмай, сүрінбей жүріп кетсін, болашағы жарқын болсын деген тілекпен жасалатын дәстүр. Ала жіппен тұсауды кесудің негізінде «болашақта бала ешкімнің ала жібін аттамасын » деген тілек бар.

«Көкпар». Ұлттық ат спорты ойындарының бірі. Ойынның атауы “көк бөрте” (лақ) сөзінен шыққан. Дәстүрлі қазақ қоғамында Көкпарға жасқа толған серкенің семізі таңдалған. Семіз серке терісі жыртылмайды. Орташа салмағы 20-30кг-дай келеді. Басқа малдың терісі жыртылғыш болғандықтан Көкпарға тартпайды.

«Беташар». Жаңа түскен келінді «беташар» дәстүрі жасалмай ешкім көре алмайды. Оны көру үшін әдейі «беташар» жасалады. Оған тойға жиналған туыс-тұғандар тегіс қатынасады. Жас келінің екі жағында екі көргенді келіндері тұрады. Мұнда «Беташар» жыры айтыла отырып, келінге оның атасы, енесі, оның басқа туыстары таныстырылып, келін оларға сәлем жасайды. Сәлем жасаған адамдар «көрімдік» береді. Бет ашатын жігіт ән-жырды желдірте, көңілді көтере жыр төгуі керек.

---

«Алтыбақан». Тымық кеште, айлы түнде, ауыл сыртында ойналады. Алтыбақан құру үшін 6 бақан немесе 6 сырық, үш арқан керек. Бақандарды үш-үштен бір басын буып, аралығын үш-төрт метр етіп, мосы тәріздендіріп орнатады да жоғары жағы сырықпен жалғастырылады. Бақандардың жоғарғы ашаларына екеуі жоғарырақ, бірі төмен етіліп үш арқан тартылады. Жоғарғы екеуі отыруға немесе бел сүйеуге арналады, төменгі арқанға табан тіреледі. Қыз бен жігіт қарама-қарсы орналасып, бел арқанның екі жақтауынан бекем ұстап, үшінші адамның демеуімен тербетіледі. Тербелушілер қосылып ән бастайды да оған тамашалаушылар қосылып, думандатып әкетеді. Бел, табан арқандарының орнына соңғы кезде жеңіл тақтайлар қолданылып жүр. Алтыбақан ойыны ежелгі көшпелі елдің бәріне кең таралған. 

Сергіту сәті: «Қара жорға» биі.

ІІІ - кезең «Ой толғаныс».

Балалар сендердің ойларыңша, салт-дәстүрлер бүгінгі қоғамға керекпе? Неге?

ІV- кезең. Ендігі сәтте көмбеде «шаңырақ» бар. Сол шаңырақтың ішінде жұмбақтар жасырылған.

1. 
   Иесі оның сәби,
   

Әрі төсек, әрі үй. (Бесік).

2. 
   Бір жыланды таяққа іліп алдым,
   

Ерге қона пайдасын біліп алдым.(Қамшы).

3. 
   Көліксіз өмір сүрмейді,
   

Ғұмыры жаяу жүрмейді. (Ер тоқым).

4. 
   Алтынменен аптадым
   

Күміспен күптедім.

Бірін өрге шығарып

Бірін жерге түптедім. (Кереге).

5. 
   Түгел айтсақ не барын
   

Төрт құлақ пен бір қарын. (Қазан).

6. 
   Тептім, терекке шықтым. (үзеңгі).
   
7. 
   Өзі жүкті,
   

Сырты жүкті. (Киіз үй).

8. 
   Кіруге адам батпайды,
   

Төрт бұрышты тақтайды.

Төрде деп жұрт мақтайды,

Затыңды аман сақтайды. (Сандық).
Қорытындылау:

 Құрметті балалар, бүгінгі біздің сайысымыздың мақсаты - заман өзгерсе де ұлттық салт - дәстүріміздің көнермейтіндігін еске салып, ұлттық мұраны қайта жаңғырту. Бүгінгі ойын сауығымызда өздеріңіз куә болған дәстүрлерді көкейлеріңізге тоқып, саналарыңызға сіңіріп алсаңыздар артық болмас. «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар»демекші, салтын сүйген әрбір жас ұрпақ болашақта халқын сүйетін, еліне адал қызмет ететін, тілінің, салт-дәстүрінің жанашыры болатындығына сенімдімін.

---

Бүгінгі сайыста екі топта белсенділік танытып, «Достық» жеңді.

Еліміздің жарқын болашағы сіздердің қолдарыңызда, құрметті балалар!

---

Смотрите также файлы

• Укажите варианты ответов, в которых дано верное объяснение написания выделенного слова. Запишите номера этих ответов.docx

• Методические рекомендации Перед выполнением задания изучите основные компоненты научного исследования.docx

• Особенности правового регулирования труда студентов дневной формы обучения.docx

• Диагностика познавательной сферы личности Методика изучения концентрации внимания Перепутанные линии.doc

• Алкины Ацетиленовые углеводороды (алкины).ppt