ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 1575
Скачиваний: 19
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
мәселелер – су ресурстарының жетіспеуі, су көздерінің шайынды сулармен ластануы, жайылымдардың деградациясы, табиғи және мәдени ескерткіштердің бұзылуы.
Кеңінен белгілі аймақтық экологиялық мәселе - Арал теңізі. Арал теңізінің кеуіп қалған түбінен, сарапшылардың мәліметтері бойынша, 50-70 мың тоннадан астам тұз көтерілуде. Қазір су ресурстарына деген қажеттілік 50 % ғана орындалып отыр.
(245 сөз)
Екі мәтіндегі ақпарат пен өз пікірлеріңізді пайдаланып, «Табиғаты таза болашақтықалай жасауға болады?» деген тақырыпта эссе жазыңыз. Эсседегі сөз көлемі 170-200 сөз болуы қажет.
А мәтіні: газет мақаласынан үзінді
Сүлеймен Демирел университетінің оқытушысы, PhD доктор Мұхтар Сеңгірбаймен тілші сұхбаты.
Ақпараткеңістігіндегібәсекегешыдасберуүшінгазеттерендігіжерденеістеуі
керек?
Осыдан 5-6 жыл бұрын қазақ газеттері жойылады деген болжамдар жасалған. Бірақ
уақыттың өзі көрсетіп отырғандай, жоғала қойған жоқ. Өйткені цифрлы техника, алдымен, адам денсаулығына зиян, адамның ойлануына мүмкіндік бермейді, жалқаулыққа жетелейді.
«Цифрлы ғасырда газет атаулы жойылады» деген түсінік қате, менің ойымша,
«газет» деген сөздің өзі мән-мағынасын өзгертіп, ақпарат құралы ретінде оның формасы да, мазмұны да, таралу әдісі де, оқырмандары да түгелімен ауысады және бұл қазір болып та жатыр.
Кез келген БАҚ-тың бүкіл әлемге таралуына мүмкіндік бар. Ақпарат құралдарыоқырман назары үшін әлем деңгейінде бәсекеге түседі. Мәселен, Орталық Азия халқыныңөмірінеқызығатынадамоныNewYorkTimes-танемес,«ЕгеменҚазақстаннан»оқиалатындайболуы үшіннеістеукерек?
Қағаз түріндегі газет ақпарат таратудың бір формасы ретінде сақталады, ол планшеттен жалыққан немесе бір ауық көзін демалтқысы келетін, яки асықпай оқып, ой қорытқысы келетін оқырманға қосымша мәлімет береді. ХХІ ғасыр оқырманы жай мәтін оқып қоя салатын адам емес, ол басылымның мазмұнын қалыптастырып, оны бағыттап,
байытып отырады.
Газет – сауаттылық пен эстетиканың жаршысы, тәрбие беруші құрал. Кез келген журналистің біліктілігін арттыру газеттен, журналдан бастау алу керек. Тегінде, Қытайда мектеп оқушыларына қаламсаппен жазғызбайтын. Жазуларыңды бұзады деп. Оның орнына сиялы қаламмен жазуға үгіттейтін. Себебі қаламсап пен сиялы қаламның айырмасы бар. Біреуі - дайын өнім, екіншісі - еңбек. Себебі сияға малып мәнерлеп жазу – тәрбие. Осы тұрғыдан келгенде, газеттің бәсі басым екенін айту керек.
(229 сөз)
5
9-сынып емтихан тапсырмалары
А мәтіні: ғаламтор мақаласынан үзінді
Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабы» — халықаралық дәрежедегі құжат. Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан-жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Кітаптың беттері әртүрлі түстен тұрады. Қара беттерде жойылған хайуандар, қызыл беттерде сирек кездесетін, сары бетте тез азайып келе жатқан, ал ақ беттерде құтқарылған жануарлардың түрлері көрсетілген.
Қазақстанда бұл кітап 3 рет басылып, соңғысы 1999 жылы шықты. Кітапта құстардың 56 түрі, ал жануарлардың 120 түрі туралы жазылған. Олардың ішінде: ақбөкен, гепард, арқар, барыс, бұғы және қарақұйрық т.б.бар.
Қызыл түс қауіптілікті білдіреді.Сондықтан кітапты осы түсте шығаруға шешім қабылданды. Флора мен фауна өкілдерінің жойылуының басты себебі адам болғандықтан, қоршаған орта мен табиғатқа баса назар аударуымыз қажет.
«Қызыл кітап»- табиғат қорғаудың негізгі іргетасы, экологиялық білім мен тәрбие берудің қайнар көзі болып саналады. Онда жойылу қаупі бар түрлердің тізімі ғана емес, сондай-ақ, қоршаған ортаны сақтауға арналған пайдалы кеңестер жазылған. “Қазақстанның қызыл кітабының” әрі танымдық, әрі тәрбиелік мәні зор. Ол жастарды табиғатты аялай білуге, оның қамқоршысы болуға тәрбиелейді.
