Файл: Дрістерді ысаша мазмны. 1таырып. Жоары мектеп педагогикасыны пні. Жоары мектеп педагогикасыны теориялы негізі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.12.2023
Просмотров: 32
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қазіргі кезде оқытудың бихиоверситік теориясы алға шығуда. Сонымен қатар оқытудың прагматикалық теориясының өкілдеріне: У.Джеймсом, Д.Дьюи жатқызамыз. Ал, оқытудың прагматикалық емес теорияларын жақтаушылар қатарында: А. Маслоу, Т.Роджерс, Н. Тейлент және т.б. бар. Ф.Бэконн сенсуалистік теорияны ұсынған. Л.В. Занков программалық материалды меңгеруде тез ырғақпен жүрген екенін дұрыс екенін айтты. Дамыта оқыту технологиясын Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов және олардың көптеген шәкірттері дамытуға үлесін қосты. Д.В. Эльконин білім алушылардың жас ерекшеліктерін ескере оқытып, оқытуға жүйелі әрекеттестік бағыттың негізін қалады. Дамыта оқыту технологиясының дидактикалық идеяларға әр түрлі сабақтағы әрекеттік ситуациядағы оқушылардың рефлекциясын жеделдету идеясы да енеді.
Ақыл-ой әрекетін қалыптастырудың кезеңдік технологиясы П.Я. Гальперинның, Д.В. Эльконин, Н.Ф. Талызин теориясының негізінде жасалған. Осы теорияның авторлары білім, шеберлік пен дағды адамның әрекетінсіз меңгерілмейтіндігін, сақталмайтындығын түсінді. Практикалық әрекет нәтижесінде адамда мақсат, жоспар әрекетті, орындау тәсілдері туралы негіз қалыптасады. Сондықтан әрекетті қатесіз орындау үшін адам болып жатқан әрекеттің қандай аспектісіне көңіл аудару керек, нәтижесінде не болатындығын білуі қажет деп санаған. Бұл жағдай ақыл-ой әрекетін қалыптастырудың кезеңдік теориясының негізін құрайды.
12 Тақырып. Білім беру мазмұны
ХҮІІІ ғасыр аяғы ХІХ ғасырдың басында білім беру мазмұнының ғылыми теориялары қалыптаса бастаған. Алғашында материалдық сипатта, дидактикалық материализм немесе энциклопедизм теориясы деген атпен белгілі болды. Бұл бағытты ұстанғандар білім берудің негізгі мақсаты, оқушыларға ғылымның әртүрлі саласынан көлемді білім беру деп ұсынушылар болды. Осы мәселе төңерегінде Я.А.Коменский өз еңбектерінде, дидактикалық материализм теориясы тұрғысынан қарастырған. Сол сияқты XІX ғасырдағы көптеген педагог ғалымдар да білім беру мазмұнын құрастыруда материалдық теорияны жақтаған. Қазіргі кездің өзінде оқу жоспары мен оқулықтарға талдау жасауда осы теорияны басшылыққа ұстанып келеміз. Яғни, бұл теория өзінің құндылығын жойған жоқ деген қортынды жасай аламыз.Екінші теория, білім мазмұнының формальды теориясы. Бұл теорияны ұстанушыларға: Героклит, Цицерон, Кант, Песталоцци, Дистервег және тағы басқа ерте кездегі педагог-ойшылдарды жатқызуға болады. Мысалы, Героклиттің тұжырымы бойынша: “Адамды оның көп білімі, ақылды етпейді”- деген. Мұны, Цицерон да қолдаған. Аталған теорияның негізгі қағидаларын - И.Кант, Песталоцци философиялары құрайды. Олардың тұжырымы бойынша оқытудың негізгі мақсаты оқушылардың дұрыс ойлау қабілеттерін жақсарту. Бұл туралы А.Дистервег өзінің “Неміс оқытушыларына басшылық” –атты еңбегінде өзіндік көзқарасын білдірген. Ол, білім беру мазмұнын қарастыру барысында оқушылардың танымдық-қызығушылық іс-әрекеттеріне көңіл бөлу,ақыл-есі, ойлау қабілеттерін ескеру қажеттігіне мән беру керек деген. Формальды оқытуды жақтаушылар да, алғашқылар сияқты оқытудың субъективтік жағының мәнін жете бағалаған. К.Д. Ушинский алғашқылардың бірі болып, екі теорияны да сынға алды. Ол, “Ойды ат үсті дамыту нағыз тиянақты білім бермейді”- дей отырып, алдымен адамды білім жағынан сусындатып, алған білімдерін игерту қажеттігіне мән берілуі тиіс екендігіне тоқталған. К.Д. Ушинский білім беру мазмұнын таңдау барысында материалдық және формальдық әдістерді бірлікте қарастыру идеясын ұсынған.