(164 сөз)
9-сынып емтихан тапсырмалары
Ә мәтіні: газет мақаласынан үзінді
Қазақ тілі
Сенатор Мұрат Бақтиярұлының айтуынша, қоршаған ортаны қорғау бағытында мемлекеттік бағдарламаларымыз баршылық. Алайда, бұл мәселеде дабыл қағарлық жағдай көптеп орын алуда.Ресми мәліметке сүйенсек, жерімізде мекендейтін аң мен құстың 300-ден астам түрі толық жойылып кету қаупінің алдында тұр. 2015 жылмен салыстырғанда, 2016 жылдың көктемінде Қазақстандағы құстар саны 2 млн-ға кеміп кеткен. Осыған орай, Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі» комитеті 16 ақпан мен 14 маусым аралығында көктемгі аң-құс аулау маусымына тыйым салды. «Комитет шешімі дұрыс емес, жануарлар дүниесіне аңшылардың еш қиянаты жоқ,» - деп қаптаған аңшылық мақсаттағы шаруашылықтар ашық хат жазып, өре түрегелуде.
Эколог Сәдібек Түгелдің мәліметінше,заңсыз аң аулаушылар «Қызыл кітапқа» енген аң-құсты аулау кезінде олардың арнайы кітапқа енгенін, ерекше қорғауда екенін біле тұра, табиғатқа залал келтіруге тырысады.
Экологтің пікірінше, біз «Қызыл кітапқа» енген жан-жануарларға, құстар мен өсімдіктерге жеткілікті дәрежеде қамқор болып отырғанымыз жоқ. Броконьерлер оларды қалауынша атып, жасырып сатып, бас пайдасына жаратып жатыр. Жалпы, елімізде табиғатқа жанашырлық өте төмен деңгейде. Табиғаттың қай байлығы болмасын, аяусыз тоналып жатыр. Негізі, «түлкінің құйрығы өзінің соры» дегендей, «Қызыл кітапқа» енген қайбір аң болмасын, өзінің бір артықшылығымен адамзаттың көзіне түскен деуге болады. Мәселен, киіктің немесе бұғының мүйізі қымбат
Кеңінен белгілі аймақтық экологиялық мәселе - Арал теңізі. Арал теңізінің кеуіп қалған түбінен, сарапшылардың мәліметтері бойынша, 50-70 мың тоннадан астам тұз көтерілуде. Қазір су ресурстарына деген қажеттілік 50 % ғана орындалып отыр.
(245 сөз)
Тапсырма:
Екі мәтіндегі ақпарат пен өз пікірлеріңізді пайдаланып, «Табиғаты таза болашақтықалай жасауға болады?» деген тақырыпта эссе жазыңыз. Эсседегі сөз көлемі 170-200 сөз болуы қажет.
Жалпы білім беретін мектептерге. ІІ нұсқа Төменде берілген екі мәтінді оқып, тапсырманы орындаңыз.
А мәтіні: газет мақаласынан үзінді
Сүлеймен Демирел университетінің оқытушысы, PhD доктор Мұхтар Сеңгірбаймен тілші сұхбаты.
Ақпараткеңістігіндегібәсекегешыдасберуүшінгазеттерендігіжерденеістеуі
керек?
Осыдан 5-6 жыл бұрын қазақ газеттері жойылады деген болжамдар жасалған. Бірақ
уақыттың өзі көрсетіп отырғандай, жоғала қойған жоқ. Өйткені цифрлы техника, алдымен, адам денсаулығына зиян, адамның ойлануына мүмкіндік бермейді, жалқаулыққа жетелейді.
«Цифрлы ғасырда газет атаулы жойылады» деген түсінік қате, менің ойымша,
«газет» деген сөздің өзі мән-мағынасын өзгертіп, ақпарат құралы ретінде оның формасы да, мазмұны да, таралу әдісі де, оқырмандары да түгелімен ауысады және бұл қазір болып та жатыр.
Кез келген БАҚ-тың бүкіл әлемге таралуына мүмкіндік бар. Ақпарат құралдарыоқырман назары үшін әлем деңгейінде бәсекеге түседі. Мәселен, Орталық Азия халқыныңөмірінеқызығатынадамоныNewYorkTimes-танемес,«ЕгеменҚазақстаннан»оқиалатындайболуы үшіннеістеукерек?
Қағаз түріндегі газет ақпарат таратудың бір формасы ретінде сақталады, ол планшеттен жалыққан немесе бір ауық көзін демалтқысы келетін, яки асықпай оқып, ой қорытқысы келетін оқырманға қосымша мәлімет береді. ХХІ ғасыр оқырманы жай мәтін оқып қоя салатын адам емес, ол басылымның мазмұнын қалыптастырып, оны бағыттап,
байытып отырады.