Білім мазмүнының негізгі компоненттері
Қазіргі өзіміздің өмір сүріп отырған демократиялық қоғамда еркін, шығармашылық- танымдық тұрғыдан ойлай алатын адамдарды қалыптастыру міндетіне сай білім беру мазмұнында қолданыста бар үш түрлі тұжырымдамалар бар. Мысалы, ғылымдар негізінде педагогикалық бейімделу мектептің оқу-тәрбие процесінде іске асырылады. Яғни, құндылық қасиеттердің жаңа түрлері қалыптастырылады, дамытылады. Білім мазмұны өндіріспен байланыстырылады, демек білім адамға әсер ететін өндірістік фактор ретінде сипатталады.
И.Ф.Харламов білім беру мазмұнының келесі тұжырымдамасында білім алушылар меңгеретін білім, дағды, іскерліктері тұтастықта қарастырылады.
Оқыту, үйрету барысында білім алушылар міндетті түрде білім мазмұнының құрамы ретінде дүниетанымдық және адамгершілік, эстетикалық идеяларды түсінуі қажет, деп санайды. Әрине, мұнда адамзаттық мәдениеттің барлық құрамы талданбаған, сондықтан да білім,білік, даңдының негізі сипатын ашпайды. Білім мазмұнының негізгі компоненттері, жоғарыда айтылған мәдениет түрлерін қалыптастыруға тікелей байланысты.
Білім беру мазмұнының тұжырыдамасындағы мақсат- гумандық тұрғыдан ойлауға, әлеуметтік тәжірибенің барлық құрылымдық бөліктерінде педагогикалық бейімделуіне сай келеді. Білім мен тәжірибені іске асыру барысында аталмыш тұжырымдама шығармашылық-танымдық іс-әрекеттік және құндылық эмоционалдық қатынас тәжірибесін енгізеді. Әрбір осы аталған тәжірибелер білім беру мазмұнының өзіндік түрі ретінде есептеледі. Яғни:
-
табиғат, қоғам, техника туралы білім, ойлау және оны іске асыру қабілеті. Осы білімдерді меңгере отырып білім алушы дүниенің шынайы бейнесін қалыптастыру, танымдық іс-әрекетінде дұрыс әдіспен қамтамасыз етеді; -
белгілі іс-әрекет тәсілдерінің арасында тұлғаның дағды, іскерлік білімді игеруі, тәжірибені кеңейте түседі.
Шығармашылық ізденушілік әрекет қоғамда пайда болған жаңа проблемаларды шешуде іске асады. Бұрыннан белгілі іс-әрекеттерді қалыптастырудың жаңа әдістері алған білімін- іскерлігін қазіргі жағдайда іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін өздігінен іске асыруды талап етеді. Әрбір адамның қалыптасуының көрсеткіші ретінде белсенділігі және өзіндік дамуы кішкене кезінен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу барысында қалыптасады, бірақ білім беру мазмұнында оны бағдарламаға енгізу керек. Яғни, қоршаған ортаға, алған біліміне байланысты әрбір адамның құндылық дүниесі қалыптасады.
13 Тақырып Білім беруді ұйымдастырудың дәстүрлі әдістері мен түрлері
Дәріс – Ежелгі Гректерде пайда болып, орта ғасырларда Ежелгі Римде одан әрі дами бастады. Алғаш латын тілдерінде жүргізілді. Пән мұғалімі кітаптар оқыды, мәтінге өз тарапынан көзқарас білдірді. Ортағасырлық университетттерде таңертең қарапайым түрде дәрістер оқылды, ал кешке – қысқаша түрде қайталанып отырды. Дәрістен шыққаннан кейін студенттер бірлесе отырып дәрістің мазмұнын еске түсіріп талдаулар жасады.
Дәріс (латын тілінен «lectіоң - оқу ) жоғары оқу орындарында дәстүрлі және басқаратын оқытудың түрі.
Дәріс – монолог ретінде жүзеге асатын жауапты публикалық қойылым болып табылады. Дәріс беруші аудитория (студенттер) алдында түзетусіз “таза” сөйлеуі қажет. Жазу столында жіберген қателікті оңай сызып тастай алсақ, дәрісті оқу барысында қате жіберу мүмкін емес. Бұның бәрі дәріс берушіден лекцияға дайындалу кезінде тіл және баяндау стилімен көп жұмыс істеуді талап етеді.
Мазмұндаманың қарапайымдылығы мен жеңілдігі жоғарғы мектептегі дәрістің басты жетістігі болып табылады. Анықемес және бұрмаланған мазмұндаманың екі себебі бар: 1) дәріс берушінің жауап беріп отырған сұрағын терең түсінбеу; 2) өз ойындағын тыңдаушыларға қарапайым түрде жеткізе білмеуі. Дәрістің қарапайымдылығы мен түсініктілігі мазмұндаманың қысқа болуымен тығыз байланысты. Ғылым тілі қысқа. Академиялық дәрісте көп нәрсе айтуға болады, бірақ көп сөйлеуге болмайды. Дәріс берушінің ұзақ мағынасыз сөзі тыңдаушыны жалықтырады және шаршатады. Өкінішке орай жоғарғы оқу орындарында өзімен өзі түсінікті қарапайым нәрсені қайталап түсіндіре беретін, көп сөйлейтін дәріс берушілер кездеседі. Дәрісті оқу шаблонды болмауы қажет. Дәрістің формасы бірқатар жағдайларға және ең бастысы материал мазмұны мен тақырыбының сипатына байланысты болады. Дәрістегі шаблон дәрісшінің оқылатын дәрісті дайын кітаптағы фраза түрінде бергенде пайда болады.
Дәріске қойылатын талаптар:
-
Құрылымдық негізін құру (жоспар) және сұрақтарды қисынды етіп қойып, оған нақты жауап беру. -
Теоретикалық өзекті мәселелерді анықтап алу. -
Теоретикалық білімді өмірмен байланыстыру. -
Нақты дәлелдер мен дәйектерді жеткілікті мөлшерде қолдану. -
Логикалық фактілерді келтіре отырып студенттердің қызығушылығын арттыру, өздік жұмыстарға бағыт беру. -
Қазіргі кездегіғылым мен техниканың даму сатыларын және солардың жақын уақытта дамубарысын болжай білу. -
Материалғаарнапәдістіөңдеу. -
Жан – жақтыдемонстрациялықоқытудыпайдалану. -
Қарапайым да, түсініктітілменжеткізу, кензденскенжаңатерминдердіңмағынасынашып беру.
Дәрістіңнегізінде – ой, ойлылықты, қызықты, қисындысұрақтарменжеткізу , анық, дәл, естеқаларлықтайәрекетжасау. Студенттердіңкүш – жігерін, қызығушылығынбаурайтындайету, ойды – ойғажалғастыруөзектіойдыңдамуынақолжеткізуқажет.
Білімберудегідәстүрліоқытудыңтүрі: семинар
Семинар – латынтілінененген (semіnarіum)- білімқалыптастырушы, ойдынегіздеуші. Студенттердіңтанымпроцесіндежанданады. ЕжелгіГрециядаалғашстуденттердіңарасындапікірсайыс , оқытушымәліметімен, қорытындысытүріндепайдаболды, Ортағасырлардауниверситеттердеаптасайын педагог пен магистрлікдәрежегеиеболғандардисппуттүрінжүргізді. XVІІ ғасырлардаБатысЕвропадақолданабастады.
Семинардыөткізудіңмақсаты – тәртіпбойыншабілімдітереңдету. Білімалушыларғаөзіндікізденісдағдысынқалыптастыру, ақпаратқа анализ жасауғажәне де ғылымиойлаудыңдамуынқалыптастыру. Семинар- шығармашылықпікірсайыстарғақатысуға, дұрысшешімдерқабылдайбілуге, өзіндіккөзқарастанытуғамүмкіндікбереді
Семинардыөткізудіңнегізгіміндеті: дәрістеалғанбілімдібекіту, өзіндікжұмыстардыңтиімділігі мен нәтижеберуінтексеру, алдағымәселенішешудеөздіндікмүмкіндіктердікөрсетебілугемашықтандыру;
Семинар белсендіжүргізуүшінолбасқарушылық, пікірсайыстықсипатқаиеболуықажет. Пікірсайыстықтақырыбын, өзектілігін педагог алдын – ала ойластырады.
Дәстүрлісеминарлар: пікірталас семинары, рефераттар мен баяндамақорғаут.б. семинарларболыпбөлінеді.
Рефератты-баяндамалықсеминарларда студент баяндамақорғайды. Сұрақжауапсеминарында- педагог таңдауыменстуденттіңсабақайтуысоданкейінкерібайланысорнатылады. Аралас семинар түрінде – кейбірстуденттерреферат қорғаса , кейбірстуденттерсұраққажауабередіт.б. Соңындабаяндамашықорытындыжасайды.
14 Тақырып. Болашақ мамандарды даярлаудағы белсенді әдістер мен оқыту түрлері.