Газет – сауаттылық пен эстетиканың жаршысы, тәрбие беруші құрал. Кез келген журналистің біліктілігін арттыру газеттен, журналдан бастау алу керек. Тегінде, Қытайда мектеп оқушыларына қаламсаппен жазғызбайтын. Жазуларыңды бұзады деп. Оның орнына сиялы қаламмен жазуға үгіттейтін. Себебі қаламсап пен сиялы қаламның айырмасы бар. Біреуі - дайын өнім, екіншісі - еңбек. Себебі сияға малып мәнерлеп жазу – тәрбие. Осы тұрғыдан келгенде, газеттің бәсі басым екенін айту керек.
(229 сөз)
5
9-сынып емтихан тапсырмалары
Жалпы білім беретін мектептерге. ІІІ нұсқа Төменде берілген екі мәтінді оқып, тапсырманы орындаңыз.
А мәтіні: ғаламтор мақаласынан үзінді
«Қызыл кітап» - табиғат қорғау негізі
Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабы» — халықаралық дәрежедегі құжат. Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан-жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Кітаптың беттері әртүрлі түстен тұрады. Қара беттерде жойылған хайуандар, қызыл беттерде сирек кездесетін, сары бетте тез азайып келе жатқан, ал ақ беттерде құтқарылған жануарлардың түрлері көрсетілген.
Қазақстанда бұл кітап 3 рет басылып, соңғысы 1999 жылы шықты. Кітапта құстардың 56 түрі, ал жануарлардың 120 түрі туралы жазылған. Олардың ішінде: ақбөкен, гепард, арқар, барыс, бұғы және қарақұйрық т.б.бар.
Қызыл түс қауіптілікті білдіреді.Сондықтан кітапты осы түсте шығаруға шешім қабылданды. Флора мен фауна өкілдерінің жойылуының басты себебі адам болғандықтан, қоршаған орта мен табиғатқа баса назар аударуымыз қажет.
«Қызыл кітап»- табиғат қорғаудың негізгі іргетасы, экологиялық білім мен тәрбие берудің қайнар көзі болып саналады. Онда жойылу қаупі бар түрлердің тізімі ғана емес, сондай-ақ, қоршаған ортаны сақтауға арналған пайдалы кеңестер жазылған. “Қазақстанның қызыл кітабының” әрі танымдық, әрі тәрбиелік мәні зор. Ол жастарды табиғатты аялай білуге, оның қамқоршысы болуға тәрбиелейді.
(164 сөз)
9-сынып емтихан тапсырмаларыӘ мәтіні: газет мақаласынан үзінді
Қазақ тілі
Табиғатты сақтау – болашақты сақтау
Сенатор Мұрат Бақтиярұлының айтуынша, қоршаған ортаны қорғау бағытында мемлекеттік бағдарламаларымыз баршылық. Алайда, бұл мәселеде дабыл қағарлық жағдай көптеп орын алуда.Ресми мәліметке сүйенсек, жерімізде мекендейтін аң мен құстың 300-ден астам түрі толық жойылып кету қаупінің алдында тұр. 2015 жылмен салыстырғанда, 2016 жылдың көктемінде Қазақстандағы құстар саны 2 млн-ға кеміп кеткен. Осыған орай, Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі» комитеті 16 ақпан мен 14 маусым аралығында көктемгі аң-құс аулау маусымына тыйым салды. «Комитет шешімі дұрыс емес, жануарлар дүниесіне аңшылардың еш қиянаты жоқ,» - деп қаптаған аңшылық мақсаттағы шаруашылықтар ашық хат жазып, өре түрегелуде.
Эколог Сәдібек Түгелдің мәліметінше,заңсыз аң аулаушылар «Қызыл кітапқа» енген аң-құсты аулау кезінде олардың арнайы кітапқа енгенін, ерекше қорғауда екенін біле тұра, табиғатқа залал келтіруге тырысады.
Экологтің пікірінше, біз «Қызыл кітапқа» енген жан-жануарларға, құстар мен өсімдіктерге жеткілікті дәрежеде қамқор болып отырғанымыз жоқ. Броконьерлер оларды қалауынша атып, жасырып сатып, бас пайдасына жаратып жатыр. Жалпы, елімізде табиғатқа жанашырлық өте төмен деңгейде. Табиғаттың қай байлығы болмасын, аяусыз тоналып жатыр. Негізі, «түлкінің құйрығы өзінің соры» дегендей, «Қызыл кітапқа» енген қайбір аң болмасын, өзінің бір артықшылығымен адамзаттың көзіне түскен деуге болады. Мәселен, киіктің немесе бұғының мүйізі қымбат