Иновациялық технологиялардың пайда болуы, мәдени байланыстың кеңеюі мен тереңдеуі, ақпараттар ағынының сапасы мен санының тұрақты түрде артуы уақытпен бірге қарқын алып отырған ақпараттар ағынына бейімделу тәсілдерін меңгеру үшін тиісті ептіліктер мен білімді қажетсінеді. Бұл үшін ақпаратты қабылдау және еске сақтау қабілетімен бірге оны шығармашылықпен өңдеу, мәселелерді көріп, оларды шеше білу керек. Сондықтан да білім берудің алдына төмендегі міндеттер қойылады: жас ұрпақтың осы заманғы әлеуметтік мәдениеттік жағдайға әлеуметтенуі сынды күрделі мәселені шешу, оның өзіндік өзектілігі арқылы сәйкестік сипатын иеленіп, шығармашылық мүмкіндікті дамытуына жол ашатын ізгілік түсінігін қалыптастыру. «Инновацияң латынның жаңакөзқарас, жаңашылдық , жаңалық ендіру деген ұғымынан туындаған. Инновациялық оқытудың ерекшеліктері:
-
Инновациялық технологиялар - оқытудың белсенді әдістері -
жетілдіруге бағытталған, дамудың оңтайлылығы; -
болашаққа ашық есік; -
адамның үнемі белсенділік көрсетуі, қозғалмалылығы; -
тұлғаға және оның дамуына бағытталғандық; -
шығармашылық элементтерінің мінтетілігі; -
өзара байланыс: ынтымақтастық, өзара көмек, жәрдем. -
Белсенді әдістер, инновациялық әдістер болып табылады.
15 Тақырып. Жоғары мектеп әлеуметтік институт ретінде
Қазіргі жоғары мектептің міндеттері
Мектеп, жоғарғы оқу орны – мемлекеттің білім жүйесі білім жағынан сауатты, интеллектуалды дамыған, физикалық жағынан сау адамдарды шығарып қоймай, сонымен қатар, адамгершлік жағынан тәрбиеленген адамдарды шығару керек екені баршаға мәлім. Бұл есеп біріншіге қарағанда маңыздырақ болып керінеді және қоғамда, әлемде адамгершіліктік тәрбиенің мәні кемімейді керісінше өсіп жатыр. Әр түрлі саладағы мамандар, қоғам, ақпараттар құралдары – бәрі қазіргі заманның ең басты мәселесін көтеріп отыр: қоғамда адамгершіліктің қирауы, эрозиясы, адамның қағидалардан босатылуы, өмірдің барлық салаларында адамгершіліктік нормалардың прогрессивті төмендеуі байқалып отыр.Мектептің, жанұяның және қоғамның мақсаты – әрбір түлекті ол, оған рухани және материалдық ляззат бере латын, жұмысына байланысты өмірде өз орнын тапсын деп ұтымды адекваттылықпен шығару болып табылады. Бұны тізбек арқылы түсіндіруге болады: оқу – еңбек – мамандық.
Қазіргі заман педагогика мектептердегі қорытынды оқыту ретінде өмірлік және кәсіби өзін-өзі басқаруды санайды. Өмірлік өзін-өзі анықтау мамандықты табумен шектелмейді, бәрақ бұл тұлғаның әлеуметті және психологиялық күй процесесінде үлкен сыныптарда орын алатын мамандықты таңдау әрекеті үлкен роль ойнайды. Кәсіби өзін-өзі басқару жалпы көзқарастарға, дамуға, жоғарғы сынып оқушысының оқушысының ұстанымына, басқа да көптеген факторларға, соның ішінде кәсіби бағытталудың қызметіне байланысты.
Кәсіби бағытқа және мектеп түлектерінің әрі қарайғы әлеуметтенуге байланысты мәселесі шешудің бір факторы ретінде оқушылардың еңбегі, еңбеупен оқыту және педагогикалық процесте тәрбиелеу болып табылады. Еңбек педагогикалық құндылық та, педагогикалық құралдар да болып табылады. Еңбекті оқу процесіне қосу идеясы ХVІІ – ХVІІІ ғасырларда қалыптасып, ХІХ ғасырларда дамыған, ал еңбектің көмегімен оқыту білім беру процесінің бір бөлігі ретінде ХХ ғасырда барлық жерде дерлік міндетті бола бастады. Кеңестік мектеп білім берудің оқушылардың еңбегімен байланыс принципінің негізінде салынған болатын, ол біртұтас еңбек мектебі деп, кейіннен политехникалық мектеп деп атлынатын болатын және онің ішінде еңбек және кәсіби білім беру сабақтару болды және әлі де бар. Бұл сабақтарда бастапқы және орта сыныптардың оқушылары қағазбен, маталармен, ағашпен, металмен жұмыс істеуге үйренген, тұрмыстық электротехникамен танысатын болатын. Үлкен сынып оқушылары кейбір мамандықтар бойынша сабак алатын, олардың құрамы мектептердің және базалық кәсіпорындардың мүмкіндіктеріне байнысты болатын: автожұмыс, өндіріс, машинамен басу, компьютер, модельер, парикмахер және тағы басқалары. Мектептерде, сонымен қатар, технологиялар мен қазіргі заман өндірістері бойынша оқулықтар мен бағдарламалар бар.